شریعه فرات
شَریعه فُرات به بخش‌هایی از رود فرات گفته می‌شود که امکان رسیدن به آب فرات را فراهم می‌کرد. در جنگ صفین و واقعه کربلا از شریعه فرات نام برده شده است و برخی شریعه فرات را همان نهر علقمه دانسته‌اند. امروزه اثری از هیچ یک باقی نیست.
شریعه چیست؟
شریعه به مسیر آبی گفته می‌شود که به رودخانه یا دریا منتهی[۱] و از آن طریق، آب بر دشت جاری می‌گردد.[۲] از واژه شریعه با عباراتی دیگر همچون مَشرَع، مَشرَعِه، شَرعِه، مَشرَب، مَنهَل، وَرد، آبخور و آبشخور نیز یاد شده است.[۳]
فرات، از نظر موقعیت جغرافیایی، به گونه‌ای عمیق بود که فقط از بخش‌ها و آبراهه‌های خاص امکان دسترسی به آب وجود داشت.[۴]
شریعه فرات در تاریخ اهل بیت
در نبرد صفین قسمتی از فرات را که به دستور معاویه بر سپاه امام علی(ع) بسته شد، شریعه فرات نامیده‌اند.[۵] همچنین در واقعه کربلا نیز از یکی از شریعه‌های فرات نام برده شده است. طبق گزارش شیخ مفید، عمر بن سعد در روز ۷ محرم، عمرو بن حجاج را به همراه پانصد نفر، مأمور بستن شریعه فرات بر سپاه امام حسین(ع) کرد،[۶] اما حضرت عباس(ع) چند مرتبه به همراه عده‌ای به سمت شریعه رفت و آب را به لشکر امام حسین(ع) رساند[۷] و نهایتاً در روز عاشورا در جریان رساندن آب، در کنار شریعه فرات، به شهادت رسید و همان‌جا دفن شد.[۸]
شریعه فرات یا نهر علقمه؟
برخی منابع، شریعه فرات در کربلا و نهر علقمه را یکی دانسته‌اند؛[۹] شیخ مفید[۱۰] و ابن مشهدی،[۱۱] در ضمن آداب زیارت امام حسین(ع) نقل کرده‌اند که امام صادق(ع) بر غسل زیارت در نهر علقمه سفارش نموده و علامه مجلسی معتقد است مراد از نهر علقمه همان شریعه فرات است.[۱۲] همچنین در بین مردم شایع است که در روز عاشورا، حضرت عباس(ع) در کنار نهر علقمه به شهادت رسید.[۱۳]
امروزه اثری از شریعه فرات و نهر علقمی وجود ندارد و نهری که اکنون کنار مقام امام زمان(ع) جاری است و به نام نهر الحسینیه نام‌گذاری شده، شعبه‌ای از رود فرات است، اما ارتباطی با شریعه فرات و نهر علقمی ندارد.[۱۴]
پانویس
- ↑ فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۵۲؛ محدّثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۶.
- ↑ محدّثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۶.
- ↑ محدّثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۶.
- ↑ کرمی، در سوگ امیر آزادی(ترجمه مثیر الأحزان)، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۲.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۶.
- ↑ دینوری، الاخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۲۵۵؛ عقیقی بخشایشی، سه مقتل گویا در حماسه عاشورا، ۱۳۸۲ش، ص۴۸.
- ↑ محدّثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۶.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۸، ص۳۰۲.
- ↑ شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۹۹.
- ↑ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۳۷۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۸، ص۳۰۲.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۴۵۴.
- ↑ «جریان فرات در شهر کربلا»، وبگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
منابع
- ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- «جریان فرات در شهر کربلا»، وبگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۲ اسفند ۱۴۰۱.
- دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، الاخبار الطوال، مصحح: شیال جمال‌الدین محقق: محمد عبدالمنعم عامر، قم، منشورات الرضی، ۱۳۷۳ش.
- شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، کتاب المزار، محقق و مصحح: سید محمد باقر ابطحی، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، سه مقتل گویا در حماسه عاشورا، قم، نوید اسلام، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- کرمی، علی، در سوگ امیر آزادی(ترجمه مثیر الأحزان)، قم، حاذق، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محدّثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.