لیلی دختر ابی مرة
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | لیلیٰ، آمنه، اُمِّ لیلیٰ |
| خویشاوندان سرشناس | همسر امام حسین(ع) و مادر حضرت علی اکبر(ع) |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | حضور در واقعه کربلا |
لَیلیٰ بنت اَبی‌مُرَّة بن عُروَة بن مسعود ثَقَفی همسر امام حسین(ع) و مادر حضرت علی اکبر(ع). لیلیٰ از طرف پدر به قبیله ثقیف و از طرف مادر به بنی امیه می‌رسد. برخی از نظر شأن و مقام او را مشهورترین بانوی زمان خود دانسته‌اند.[۱]
نام لیلا (لیلیٰ) در فرهنگ عامه شیعه معروف است و این معروفیت از آنجاست که وی مادر علی اکبر(ع) بوده‌است. در مورد حضور وی در کربلا اختلاف نظر است.
نام
نام وی در اکثر منابع لیلیٰ ذکر شده است؛ اما ابن‌سعد در طبقات کبری نام وی را آمنه ذکر کرده است.[۲]و برخی از معاصران نام وی را اُمِّ لیلیٰ گفته‌اند.[۳] به همین دلیل گاهی در مجالس روضه از وی با نام ام لیلیٰ یاد می‌شود.
نسب
پدر لیلیٰ، ابی مُرَّه بن عُروَة بن مسعود بن مُعَتِّب و از قبیله ثقیف بود.[۴]ابی مُرَّه در زمان پیامبر(ص) متولد شد. ابی مره و پدرش، عروة بن مسعود، هر دو از صحابه پیامبر(ع) بودند. ابومره با برادرش خدمت پیامبر(ص) رسید و اسلام آورد.[۵] عروة بن مسعود یکی از سادات اربعه در اسلام(عروة بن مسعود،بشر بن هلال ،عدی بن حاتم،سراقة بن مالک) و از رهبران و بزرگان قبایل خود بوده اند. او را در مَثَل صاحب یس و شبیه‌ترین مردم به عیسی بن مریم گفته‌اند.[۶] مادر لیلیٰ میمونه دختر ابوسفیان از بنی امیه و معروف به‌ام شیبه بود.[۷]
ازدواج و فرزند
امام حسین(ع) با لیلیٰ ازدواج کرد و علی اکبر(ع) ثمره این ازدواج است.[۸] معروفیت وی بیشتر به دلیل بیان نامش در روضه‌ها و مجالس مربوط به علی اکبر(ع) است.
حضور در واقعه کربلا
در منابع اولیه و قدیمی اثری از حضور لیلیٰ در واقعه کربلا یافت نمی‌شود اما برخی از منابع متأخر به حضور وی در کربلا اشاره کرده‌اند. طبق این منابع، لیلیٰ هنگام شهادت فرزندش علی اکبر(ع)، در خیمه برای او دعا می‌کرده و پاره‌پاره شدن پیکر او را با چشم خود نظاره‌گر بوده است.[۹] مرتضی مطهری[۱۰] از کسانی است که بر این باور است که درباره شخصیت لیلا مادر علی اکبر(ع) تحریفات فراوانی صورت گرفته وگاه در برخی اشعار لیلا(معشوقه مجنون عامری) با لیلا مادر علی اکبر(ع) اشتباه شده است. شیخ عباس قمی وشیخ ذبیح الله محلاتی و برخی دیگر براین باورند که حضور لیلا مادر علی اکبر(ع) در کربلا و زنده بودنش در این واقعه مورد تردید است. [۱۱] [یادداشت ۱]
لیلای دیگر
حضرت علی(ع) نیز همسری به نام لیلی بنت مسعود داشت که مادر ابوبکر بن علی(ع) یکی از شهدای کربلا است.[۱۲] این لیلیٰ گاه با لیلیٰ مادر علی اکبر(ع) اشتباه گرفته می‌شود.[۱۳][یادداشت ۲]
پانویس
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، دارالکتب اسلامیه، ج۵، ص۲۹۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة)، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۶۹.
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، دارالکتب اسلامیه، ج۵، ص۲۹۵.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۶۶.
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۰۶.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۶۷.
- ↑ ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبيين، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۲۶۹.
- ↑ سماوی، إبصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۲۲۴.
- ↑ حماسه حسینی، ج۱، ص۶۵
- ↑ الميلاني، السيد هاشم، تعريب منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل، ج۱،ص۸۲۰. المحلاتي، الشيخ ذبيح الله، فرسان الهیجاء، ناشر المكتبة الحيدريّة، ج۱، ص۴۰۳
- ↑ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۸۲.
- ↑ أبوحاتم التمیمی، السیرة النبویة و أخبار الخلفاء، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۵۹.
یادداشت
- ↑ أمّا حضور ليلى في كربلاء أو كونها ما تزال على قيد الحياة عند وقوع المأساة ولو في المدينة فإنّه لم يعرض لي وما رووه من أمر الحسين إيّاها بالدعاء لولدها في كربلاء فقد أنكره النوري وقال : لا أصل له ، وهذه نسبة كاذبة ، فإنّ كثيراً من المؤرّخين نصّوا على وفاتها قبل واقعة كربلاء ، ولم يعرف مقدار عمرها ، والله العالم. فرسان الهیجاء، ص۴۰۳
- ↑ نویسنده الغارات بر این باور است که امام علی (ع) با لیلی دختر مسعود نهشلی ازدواج کرد و از او فرزندی به نام عبیدالله دارد که در قیام مختار با مصعب بیعت کرده است. ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۹۳. این ازدواج در بصره ظاهراً در ماجرای جمل در سال ۳۵ هجری قمری و به منظور تحکیم روابط با قبیله او بوده است.ابن حمدون، التذكرة الحمدونية، ۱۹۸۲م، ج۳، ص۹۶.
منابع
- ابن سعد، الطبقات الكبرى - متمم الصحابة - الطبقة الخامسة، تحقیق محمد بن صامل السلمی، الطائف، مکتبة الصدیق، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإضابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابوحاتم تمیمی، السیرة النبویة و أخبار الخلفاء، بیروت، الکتب الثقافیه، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا و مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، دوم، ۱۴۰۸ق.
- سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، قم، دانشگاه شهید محلاتی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، تهران، دارالکتب اسلامیه، بی‌تا.
- مقریزی، تقی الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.