دائرةالمعارف آستان قدس رضوی (کتاب)

از ویکی شیعه
دائرةالمعارف آستان قدس رضوی
اطلاعات کتاب
نویسندهجمعی از نویسندگان
موضوعامام رضا(ع)حرم امام رضا(ع)آستان قدس رضوی
زبانفارسی
به کوششبنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی
تعداد جلد۲ جلد
اطلاعات نشر
محل نشرمشهد
تاریخ نشرجلد اول: ۱۳۹۳ش • جلد دوم: ۱۳۹۹ش


دائرةالمعارف آستان قدس رضوی دانشنامه‌ای دوجلدی به زبان فارسی که بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی آن را تدوین کرده و در آن هر آنچه با حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوی مرتبط بوده، به‌صورت مدخل و در قالب مقالات علمی آمده است.

کارهای اولیه این دائرةالمعارف از سال ۱۳۷۶ش در مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و بعدها مراحل نگارش آن در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس ادامه یافت. جلد اول کتاب در سال ۱۳۹۳ش منتشر و از جلد دوم هم در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.

روند شکل‌گیری

طرح دائرةالمعارف‌نویسی برای آستان قدس رضوی در راستای شناساندن عناصر دخیل در حرم امام رضا(ع) و آستان قدس رضوى در سال ۱۳۷۶ش پایه‌گذاری شد.[۱] مقدمات تدوین این دائرةالمعارف، پس از تأسیس مرکز خراسان‌شناسی آغاز شد و گروه دائرةالمعارف پس از ادغام این مرکز در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس در سال ۱۳۸۰ش، کار گردآوری و تألیف را آغاز کرد.[۲]

انتشار کتاب

دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در دو جلد تدوین شده که جلد نخست آن با ۴۷۶ مقاله (حروف آ تا سین) در سال ۱۳۹۳ش همزمان با آغاز چهارمین دهه تأسیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر شد[۳] و از جلد دوم آن نیز (حروف شین تا ی) در سال ۱۳۹۹ش رونمایی شد.[۴]

هدف نگارش

هدف از تدوین این دائرةالمعارف، تحقیق، بررسی، شناسایی و شناساندن همه مواردی است که با امام رضا(ع)، حرم و آستان قدس رضوی پیوند داشته باشد[۵] و منبعی جامع و کامل برای محققان و زائران حرم امام رضا(ع) ارائه دهد تا تاریخ چندصدساله آستان قدس در اختیار آنان قرار گیرد.[۶]

زمینه فعالیت‌ها

مقالات دائرةالمعارف آستان قدس که به‌صورت الفبایی تنظیم و تدوین شده، در هفت زمینه آمده است:

  1. القاب
  2. موضوعات و مشاغل
  3. رجال
  4. مکان‌ها
  5. مکتوبات
  6. نفایس موزه و وقف
  7. سازمان‌ها.[۷]

مراحل نگارش هر مدخل

در ابتدا حدود پنج‌هزار مدخل مرتبط با امام رضا(ع) و آستان قدس از منابع تاریخی انتخاب گردید که با ادغام و حذف آنها ۸۵۰ مدخل، انتخاب و نهایی شد.[۸] مراحل و سیر نگارش یک مدخل از ابتدا تا انتها به این ترتیب است:

  • تهیه پرونده علمی
  • شناسایی محققان بر اساس تخصص
  • پیشنهاد کارشناسان برای تعیین نویسنده
  • سفارش نگارش مقاله
  • ارزیابی مقدماتی مقاله
  • پیشنهاد کارشناسان برای تعیین ویراستار علمی
  • حروف‌چینی و صفحه‌آرایی و نمونه‌خوانی
  • ویرایش استنادی و ساختاری بر اساس شیوه دائرةالمعارف‌ها
  • آوانویسی مدخل‌ها برای تعیین تلفظ صحیح آن
  • ویرایش جامع و نهایی.[۹]

ویژگی‌ها

به‌گفته بنیاد پژوهش‌های اسلامی، دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، اولین اثر با ساختار دایرةالمعارفی موضوعی در خراسان محسوب شده و کامل‌ترین و جامع‌ترین اطلاعات علمی از یک مجموعه بزرگ مذهبی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی را گردآوری کرده است.[۱۰] به‌علت فقر و نبود اطلاعات در برخی از موضوعات، پژوهشگران، نویسندگان و ویراستاران برای کشف یک سال یا یک رویداد تاریخی مجبور به بازخوانی و قرائتِ انبوهی از اسناد و متون قدیمی بودند و ازاین‌رو برخی کاوش‌ها و مطالب برای اولین بار صورت گرفته و به‌دست آمده است.[۱۱]

از دیگر ویژگی‌های کتاب این است که با توجه به حجم اطلاعات گسترده و مطالب جمع‌آوری‌شده در پرونده‌های علمیِ برخی مداخل، تلاش شده مقالات در ویرایش‌های مختلف به حداکثر ایجاز و اختصار برسد و منتشر گردد.[۱۲]

پانویس

  1. فرح‌زاد، «طرح دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در یک نگاه»، ص۱۱۴.
  2. سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱.
  3. «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  4. «رونمایی دومین جلد از کتاب دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت خبرگزاری صداوسیما.
  5. سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱.
  6. شوشتری، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، ص۶۹.
  7. سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱؛ «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  8. شوشتری، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، ص۶۹.
  9. سوهانیان و ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، ص۵۱و۵۲.
  10. «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  11. «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  12. «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.

منابع

  • «رونمایی دومین جلد از کتاب دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، سایت خبرگزاری صداوسیما، تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۳۹۹ش.
  • دائرةالمعارف آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ دی ۱۴۰۰ش.
  • سوهانیان، محمد، و اصغر ارشادسرابی، «آشنایی با دائرةالمعارف آستان قدس رضوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی»، در مجله آینه پژوهش، بهمن و اسفند، شماره ۹۶.
  • شوشتری، محدثه، «ساعتی با نگارندگان دایرةالمعارف آستان قدس رضوی»، در مجله آستان هنر، تابستان ۱۳۹۱، شماره ۱.
  • فرح‌زاد، محمد، «طرح دائرةالمعارف آستان قدس رضوی در یک نگاه»، در مجله کتاب ماه، آبان ۱۳۸۳، شماره ۸۳.