الفصول المختارة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید مرتضی |
| تاریخ نگارش | قرن چهارم |
| موضوع | کلامی |
| سبک | مناظره‌ای |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| ترجمه به دیگر زبان‌ها | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | منشورات داوری |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۶ق |
| نوبت چاپ | چهارم |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/15089/1/2 |
الفُصولُ الْمُختارَة کتابی کلامی در اثبات عقاید شیعه است که توسط سید مرتضی(۳۵۵-۴۳۶ق) به روش مناظره‌ای در قرن چهارم هجری قمری جمع‌آوری شده است. عمده مناظره‌های الفصول المختاره، مناظره‌های شیخ مفید (۳۳۶ق یا ۳۳۸ق- ۴۱۳ق) است. در این کتاب به مباحثی چون نص بر امامت، معنی کلمه ولی، ارث زنان، رجعت و عقاید فرق شیعه می‌پردازد.
الفصول المختارة را آقا جمال خوانساری در قرن یازدهم هجری قمری به درخواست یکی از مقامات حکومت صفویه به فارسی ترجمه کرد. از کتاب الفصول المختارة بیش از هفتاد نسخه خطی وجود دارد که چندین نسخه از آن در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نگهداری می‌شود.
معرفی و جایگاه
الفصول المختاره با نام کامل الفصول المختارة من العیون و المحاسن کتابی کلامی به زبان عربی در اثبات عقاید شیعه است که سید مرتضی از مطالب دو کتاب المجالس المحفوظة فی فنون الکلام و کتاب العیون و المحاسن از آثار شیخ مفید جمع‌آوری کرد .[۱]
سید مرتضی در کتاب الفصول المختاره، علاوه بر مناظرات شیخ مفید، مناظره‌های دیگری از امامان و علمای شیعه را جمع کرده است که حاوی مطالب کلامی، تفسیری، فقهی و تاریخی است.[۲] به گفته برخی از محققان، این کتاب بسیاری از شبهات و اشکالات اهل سنت را بر شیعه، جواب داده است. [۳]
برخی محققان گفته‌اند که الفصول المختارة، کتابی است که با توجه به استدلال‌های عقلی و استناد به قرآن و روایات نگاشته شده و بحث‌های جدلی، کلامی و فقهی از صدر اسلام تا زمان شیخ مفید را به خوبی به تصویر کشیده است.[۴] و همچنین به پیدایش و تاریخ شیعه و دیدگاه فرقه‌های شیعی و بحث‌هایی که در رابطه با آنها مطرح بوده نیز اشاره کرده است.[۵] الفصول المختارة کتابی است که، بسیاری از منابع شیعه به آن استناد داده‌اند.[۶] محمدرضا حکیمی نیز معتقد است الفصول المختارة کتابی است پر مطلب و مفید، و دیدن این مناظره‌ها، قدرت استدلال و شیوه بحث را به اندیشمندان می‌آموزد.[۷]
علت اختلاف در مولف کتاب
علت اختلاف در مولف کتاب الفصول المختاره بخاطر این است که بیشتر مطالب کتاب اختصاص به شیخ مفید دارد[۸] به همین علت برخی از فقها مثل شیخ طوسی[۹]، نجاشی[۱۰] و ابن‌شهر آشوب،[۱۱] کتاب الفصول المختارة جزو مصنّفات سید مرتضی ندانسته‌اند. [۱۲] سید مرتضی در مقدمه کتاب الفصول المختاره نوشته است علاوه بر کتاب العیون و المحاسن از آثار دیگری استفاده کرده است.[۱۳] سید مرتضی در شروع تمام مطالب کتاب از شیخ مفید گزارش کرده است و این دلیل استناد کتاب الفصول المختاره به سید مرتضی است.[۱۴]
انگیزه نگارش کتاب
علّت جمع‌آوری این کتاب، توسط سید مرتضی به درخواست یکی از علاقه مندانش بوده است، که از سید مرتضی خواسته بود برای او از این دو کتاب شیخ مفید مطالبی را جمع‌آوری کند تا در شهر خودش به تبلیغ دین و دفاع از تشیع بپردازد. سید مرتضی در سال ۳۷۳ق مشغول تألیف این کتاب بوده است.[۱۵]
محتوا
مباحث کتاب الفصول المختاره مجموعه‌ای از مناظرات شیخ مفید، امامان(ع) و علمای شیعه است که برخی از این مطالب عبارتند از:
- مناظره با قاضی ابن سیار در معنی نص بر امام
- مناظره درباره معنی مولیٰ
- مناظره بین امام رضا(ع) و مأمون عباسی درباره آیه مباهله
- مناظره پیرامون آیه تطهیر
- کلام درباره قضا و قدر
- إبطال قول مرجئه درباره شفاعت
- مناظره درباره خلافت
- افضلیت امام علی(ع) بر خلافت
- مناظره درباره رجعت
- مناظره درباره ارث زن
- خلافت بعد از حضرت محمدصلی الله علیه و آله
- درباره امام مهدی(عج)
- مناظره پیرامون فدک [۱۶]
چاپ کتاب
نسخه‌شناسی
نسخه خطی کتاب الفصول المختاره قبل از قرن دهم به دست ما نرسیده ولی بعد از قرن دهم ۷۱ نسخه خطی وجود دارد که در چندین کتابخانه نگهداری می‌شود:[۱۷]
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم است.[۱۸]متعلق به سال ۱۳۲۰ق است.
- نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران است.[۱۹] متعلق به سال ۱۲۴۶ش است.
نسخه های چاپی کتاب
نسخه های چاپی مختلفی وجود دارد[۲۰] که برخی از این نسخه‌های عبارتند از:
- کتابخانه دارالاضواء در بیروت در سال ۱۴۰۵ق کتاب را چاپ کرده است.[۲۱]
- کنگره شیخ مفید در قم سال ۱۳۷۲ش کتاب را چاپ کرد.[۲۲]
ترجمه و چاپ کتاب
کتاب الفصول المختاره از جمله کتاب‌های است که زمان صفویه در اواخر قرن یازدهم به در خواست حاجی احمد بیک یکی از ارکان دولت حکومت صفویه مورد اهمیت قرار گرفت و توسط آقا جمال خوانساری (درگذشت: ۱۱۲۵ق) با عنوان دفاع از تشیع به فارسی ترجمه شده است.[۲۳] [۲۴] و انتشارات مومنین قم در سال ۱۳۷۷ش با تصحیح صادق حسن‌زاده، و علی‌اکبر زمانی‌نژاد آن را چاپ کرد.
پانویس
- ↑ خوانساری، «مقدمه»، در دفاع از تشیع، ص۲۷.
- ↑ جعفری، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره»، ص۵-۱۲.
- ↑ جعفری، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره»، ص۵-۱۲.
- ↑ جعفری، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره«، ص۵-۱۲.
- ↑ جعفری، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره»، ص۵-۱۲.
- ↑ جعفری، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره»، ص۵-۱۲.
- ↑ حکیمی، میر حامد حسین، ۱۳۸۶، ص۶۶.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۹.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۸۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۷۰.
- ↑ ابن‌شهر آشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۶۹.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۰.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۱.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۰.
- ↑ خوانساری،«مقدمه» در دفاع از تشیع، ص۲۹.
- ↑ شریف مرتضی، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۹.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۷.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۷.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۷.
- ↑ احمدی الحلفائی، «مقدمه» در الفصول المختاره، ص۱۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی التصانیف الشیعه، ج۱۶،ص۲۴۴.
- ↑ گزارشی از کنگره جهانی شیخ مفید، ص۳۴۲.
- ↑ حسینی جلالی، «درنگی در الفصول المختاره من العیون و المجالس»، ص ۱۳۵.
- ↑ خوانساری، «مقدمه» در دفاع از تشیع، ص۳۱.
منابع
- جعفری، یعقوب، «مناظرات شیخ مفید و یادداشت‌هایی درباره کتاب الفصول المختاره»، در مجله کلام اسلامی، شماره ۵، بهار ۱۳۷۲ش.
- حسینی جلالی، سید محمدرضا، «درنگی در الفصول المختاره من العیون و المجالس»، ترجمه جویا جهانبخش، در مجله آینه میراث، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۷ش.
- حکیمی، محمدرضا، میر حامدحسین، قم ایران، دلیل ما، چاپ هشتم، ۱۳۸۶ش.
- خوانساری، آقا جمال، «مقدمه»، در دفاع از تشیع، تحقیق صادق حسن‌زاده، قم، انتشارات مؤمنین، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الفصول المختارة، به تحقیق: علی میرشریفی، قم، انتشارات کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست(طبع جدید)، قم، انتشارات کتابخانه محقق طباطبایی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، نجف اشرف، انتشارات المطبعة الحیدریه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، انتشارات موسسه النشر الاسلامی و جامعه مدرسین، نوبت چاپ اول، ۱۳۶۵ش.
- احمدی الحلفائی، حمید، «مقدمه» در الفصول المختاره، تالیف سید مرتضی، علی بن حسین، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۴۴۱ق.
- آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- گزارشی از کنگره جهانی شیخ مفید، قم، مصباح، بهار۱۳۷۲ش.