حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار (کتاب)

حلیة الابرار فی احوال محمد(ص) و آله الاطهار(ع)

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید هاشم بحرانی (متوفای ۱۱۰۷ق)
موضوع	چهارده معصوم(ع)
سبک	روایی
زبان	عربی
مجموعه	۵ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسة المعارف الإسلامیة
تاریخ نشر	۱۴۱۱ ق

حِلْیَةُ الأبْرار فی أحْوالِ مُحمّد (ص) و آلِه الأطْهار (ع) کتابی به زبان عربی، تألیف عالم شیعه، سید هاشم بحرانی (متوفای ‏۱۱۰۷ق) است. این کتاب، مجموعه‏‌ای پنج جلدی است که به شرح‌حال و زندگانی رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) می‌‏پردازد. بحرانی این کتاب را در ۱۳ مَنهَج در ذیل ابواب مختلف (مناقب و فضائل اهل بیت) تدوین کرده است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید هاشم بحرانی

سید هاشم توبَلانی بحرانی مشهور به علامه بحرانی فقیه، محدث و مفسر شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری قمری و اهل بحرین است. بحرانی مرجعیت دینی و اجتماعی اهالی بحرین را برعهده داشت. کتاب تفسیری البرهان فی تفسیر القرآن از اوست. شیخ حر عاملی صاحب کتاب وسائل الشیعه از شاگردان بحرانی به شمار می‌رود. بحرانی در ۱۱۰۷ یا ۱۱۰۹ق وفات یافت و پیکرش در توبَلی، درقبرستان مسجد ماتینی، به خاک سپرده شد.

موضوع

این کتاب شامل سیزده منهج است که در هر منهج، ابوابی قرار دارد. روایات این کتاب به حدود ۲۳۰۰ می‌‏رسد که از حدود یکصد منبع معتیر نقل شده و برخی از این منابع تاکنون به چاپ نرسیده است. بحرانی این کتاب را برای وزیر عارف، ایمانی بیک تألیف کرد و در ۱۸ ربیع الثانی سال ۱۰۹۹ ق به پایان برد.

محتوا

مؤلف در هر منهج، باب‏‌های متعددی را به یک امام اختصاص داده و در قالب روایت، از ولادت تا شهادت امام را گزارش می‌‏کند. وی سلسله اسناد روایات را همان‌گونه که در مصادر اصلی وجود داشته، آورده و آنها را حذف نکرده است.

از پنج جلد این اثر، جلد اول با عنوان منهج اول شامل ۷۰ باب به زندگی و سیره رسول خدا(ص) پرداخته، جلد دوم (منهج دوم) در ۵۰ باب به زندگانی و مناقب امیر المؤمنین علی(ع)، جلد سوم که شامل منهج سوم تا ششم است، شامل زندگی امام حسن(ع) تا امام باقر(ع) در ۶۰ باب، جلد چهارم شامل منهج هفتم تا دهم درباره زندگی امام صادق(ع) تا امام جواد(ع) در ۸۰باب و جلد پنجم شامل منهج یازدهم تا سیزدهم به شرح حال امام هادی(ع) تا امام عصر(ع) در ۷۸ باب می‌‏پردازد. نخستین مطلب کتاب اختصاص دارد به روایتی مفصل از امیرالمؤمنین (ع) از رسول خدا (ص) درباره مقامات و فضایل پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ، رسول خدا در این روایت به امام علی(ع) فرمود خداوند مخلوقی با فضیلت‌تر و گرامی تر از من نیافریده است و در پاسخ به سؤال امیرالمؤمنین(ع) که پرسید شما برترید یا جبرئیل؟ فرمود: ای علی خداوند پیامبرانش بر تمام فرشتگانش فضیلت داده و من را بر همه پیامبران و رسولان برتری بخشیده است و پس از من، فضیلت از آنِ تو و امامان پس از تو است. ای علی فرشتگان خدمتگزاران ما و دوستان ما هستند. آن گاه رسول خدا (ص) درادامه حدیث فضائل بیشماری را درباره خود و امامان (ع) نقل کرد.

منابع کتاب‏

منابع این اثر عبارتند از کتب متعدد و متنوع شیعه و سنی که درباره زندگی پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) و مناقب آن بزرگواران نوشته شده است. کتاب‏هایی چون کافی، کتب شیخ صدوق، شیخ مفید، کتب مناقب مانند الثاقب، کتب تفسیر درباره سیره نبوی و مناقب امیرالمؤمنین و اهل البیت.

بحرانی گرچه از منابع سیره و مغازی درباره زندگانی رسول خدا بهره برده ولی به نظر می‌‏رسد ترجیح وی با کتب شیعه مانند اعلام الوری شیخ طبرسی بوده است.

کتاب حلیة الابرار که در جمع‌‏آوری روایات پیشین همانند بحارالانوار است، جایگاهی همانند آن کتاب داراست.

نسخه‌های کتاب

• نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی.
• نسخه دیگری در کربلا، استنساخ از خط مؤلف به تاریخ ۱۲۸۳ق.
• نسخه کتابخانه میرزا عبدالرزاق محمدی حائری در همدان.
• نسخه کتابخانه مدرسه فیضیه در قم.

چاپ

این کتاب در سال ۱۳۹۷ق در قم توسط چاپخانه علمیه با تصحیح محمد بن حسن تفرشی درودی به چاپ رسید که دارای خطاهای چاپی بسیار بود. از این رو بعدها توسط مؤسسة المعارف الاسلامیة با تحقیق شیخ غلامرضا بروجردی به سال ۱۴۱۱ق تجدید چاپ شد.

منابع

• بحرانی، سید هاشم، حلیة الأبرار فی أحوال محمد و آله الأطهار علیهم السلام‏، تحقیق: الشیخ غلام رضا مولانا البروجردی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۱ق.
• حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۳۹۸ش.