روضه تنور خولی
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
روضه تنور خولی از روضه‌های مربوط به واقعه کربلا و اسارت اهل بیت امام حسین (ع) است. این روضه معمولا پس از روز عاشورا، در دهه دوم و سوم ماه محرم خوانده می‌شود و به قرار دادن سر مبارک امام حسین(ع) در تشت توسط خولی بن یزید اصبحی (از لشکریان عمر بن سعد) اشاره دارد. در برخی مقاتل اشاره شده که خولی سر امام حسین(ع) را در تنور مخفی کرد. این عمل با برخورد تند همسرش مواجه شد. تاریخ‌نگاران، همسر خولی را از عوامل دستگیری او در قیام مختار می‌دانند.
روایت تاریخی
طبری خولی را را از کسانی می‌دانند که در روز عاشورا (سال ۶۱ قمری) سعی کرد سر مبارک امام را از بدنش جدا نماید اما موفق نشد.[۱] بنا بر نقل مقاتل، عمر بن سعد پس از واقعه کربلا سر شهیدان را بین لشکریان خود تقسیم نمود.[۲] او سر مبارک حسین بن علی (ع) را به خولی و حمید بن مسلم سپرد تا به کوفه و نزد عبیدالله ببرد و خبر پیرزوی سپاه کوفه را به او برساند.[۳] آنها شبانگاه به کوفه رسیدند؛ اما درِ قصر در آن ساعت بسته بود. خولی سر را به خانه برد و داخل دیگ یا تشتی قرار داد.[۴] همسر خولی [یادداشت ۱] که از ماجرا مطلع شده بود، او را شماتت کرد.[۵] طبری از قول همسر خولی نقل می‌کند که ستونی از نور، از آسمان بر تشت می‌تابید.[۶]
در بین شیعیان مشهور است که خولی، سر امام را در تنور خانه‌اش پنهان کرد. مُقَرَّم در مقتل الحسین (ع) به مخفی کردن سر امام حسین (ع) در تنور، ساطع شدن نوری از تنور و شیون و زاری گروهی از زنان برای امام حسین (ع) اشاره کرده است.[۷] این مسئله را کاشفی در روضةالشهدا نیز روایت کرده است.[۸]
بنا بر نقل مورخان، در زمان قیام مختار در سال ۶۶ قمری، همسر خولی در افشای مخفیگاه او و دستگیریش نقش موثر داشت.[۹]
روضه
روضه تنور خولی معمولا پس از روز عاشورا در دهه دوم و سوم ماه محرم خوانده می‌شود.[۱۰] در این روضه به داستان تنور خولی پرداخته می‌شود که خولی سر امام حسین(ع) را داخل تنور می‌گذارد. طبق این داستان همسر[یادداشت ۲] او که بانویی متدین و نیز از دوستداران خاندان رسول خدا( ع) بود وقتی برای نماز شب بیدار شد ناگهان متوجه نوری از مطبخ خانه گردید و صدای گریه و شیون شنید. پس از آن به داخل مطبخ رفته و متوجه سر بریده‌ای در تنور شد. وی دید بانوانی در کنار آن سر گریه و زاری می‌کند.[۱۱] طبق نقل این روضه، بانوی گریه کننده حضرت زهرا(س) و سه بانوی دیگر، حوا، آسیه و مریم بودند.[۱۲]
نمونه اشعار
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، ج۵، ص۴۵۳.
- ↑ کاشفی، روضةالشهدا، ۱۳۷۹ش، ص۴۴۹–۴۵۰
- ↑ ابن طاووس، غم نامه کربلا، ۱۳۷۷ش، ص۱۶۴.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، ج۵، ص۴۵۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۰۶؛ ابن‌نما حلی، مثیر الأحزان، ۱۴۰۶ق، ص۸۵.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، ج۵، ص۴۵۵.
- ↑ مقرم، مقتل الحسین (ع)، مؤسسه بعثت، ص۳۰۴.
- ↑ کاشفی، روضةالشهدا، ۱۳۷۹ش، ص۴۵۱
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، ج ۶، ص ۵۹؛ ابن اثیر، ۱۳۸۵ق، الکامل فی التاریخ، ج ۴، ص ۲۴۰.
- ↑ «نام‌گذاری شب های محرم و صفر» ، سایت مرکز پژوهش‌های صدا و سیما.
- ↑ نگاه کنید به: مقرم، مقتل الحسین(ع)، ج۱، مؤسسه بعثت، ص۳۰۴.
- ↑ کاشفی، روضة الشهداء، نوید اسلام، ص۴۵۱.
- ↑ غروی اصفهانی، دیوان کمپانی، مدایح و مراثی سید الشهداء(ع)، وبسایت گنجور.»
- ↑ مقدم، نغمه‌های مقدم، ۱۳۷۶ش، ص۲۷۱.
- ↑ محمد زاده، دانشنامۀ شعر عاشورایی، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۱۷۳.
یادداشت
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌نما حلی، مثیر الأحزان، قم، مدرسة الإمام المهدی ع، چاپ سوم، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دار‌التعارف للمطبوعات، ۱۹۷۷م.
- غروی اصفهانی، محمدحسین، دیوان کمپانی، مدایح و مراثی سید الشهداء(ع)، وبسایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۲.
- کاشفی، ملاحسین، روضة الشهداء، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹ش.
- طبری، ابن‌جریر، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، بی‌تا.
- محمدزاده، مرضیه، دانشنامۀ شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- مقدم، سید محمد تقی، نغمه‌های مقدم، مشهد، انتشارات مقدم، ۱۳۷۶ش.
- مقرم، سید عبدالرزاق موسوی، مقتل الحسین(ع)، مؤسسه بعثت، بی‌تا.
- «نام‌گذاری شب های محرم و صفر» ، مرکز پژوهش‌های صدا و سیما، تاریخ بازدید: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |