عبدالحسین آیتی بافقی یزدی
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| مذهب | شیعه |
| محل زندگی | یزد، عتبات عالیات، حیفا، تهران |
| اطلاعات علمی | |
| آثار | کشف الحیل، آتشکده یزدان |
| اطلاعات دیگر | |
| پیشه | شاعر |
عبدالحسین آیتی بافقی یزدی (۱۲۸۸-۱۳۷۲ق)، ادیب و شاعر و نویسنده. عبدالحسین در نوجوانی به آموختن ادبیات و علوم اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۲۰ق /۱۹۰۳م به بهاییان پیوست. آنگاه از جامعه مسلمانان رانده شد و حدود ۱۸ سال به سیاحت و تبلیغ بهاییت پرداخت. آیتی، سفری به اروپا کرد و در آنجا به باطل‌بودن ادعای سران بهاییت مبنی بر پیوستن مردم اروپا به این مذهب پی برد. او سپس این مذهب را ترک کرد. آیتی در سال ۱۳۵۸ق (۱۹۳۹م) به یزد بازگشت و به تدریس در دبیرستان‌ها مشغول شد و سرانجام در همان شهر درگذشت. ضیایی، آواره و آیتی، تخلص‌های شعری او در دورانهای متفاوت زندگیاش بوده است. کتاب سه جلدی کشف الحیل در نقد فریبکاریهای سران بهاییت، از آثار اوست.
زندگی‌نامه
عبدالحسین آیتی بافقی یزدی (۱۲۸۸-۱۳۷۲ق / ۱۸۷۱-۱۹۵۳م)، ادیب ، شاعر و نویسنده، در تفت از توابع یزد، در خانواده‌ای روحانی، زاده شد. پدرش شیخ محمد، معروف به حاج آخوند تفتی، از ائمه جماعات و واعظان یزد، در زادگاه خویش مرجع امور مذهبی بود. او در نوجوانی به لباس روحانیت درآمد و به آموختن ادبیات و علوم اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۰۳ق /۱۸۸۶م به یزد رفت و در مدرسه خانِ بزرگ به تحصیل مقدمات ادامه داد. آیتی در سال ۱۳۰۵ق (۱۸۸۸م) به عتبات عالیات سفر کرد و به فراگیری فقه و اصول پرداخت. او یک سال بعد پدرش درگذشت و به زادگاه خویش بازگشت و در سال ۱۳۱۱ق (۱۸۹۴م) به جای پدر نشست و به امامت جماعت و وعظ پرداخت. آیتی در ادب فارسی صاحب قریحه بود و از سال‌های نوجوانی شعر می‌سرود و «ضیایی» تخلص می‌کرد.
پیوستن به بهائیت
آیتی در سال ۱۳۲۰ق (۱۹۰۳م) به بهاییان پیوست. آنگاه از جامعه مسلمانان رانده شد و تقریباً ۱۸ سال به سیاحت و تبلیغ بهاییت پرداخت. در اوایل همین دوران، کتاب «کواکب الدریة فی مآثر البهائیة» را درباره تاریخ پیدایش این مذهب نوشت.[۱]
آیتی در این سال‌ها همچنان شعر هم می‌سرود و به دستور عبدالبهاء، رهبر بهاییان، تخلص خود را به «آواره» تغییر داد. در سال‌های آخر زندگی عبدالبهاء مدت ۳ ماه در حیفا مهمان وی بود و با آنکه در این مدت، به اعتراف خودش بطلان دعوی بهاییان را دریافته بود،[۲] از ترک این مذهب خودداری کرد. پس از مرگ عبدالبهاء (۱۳۴۰ق / ۱۹۲۲م)، آیتی سفری به اروپا کرد و در آنجا به باطل‌بودن ادعای سران بهائیت، دایر بر اینکه بسیاری از مردم اروپا به این مذهب گرویده‌اند، پی برد. آنگاه مانند جمعی دیگر از فریب‌خوردگان، این مذهب را ترک کرد و تألیف کشف الحیل را درباره فریبکاریهای سران بهائیت آغاز کرد. وی در سال ۱۳۴۸ق /۱۹۲۹م در تهران مقیم شد و به خدمت وزارت معارف درآمد و به تدریس در دوره متوسطه پرداخت. وی سپس به تحقیقات ادبی روی آورد و در سال ۱۳۰۸ش، نشریه‌ای ادبی-انتقادی به نام نمکدان تأسیس کرد که تا چندسال به‌طور نامنظم منتشر می‌شد. در این دوران با تخلص جدید «آیتی» همچنان شعر می‌سرود.
وی در سال ۱۳۵۸ق /۱۹۳۹م به یزد منتقل و به تدریس در دبیرستان‌ها مشغول شد و سرانجام در همان شهر در سال ۱۳۳۲ش درگذشت.
تألیفات
آثار زیر از او بر جای مانده است:
- آتشکده یزدان (تاریخ یزد)، یزد، ۱۳۵۷ق /۱۹۳۸م
- اشعه حیات (شعر)، یزد، ۱۳۲۸ش
- انشاء عالی، تبریز، ۱۳۱۱ش
- تاریخ فلسفه، تهران، ۱۳۱۲ش
- تکمیل کتاب کشف الحیل و بیان الحق، تهران
- چکامه شمشیر (شعر)
- خردنامه (شعر)، استانبول
- روش نگارش یا موضوع‌نویسی، تهران
- سه عروسی (داستان)، تهران، ۱۳۱۲ش
- سه فراری (داستان)، تهران، ۱۳۰۶ش
- سه گمشده (داستان)، تهران، ۱۳۰۶ش (۳ کتاب اخیر ترجمه سیاحت‌نامه دکتر ژاک آمریکایی است)
- ضمیمه کشف الحیل (پاسخ به مقاله عبدالله رازی)، تهران، ۱۳۰۷ش
- فرهنگ آیتی، تهران، ۱۳۱۴ش
- قصیده قرآنیه یا ترانه روحی (شعر)، تهران
- کتاب نَبی (ترجمه فارسی قرآن در ۳ جلد)، یزد ۱۳۲۴-۱۳۲۶ش
- کشف الحیل (در افشای فرقه‌های بهاییان، در ۳ جلد)، تهران، ۱۳۰۷ش (این کتاب بعدها مکرر به چاپ رسیده است)
- کواکب الدریة فی مآثر البهائیة (در تاریخ بهائیت)، قاهره،۱۳۴۲ق /۱۹۲۴م
- گفتار آیتی، تهران، ۱۳۴۷ق /۱۹۲۹م
- ملکه عقل و عفریت جهل، تهران، ۱۳۱۲ش
- نغمه دل (شعر)، تهران
- هوگوی ایرانی، (نخستین پرواز بشر)، یزد، ۱۳۲۱ش
پانویس
منابع
- آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۱۴، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- آقابزرگ، الذریعة.
- آیتی، عبدالحسین، «شرح احوالی...»، یغما، س ۲۰، شم ۴، ۱۳۴۶ش.
- آیتی، عبدالحسین، کشف الحیل، ج ۱ و ۳، تهران، ۱۳۲۶ش.
- بامداد، مهدی، تاریخ رجال ایران، ج۵، تهران، ۱۳۴۷-۱۳۵۳ش.
- برقعی، محمدباقر، سخنوران نامی معاصر، تهران، ۱۳۳۶ش.
- خلخالی، عبدالحمید، تذکره شعرای معاصر ایران، ج۲، تهران، ۱۳۳۷ش.
- صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، ۱۳۳۲ش.
- گلچین معانی، احمد، تاریخ تذکره‌های فارسی، ج۲، تهران، ۱۳۶۳ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی