مدرسه صدر بازار
 ورودی مدرسه صدر بازار | |
| نام | مدرسه صدر بازار |
|---|---|
| استان | اصفهان |
| شهرستان | اصفهان |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | مدرسه صدریه • مدرسه بزرگ صدر |
| کاربری | مدرسه علمیه |
| دیرینگی | سال ۱۲۲۰ق |
| دورهٔ ساخت اثر | عصر قاجاریه |
| بانی اثر | حاج محمدحسین‌خان صدر اصفهانی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شماره ثبت | ۲۶۹۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۳۷۹ش |
مدرسه صدر بازار یا مدرسه صدریه از مدارس علمیه مشهور در اصفهان است که آن را محمدحسین‌خان صدر اصفهانی (درگذشتهٔ ۱۲۳۹ق) در دوران فتحعلی‌شاه قاجار (حکومت: ۱۲۱۲ ـ ۱۲۵۰ق) بنا نهاد. این مدرسه مرکز حوزه علمیه اصفهان است و در جریان انقلاب اسلامی ایران نیز مبدأ برخی از تظاهرات‌ها بود و به همین دلیل مدتی تعطیل شد.
امروزه درس‌های خارج فقه و اصول و سطوح عالی در مدرسه صدریه برگزار می‌شود. عده‌ای از فقیهان و عالمان شیعه در این مدرسه تحصیل و تدریس نموده‌اند؛ از جمله جهانگیرخان قشقایی، ملا محمد کاشی، رحیم ارباب، حسین طباطبایی بروجردی، سید عبدالحسین طیب و حسین مظاهری.
مدرسه صدر بازار با الگوگیری از مدرسه چهارباغ اصفهان ساخته شد. طبقه اول مدرسه در زمان بنیانگذار آن تکمیل شد، ولی تزیینات و همچنین طبقه دوم، کتابخانه و مَدْرَس بزرگی در دوره‌های بعدی اضافه شد.
معرفی و جایگاه
مدرسه صدر بازار اصفهان معروف به مدرسه بزرگ صدر یا مدرسه صدریه[۱] از مهمترین و باشکوه‌ترین مدارس علمیه اصفهان معرفی شده که از ابتدای تأسیس در سال ۱۲۲۰ق[۲] تاکنون مرکز علوم دینی شهر اصفهان و محل سکونت و تدریس تعداد زیادی از عالمان و مجتهدان بزرگ بوده[۳] و در آن علوم مختلف حوزوی از جمله فقه و اصول، فلسفه و کلام و عقائد تدریس شده است.[۴]
این مدرسه را که در مرکز «بازار گلشن» یا «بازار جارچی‌باشی»، در نزدیکی دروازۀ «اشرف» و در مجاورت «مسجد دارالشفاء» و «بازار نجارها» قرار دارد، در یک قرن اخیر از نظر موقعیت علمی و اجتماعی، مهمترین مدرسه علمیه اصفهان خوانده‌اند.[۵] مدرسه صدر همچنین مرکز حوزه علمیه اصفهان است و در حال حاضر، محوریت آموزشی آن بر دروس سطوح عالی حوزوی و همچنین دروس خارج فقه و اصول است.[۶]
مدرسه صدر در زمان حکومت رضاشاه پهلوی متروکه گردید و حتی قصد تخریب آن را داشتند؛ با انتقال خبر آن توسط میر سید علی نجف‌آبادی به سید ابوالحسن اصفهانی، از مراجع تقلید پس از مشروطه، و اقدامات او از این کار جلوگیری شد[۷] و پس از شهریور ۱۳۲۰ش به همت خیرین، دوباره رونق گرفت.[۸] در زمان انقلاب اسلامی ایران، این مدرسه پایگاهی برای راهپیمایی‌ها بود و پس از آنکه مبدأ حرکت مردم اصفهان در برخی از تظاهرات شد، درب مدرسه برای مدتی توسط حکومت وقت بسته شد. در دوران جنگ ایران و عراق نیز روحانیونی از این مدرسه به جبهه اعزام شدند که از جمله شهدای آن می‌توان به مصطفی ردانی‌پور و عبدالله میثمی اشاره کرد.[۹]
مدرسه صدر بازار با شماره ۲۶۹۴ در تاریخ ۱۳۷۹/۰۳/۱۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.[۱۰]
بنیانگذار مدرسه
بنیانگذار مدرسه صدر اصفهان، حاج محمدحسین خان صدر اصفهانی (متوفی۱۲۳۹ق)،[۱۱] از ثروت‌مندان به‌نام اصفهان، بیگلربیگیِ اصفهان در زمان آقامحمدخان قاجار و صدراعظم فتحعلی شاه قاجار بود.[۱۲] او بانی مدارس دیگری نیز همچون مدرسه صدر خواجو و مدرسه پای قلعه در اصفهان و مدرسه صدر معروف به مدرسه صدرالاعظم در نجف بود.[۱۳] صدر اصفهانی برای اداره امور و پایداری این مدارس، موقوفاتی برای آنها وقف کرد که هنوز هم عمده کارهای این مدارس با همان موقوفات انجام می‌شود.[۱۴] به گفته جابری انصاری بناهای ساخته شده توسط مرحوم صدر مانند چهارباغ خواجو، مدارس و دیگر بناها، در برابر عمارات ساخته شده در دوران صفویه عرض اندام کرده و اینکه یک وزیر در مدت بیست سال در برابر پنج پادشاه به طول صد و سی سال چنین نمایش دهد، کاری بسیار شگرف و بالاتر از وصف است.[۱۵]
استادان معروف
فقیهان و علمای مشهور زیادی در مدرسه صدریه اصفهان به تحصیل و تدریس پرداخته‌اند که از جمله آنها می‌توان از عبدالحسین محلاتی، جهانگیرخان قشقایی، آخوند ملا محمد کاشی، محمدحسین فشارکی، سید ابوالقاسم دهکردی، میر سید علی نجف‌آبادی، شیخ علی یزدی، محمدرضا خراسانی، حاج آقا رحیم ارباب، میرزا علی آقا شیرازی، حسین طباطبایی بروجردی، حاج میرزا رضا کلباسی، سید ابوالحسن شمس‌آبادی، سید عبدالحسین طیب و سید محمدباقر ابطحی نام برد.[۱۶]
پس از انقلاب اسلامی ایران نیز به ترتیب آقا حسین خادمی، سید محمدعلی صادقی، حسن صافی اصفهانی و حسین مظاهری ضمن ریاست حوزه علمیه اصفهان، در مدرسه صدر بازار مشغول تدریس بوده‌اند.[۱۷]
معماری
مدرسه بزرگ صدر از مشهورترین بناهای تاریخی از دوره حکومت محمدحسین خان صدر اصفهانی محسوب شده[۱۸] که در زمینی به مساحت هشت هزار متر مربع با الگوگیری از نقشه مدرسه چهارباغ ساخته شده است.[۱۹] یک طبقه این مدرسه در زمان صدر اصفهانی ساخته شد، ولی عمر بنیانگذار برای ساختن طبقه دوم و نماکاری و تزیینات آن کفایت نکرد.[۲۰]
اقدامات تکمیلی و ترمیمی بنای این مدرسه در طول سال‌های متمادی از زمان تأسیس تا امروز به‌صورت متناوب انجام شده است. در سال ۱۳۴۱ق نماکاری و تزئینات آن انجام شد و در اواخر قرن چهاردهم تعمیرات گسترده در حجره‌ها و مدرس‌ها توسط اوقاف اصفهان صورت گرفت و سالنی بزرگ در پشت مدرس شمالی برای تدریس و اقامه نماز جماعت زیر نظر سید حسین خادمی و سید عبدالحسین طیب از مُدرّسان مدرسه ساخته شد. همچنین پس از انقلاب اسلامی ایران، با نظارت سید جلال‌الدین طاهری، امام جمعه وقت اصفهان، طبقه دوم این مدرسه مطابق با نقشه اصلی مدرسه به آن اضافه شد و تغییراتی در مدرس‌ها صورت گرفت.[۲۱]
در طبقه اول مدرسه صدریه، ۵۸ حجره و در طبقه دوم شش حجره ساخته شد و در سمت شمال، جنوب و شرق مدرسه نیز سه ایوان برای محل تدریس ساخته شد. در سمت غرب نیز به جای ایوان، کتابخانه مدرسه قرار دارد که در سال ۱۳۶۴ق توسط محمدرضا خراسانی از مدرسان مدرسه تأسیس گشت.[۲۲] امروزه در این کتابخانه بیش از ۴۰ هزار کتاب وجود دارد و ۱۰۰۰ کتاب خطی نیز در آن نگهداری می‌شود.[۲۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۴ و ۳۰۱.
- ↑ رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، ۱۳۵۲ش، ص۴۸۱.
- ↑ هنرور، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۴؛ منتظرالقائم، «دگرگونی‌های حوزه علمیه اصفهان از ۱۱۳۵ هجری تاکنون»، ص۲۴۹.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۴.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۴؛ پهلوان‌زاده، «مدارس اصفهان در دوران قاجاریه»، سایت معمارنت.
- ↑ نصر اصفهانی، «مدرسه صدر برای اصفهان به منزله مدرسه فیضیه برای قم»، سایت راسخون.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ منتظرالقائم، «دگرگونی‌های حوزه علمیه اصفهان از ۱۱۳۵ هجری تاکنون»، ص۲۵۰.
- ↑ نصر اصفهانی، «مدرسه صدر برای اصفهان به منزله مدرسه فیضیه برای قم»، سایت راسخون.
- ↑ مدرسه صدر بازار، سایت دانشنامۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران.
- ↑ رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، ۱۳۵۲ش، ص۴۷۵-۴۷۶.
- ↑ بامداد، شرح حال رجال ایران، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۳۷۹؛ هنرور، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۳.
- ↑ هنرور، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۳-۷۵۰.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۰۱؛ نصر اصفهانی، «مدرسه صدر برای اصفهان به منزله مدرسه فیضیه برای قم»، سایت راسخون.
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان و ری، ۱۳۲۱ش، ص۳۰۸.
- ↑ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۴؛ رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، ۱۳۵۲ش، ص۴۷۷؛ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۰۳-۳۱۵.
- ↑ هادیان، «شرح صدر حوزه علمیه اصفهان»، سایت اصفهان زیبا.
- ↑ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۴.
- ↑ رفیعی مهرآبادی، آثار ملی اصفهان، ۱۳۵۲ش، ص۴۷۵-۴۷۶.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۶؛ هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، ۱۳۵۰ش، ص۷۴۴.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۷-۳۰۱.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ هادیان، «شرح صدر حوزه علمیه اصفهان»، سایت اصفهان زیبا؛ نصر اصفهانی، «مدرسه صدر برای اصفهان به منزله مدرسه فیضیه برای قم»، سایت راسخون.
منابع
- بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، تهران، نشر گلشن، ۱۳۶۳ش.
- پهلوان‌زاده، لیلا، «مدارس اصفهان در دوران قاجاریه»، سایت معمارنت، تاریخ درج ۲۴ دسامبر ۲۰۱۲م، تاریخ بازدید ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ش.
- جابری انصاری، حسن، تاریخ اصفهان و ری، به اهتمام حسین عمادزاده، تهران، نشر عمادزاده، ۱۳۲۱ش.
- رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم، آثار ملی اصفهان، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی، ۱۳۵۲ش.
- منتظرالقائم، اصغر، «دگرگونی‌های حوزه علمیه اصفهان از ۱۱۳۵ هجری تا کنون»، در جلد دوم کتاب مرزبان اخلاق، به کوشش محمد اسفندیاری، اصفهان، نشر هستی‌نما، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان، ۱۳۹۶ش.
- موحد ابطحی، سید حجت، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، اصفهان، دفتر تبلیغات المهدی، ۱۳۷۶ش (۱۴۱۸ق).
- نصراصفهانی، مجتبی، «مدرسه صدر برای اصفهان به منزله مدرسه فیضیه برای قم»، سایت راسخون به نقل از ماهنامه موج عصر، شماره ۱۳ و ۱۴، تاریخ درج ۱۱ مهر ۱۳۹۰ش، تاریخ بازید ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ش.
- هادیان، سید محمدمهدی، «شرح صدر حوزه علمیه اصفهان»، سایت اصفهان زیبا، تاریخ درج ۱۰ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ش.
- هنرفر، لطف‌الله، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، کتابفروشی ثقفی، ۱۳۵۰ش.