اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
به عنوان نمونه در زندگی [[حضرت زهرا]](س) کمترین اشاره ای به برخورد وی با حاکمیت و روابط میان آن حضرت با خلیفه اول و دوم نشده است.<ref>اعلام | به عنوان نمونه در زندگی [[حضرت زهرا]](س) کمترین اشاره ای به برخورد وی با حاکمیت و روابط میان آن حضرت با خلیفه اول و دوم نشده است.<ref>اعلام الوری، ج۱، ص۳۰۰ـ۳۰۱</ref> وی در بحث دفن [[امام مجتبی]] (ع) با آن که اشاره به حضور [[عایشه]] و اعتراض وی کرده, اما این خبر را آورده که از اصل قرار نبود تا امام را در کنار جدش پیغمبر دفن کنند, بلکه وی را برای تجدید عهد به آن سمت آوردند و قرار بود تا در [[بقیع]] کنار جده اش [[فاطمه بنت اسد]] دفن شود.<ref>اعلام الوری، ج۱، صص۴۱۴ ـ ۴۱۵.</ref> | ||
===ساختارمحتوایی=== | ===ساختارمحتوایی=== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
برآورده کردن چنین هدفی, نیازی به ذکر اسناد احادیث و یا مآخذ آنها نداشته است. علاوه بر این, شیوه طبرسی در دیگر آثار او نیز نقل مصادر نیست. به همین دلیل وی بیشتر اخبار کتاب خود را بدون یاد از مآخذ آورده و با عبارت (روی نقلة الاثار) یا (نقلة الاخبار) (جاء فی الاثار), (روی جماعة من اهل السیر), (روی جماعة من اهل التاریخ) مطالب را نقل کرده است. | برآورده کردن چنین هدفی, نیازی به ذکر اسناد احادیث و یا مآخذ آنها نداشته است. علاوه بر این, شیوه طبرسی در دیگر آثار او نیز نقل مصادر نیست. به همین دلیل وی بیشتر اخبار کتاب خود را بدون یاد از مآخذ آورده و با عبارت (روی نقلة الاثار) یا (نقلة الاخبار) (جاء فی الاثار), (روی جماعة من اهل السیر), (روی جماعة من اهل التاریخ) مطالب را نقل کرده است. | ||
وی در مواردی که احادیث صحیحی را آورده از ذکر سند نیز خودداری کرده, می نویسد به دلیل (اشتهارها بین نقلة الاثار و اعتمادا علی أن نقلها من کتب محکومة بالصحة عند نقّاد الاخبار) سند را نیز حذف کرده است.<ref>نک: ج۱، ص۳۵۹.</ref> | وی در مواردی که احادیث صحیحی را آورده از ذکر سند نیز خودداری کرده, می نویسد به دلیل (اشتهارها بین نقلة الاثار و اعتمادا علی أن نقلها من کتب محکومة بالصحة عند نقّاد الاخبار) سند را نیز حذف کرده است.<ref>نک: اعلام الوری، ج۱، ص۳۵۹.</ref> | ||
با این حال مواردی وجود دارد که طبرسی نام کتابی را یاد کرده و یا اگر از شخصی نقل کرده, باید اطمینان داشت که کتاب خاصی از آن مؤلف مورد نظر وی بوده است. معمولا وقتی چیزی در این کتاب از [[شیخ مفید]] نقل می شود, می توان مطمئن بود که آن را از ارشاد نقل می کند.<ref>نکـ: ج۱، ص۴۷۷.</ref> در کنار آن, مواردی هست که از اشخاصی از مؤلفان نقل کرده, اما به دلیل آن که نام کتاب وی را نیاورده, اطمینان نداریم که از کدام یک از کتابهای او نقل کرده است; مثلا می نویسد: (و ذکر السید الاجل المرتضی فی بعض مسائله…).<ref>نکـ: ج۱، ص۴۷۷.</ref> | با این حال مواردی وجود دارد که طبرسی نام کتابی را یاد کرده و یا اگر از شخصی نقل کرده, باید اطمینان داشت که کتاب خاصی از آن مؤلف مورد نظر وی بوده است. معمولا وقتی چیزی در این کتاب از [[شیخ مفید]] نقل می شود, می توان مطمئن بود که آن را از ارشاد نقل می کند.<ref>نکـ: ج۱، ص۴۷۷.</ref> در کنار آن, مواردی هست که از اشخاصی از مؤلفان نقل کرده, اما به دلیل آن که نام کتاب وی را نیاورده, اطمینان نداریم که از کدام یک از کتابهای او نقل کرده است; مثلا می نویسد: (و ذکر السید الاجل المرتضی فی بعض مسائله…).<ref>نکـ: اعلام الوری، ج۱، ص۴۷۷.</ref> | ||
===استفاده ازدیگر منابع === | ===استفاده ازدیگر منابع === | ||
نسخهٔ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۲:۵۲
 | این مقاله حاوی فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر هست، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیقتر این مقاله را بهبود دهید. |
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | فضل بن حسن طبرسی |
| موضوع | چهارده معصوم (ع) |
| سبک | تاریخی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار الکتب الاسلامیه |
إعلامُ الوَریٰ بأعلامِ الهدیٰ کتابی به زبان عربی، نوشته أمین الاسلام فضل بن حسن طبرَسی متوفای ۵۴۸ ق. طبرسی در این کتاب، مختصری از دیدگاه تاریخی شیعه درباره سیره رسول خدا(ص)، و تاریخچه زندگی امامان معصوم(ع) به همراه بحث امامت را عرضه کرده است. بیشتر نویسندگان بزرگی که درباره زندگانی معصومان(ع) نوشته‌اند، در بسیاری از ابواب کتاب‌هایشان، نام إعلام الوری و طبرسی را به عنوان منبع ذکر کرده‌اند.
مؤلف این کتاب
امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ ق) از دانشمندان برجسته قرن ششم هجری است که به دلیل کتاب تفسیر مهمش با عنوان مجمع البیان (تألیف سال ۵۳۰ ق) و جوامع الجامع (تألیف سال ۵۴۲ ق در ۷۰ سالگی مولف) شهرت دارد.
وی در خراسان می‌زیسته و از عالمان معتدل شیعی در این دوره به شمار می‌آید. از دیگر آثار وی می‌توان به «الاداب الدینیة للخزانة المعینیه» و «جواهر النحو» اشاره کرد. شرح حال مفصل وی، بررسی تفصیلی آثار او و نیز اوضاع زمان وی را مرحوم استاد کریمان در کتاب طبرسی و مجمع البیان آورده است.
فصل‌های کتاب
این کتاب در ۴ فصل ترتیب یافته. فصل نخست در سیره پیامبر خدا (ص) و فاطمه زهرا (س)، فصل دوم در زندگی و امامت علی بن ابی طالب (ع)، فصل سوم در شرح امامت و زندگی امامان معصوم (ع) تا امام حسن عسکری (ع) و فصل چهارم درباره امامت ائمه اثناعشر و امام زمان (ع).
طبرسی در این کتاب بر آن بوده است تا مختصری از دیدگاه تاریخی شیعه را درباره سیره رسول خدا(ص), و تاریخچه زندگی امامان معصوم(ع), به همراه بحث امامت آنها عرضه کند. قاعدتا چنین متنی می‌توانسته برای توده‌های شیعی نگاشته شده باشد که در آن زمان در ایران بسیار گسترده بوده‌اند. او معمولا در پایان هر بحثی, بدین نکته اشاره می‌کند.
انگیزهٔ تالیف
طبرسی کتاب خود را به یکی از شاهان شیعه مازندران با نام علی بن شهریار بن قارن (سلطنت از ۵۱۱ ـ ۵۳۴ه.) از آل باوند اهدا کرده و در مقدمه با ستایش فراوان از وی سخن گفته است. این سلسله, از سلاطین شیعه مذهبِ خطه مازندران بوده و در دورانی طولانی به بسط مذهب شیعه در آن ناحیه کمک کردند. [۱]
طبرسی پس از آن با اشاره به این که هر فاضلی که در آستانه وی(امیر مازندران) حاضر نشود, کامل نیست, اشعاری در ستایش او آورده و او را به داشتن دیدگاه و عقیده علوی می‌ستاید.
سپس می گوید: «اکنون که روزگار مرا از خدمت در آستان او عاق کرده, مصمم شدم تا خدمتی به او کنم تا این دوری را جبران کرده باشم. این خدمت چیزی جز تألیف کتاب اعلام الوری به نام او نیست.» وی آثار دیگر خود را نیز به نام بزرگان از سادات و شیعه نگاشته است.
اهمیت کتاب
کتاب اعلام الوری در کنار الارشاد مفید و کشف الغمة و روضة الواعظین فتال نیشابوری, از آثار با ارزشی است که از قرن پنجم تا هفتم درباره زندگی چهارده معصوم نگاشته شده و حکم منابع اصلی را در این زمینه دارد. ارزش این کتابها از آن روست که کوشیده اند تا از مصادر و منابع پیشین, شرح حالی برای معصومان (ع) تدارک دیده و در اختیار مسلمانان به ویژه شیعیان قرار دهند. طبیعی است که در کتابها, بیش از هر چیز مراعات حال خوانندگان کتابها می‌شده است.
اعلام الوری و ربیع الشیعه
کتاب اعلام الوری در میان شیعیان جایگاه والایی داشته است. به نظر می‌رسد که در طی قرون بعد, نسخه‌ای بدون آغاز از این کتاب به دست کسی افتاده و او بدون آگاهی, آن را به نام ربیع الشیعه به ابن طاووس نسبت داده است. علامه مجلسی که به شباهت میان این دو کتاب توجه داشته, ربیع الشیعه را به کناری نهاده و به درستی, به اعلام الوری اعتماد کرده است. در اصل, کمترین تردیدی درباره اعلام الوری و نسبت آن به طبرسی وجود ندارد.
ویژگی های کتاب
ادبیات اعتدالی در این کتاب
باید توجه داشت که طبرسی در دوره‌ای زندگی می‌کند که شیعیان گرچه در ایران فراوانند، حکومت در بیشتر نقاط در دست اهل سنت است. این مسأله سبب می‌شد تا نوشته‌های آنها به صورتی معتدل نگاشته شود تا باعث تحریک دیگران بر ضد شیعه نشود.
افزون بر آن، طبرسی همانند عالمان شیعه هم دوره خود در ایران, مثل عبدالجلیل قزوینی , قوامی رازی شیعه‌ای معتدل است. [۲] به همین دلیل در این کتاب و نیز در تفسیر او آثار این اعتدال را به روشنی درمی یابیم.
به عنوان نمونه در زندگی حضرت زهرا(س) کمترین اشاره ای به برخورد وی با حاکمیت و روابط میان آن حضرت با خلیفه اول و دوم نشده است.[۳] وی در بحث دفن امام مجتبی (ع) با آن که اشاره به حضور عایشه و اعتراض وی کرده, اما این خبر را آورده که از اصل قرار نبود تا امام را در کنار جدش پیغمبر دفن کنند, بلکه وی را برای تجدید عهد به آن سمت آوردند و قرار بود تا در بقیع کنار جده اش فاطمه بنت اسد دفن شود.[۴]
ساختارمحتوایی
شیوه وی در بحث از زندگانی ائمه, درست مانند ارشاد و سایر آثار, در ابتدا, بیان خصوصیات شخصی, سن و سال تولد و وفات و کیفیت آن و نیز معرفی فرزندان و مدت خلافت و امامت و محل دفن است و به دنبال آن اثبات امامت هر امام با دلایل عقلی و نقلی مطرح می شود. در ادامه, نقلهایی که در معجزات امامان آورده شده و نیز به تناسب بخشی از اخبار زندگی هر امام عرضه می شود.
در این کتاب از سیره رسول اکرم(ص) به تفصیل سخن گفته شده است. همچنین از امام علی(ع) و به طور عمده از فضایل آن حضرت سخن رفته است. در زندگی امام حسین(ع) نیز این تفصیل رعایت شده و بحث عمده مقتل امام حسین(ع) است.
عدم ذکر اسناد احادیث و یا مآخذ
واقعیت آن است که طبرسی بنای یاد از مصادر خود را نداشته و بیشتر کوشیده تا متنی فراهم آورد تا راهبرد شیعیان در شناخت زندگی امامان باشد.
برآورده کردن چنین هدفی, نیازی به ذکر اسناد احادیث و یا مآخذ آنها نداشته است. علاوه بر این, شیوه طبرسی در دیگر آثار او نیز نقل مصادر نیست. به همین دلیل وی بیشتر اخبار کتاب خود را بدون یاد از مآخذ آورده و با عبارت (روی نقلة الاثار) یا (نقلة الاخبار) (جاء فی الاثار), (روی جماعة من اهل السیر), (روی جماعة من اهل التاریخ) مطالب را نقل کرده است.
وی در مواردی که احادیث صحیحی را آورده از ذکر سند نیز خودداری کرده, می نویسد به دلیل (اشتهارها بین نقلة الاثار و اعتمادا علی أن نقلها من کتب محکومة بالصحة عند نقّاد الاخبار) سند را نیز حذف کرده است.[۵]
با این حال مواردی وجود دارد که طبرسی نام کتابی را یاد کرده و یا اگر از شخصی نقل کرده, باید اطمینان داشت که کتاب خاصی از آن مؤلف مورد نظر وی بوده است. معمولا وقتی چیزی در این کتاب از شیخ مفید نقل می شود, می توان مطمئن بود که آن را از ارشاد نقل می کند.[۶] در کنار آن, مواردی هست که از اشخاصی از مؤلفان نقل کرده, اما به دلیل آن که نام کتاب وی را نیاورده, اطمینان نداریم که از کدام یک از کتابهای او نقل کرده است; مثلا می نویسد: (و ذکر السید الاجل المرتضی فی بعض مسائله…).[۷]
استفاده ازدیگر منابع
در میان منابع وی, چند کتاب وجود دارد که اثری از آنها برجای نمانده است. برخی از آنها, تنها قسمتهای باقیمانده شان, همین چند نقلی است که طبرسی از آنها به دست داده است. نمونه آن کتاب اخبار ابوهاشم جعفری, الرد علی الزیدیه دوریستی, التفهیم ابومحمد حسینی, نوادر الحکمة اشعری قمی, و مهمتر از همه کتاب المغازی ابان بن عثمان احمر است که طبرسی قسمتهای فراوانی از آن را نقل کرده است.
نسخه و ترجمه کتاب
چاپ جدید کتاب با تحقیق مؤسسه آل البیت (ع) در دو جلد عرضه شده که امتیاز آن افزون بر استخراج منابع, فهارس آن است. همچنین این کتاب به همت استاد عزیزالله عطاردی به نام «زندگانی چهارده معصوم (ع)» به فارسی ترجمه و منتشر شده است.
پانویس
منابع
- فضل بن حسن؛ طبرسی،اعلام الوری باعلام الهدی، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، در سال ۱۴۱۷ق.
- جعفریان؛ رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تاقرن دهم هجری،تهران، علم،۱۳۸۷.