فهرست فرقه‌های شیعه مجموعه‌ای از فِرَق تشیع است که برخی از آنها امروزه پیروانی ندارند.
شیعه دوازده امامی
شیعه دوازده امامی، بزرگ‌ترین شاخه از مذهب شیعه. بر اساس باور شیعیان امامی پس از پیامبر، رهبری جامعه بر عهده امام است و امام از سوی خدا تعیین می‌شود. شیعیان امامی بر پایه احادیثی چون حدیث غدیر، حضرت علی را جانشین پیامبر اسلام و نخستین امام می‌دانند. آنها به دوازده امام اعتقاد دارند و بر این باورند که امام دوازدهم، مهدی، زنده است و در غیبت کبرا به سر می‌برد.[۱]
غالیان
غالیان افرادی هستند که در حق ائمه خود غلو کرده و آنها را از زمره مخلوق بودن خارج می‌کنند و مقام الوهیت را برای آنها قائل هستند.[۲]
برای این گروه فرقه‌های مختلفی را برشمرده‌اند:
برای این گروه، فرقه‌های بسیاری ذکر کرده‌اند. برای نمونه محمد جواد مشکور از محققان معاصر بیش از یکصد و سی فرقه برای غالیان نام برده است.[۴]
کیسانیه
کیسانیه؛ فرقه‌ای که معتقدند پس از امام حسین(ع)، محمد بن حنفیه امام بوده است.[۵] فرقه‌های این گروه عبارتند از:
زیدیه
زیدیه گروهی از شیعیان که قائل به امامت زید فرزند امام سجاد(ع) بودند. ایشان معتقد بودند پس از زید (که خود شرائط امامت را دارا شد) تنها افرادی که دارای صلاحیت لازم باشند، در راه خدا قیام کنند و مردم را به طاعت خداوند و امامت خود دعوت نمایند؛ امام هستند.[۸] فرقه‌های اصلی و مشهور زیدیه عبارت است از:
اسماعیلیه
اسماعیلیه گروهی از شیعیان که قائل به امامت اسماعیل فرزند امام صادق(ع) بودند.[۱۱] فرقه‌های اصلی و مشهور این فرقه عبارت است از:
فطحیه
گروهی که اعتقاد به امامت عبدالله بن افطح فرزند امام صادق(ع) داشته‌اند.[۱۳]
ناووسیه
گروهی که معتقد بودند امام صادق(ع) مهدی موعود است.[۱۴]
واقفیه
واقفیه گروهی از شیعیان که بر امام موسی بن جعفر توقف کرده و به امامت امام رضا(ع) اعتقاد نداشتند.[۱۵]
علویان
شیخیه
شیخیه گروهی از شیعیان دوازده امامی که در برخی مسايل همچون معاد و رکن رابع، اعتقادات خاصی دارند.
- شیخیه کرمان
- شیخیه آذربایجان[۱۶]
اهل حق
- خاندان شاه‌ابراهیمی
- خاندان بابا یادگاری
- خاندان عالی قلندری
- خاندان خاموشی
- خاندان میرسوری
- خاندان سید مصطفی
- خاندان حاجی باویسی
- خاندان زنوری
- خاندان آتش بیگی
- خاندان شاه هیاسی
- خاندان بابا حیدری[۱۷]
بکتاشیه
بکتاشیه از طریقتهای صوفیه آسیای صغیر و منطقه بالکان که پیروان بسیاری دارد. بکتاشیان خود را مسلمان و شیعه می‌دانند. آنان به وحدانیت خدا، نبوت محمد(ص) و ولایت امام علی(ع) معتقدند؛ اما این سه را در تثلیثی شبیه به تثلیث مسیحی می‌نگرند.[۱۸]
پانویس
- ↑ برای اطلاعات بیشتر ر.ک: مدخل امامیه
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۵۴.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۵۴-۱۶۰.
- ↑ مشکور، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۱۹۷۶م، ص ۱۶۸-۱۸۶.
- ↑ فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، ۱۳۸۷ش، ص۴۰.
- ↑ فرمانیان، آشنایی با فرق تشیع، ۱۳۸۷، ص۴۰.
- ↑ مشکور، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۱۹۷۶م، ص۵۸.
- ↑ فرمانیان؛ موسوی‌نژاد، درسنامه تاریخ و عقائد زیدیه، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۱.
- ↑ سبحانی، الزیدیه فی موکب التاریخ، ۱۴۱۸ق، ص۴۵۳-۴۵۸.
- ↑ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۲- ۱۰۴.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ جعفریان، اطلس شیعه، ص۲۹-۳۰.
- ↑ سبحانی، الزیدیه فی موکب التاریخ، ۱۴۱۸ق، ص۵۵.
- ↑ سبحانی، الزیدیه فی موکب التاریخ، ۱۴۱۸ق، ص۵۲.
- ↑ سبحانی، الزیدیه فی موکب التاریخ، ۱۴۱۸ق، ص۵۵.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر ر.ک: شیخیه
- ↑ صفی‌زاده، مقدمه، حاشیه و تعلیقات بر نامه سرانجام، ۱۳۶۰ش، ص۲۵-۲۸ به نقل از: جلالی‌مقدم؛ صفوت، اهل حق، دایره المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ لاجوردی، بکتاشیه، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ص۳۹۶-۳۹۸.
منابع
- جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- جلالی‌مقدم، مسعود، صفوت، داریوش، اهل حق، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- سبحانی، جعفر، الزیدیه فی موکب التاریخ، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۸ق،
- شهرستانی، الملل و النحل، تخریج محمد بن فتح‌الله بدران، قاهره، مکتبه النجلو المصریه.
- صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، تهران، سمت، ۱۳۸۸ش.
- فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۷ش.
- فرمانیان، مهدی؛ موسوی‌نژاد، علی، درسنامه تاریخ و عقائد زیدیه، نشر ادیان، قم، ۱۳۸۶ش.
- لاجوردی، فاطمه، بکتاشیه، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۲، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- مشکور، محمدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، تهران، اشراقی، ۱۹۷۶م،