جلاء العیون (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علامه مجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق) |
| تاریخ نگارش | ۱۳۸۲ش |
| موضوع | کلام، تاریخ، زندگانی چهارده معصوم |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | سرور |
جَلاءُ العُیون کتابی به زبان فارسی نوشته محمد باقر مجلسی(۱۰۳۷ق - ۱۱۱۰ق) درباره تاریخ زندگی چهارده معصوم است. این کتاب در چهارده باب نگاشته شده که هر باب شامل فصول متعددی است. جلاء العیون با توجه به نگرش مؤلف آن کتابی اعتقادی - کلامی نیز قلمداد می‌گردد.
درباره مؤلف
محمد باقر بن محمد تقی بن المقصود علی المجلسی معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم است. وی از فقهای بنام، محدثان مشهور و صاحب منصبان با نفوذ شیعه در عصر صفویه و صاحب کتاب جامع حدیثی بحارالانوار است.
تاریخ تألیف و علت نام‌گذاری
تاریخ نگارش کتاب، محرم ۱۰۸۹ق گفته شده است.[۱]
آن‌چه علامه مجلسی در این اثر می‌آورد، مصائب اهل بیت و ثواب گریه و تأکید بر بخش تاریخ شهادت آنان است. از این رو ذکر می‌کند که چون اشک‌ریختن در مصائب پیشوایان دین، موجب جلای دیده‌های ظاهر و باطن مؤمنان می‌گردد، آن را «جلاء العیون» نامیده است.[۲]
انگیزه تألیف
مؤلف در مقدمه کتاب می‌گوید که در بحار الانوار به تفصیل به زندگانی چهارده معصوم پرداخته و در حیاة القلوب نیز به اختصار مطالبی آورده است؛ اما چون کتاب اول برای عموم مفید نیست و کتاب دوم هم دسترس نبود با وجود اشتغالات فراوان به اثری جدید در تاریخ چهارده معصوم دست زده که به زبان فارسی و منحصر در بیان ولادت و شهادت پیامبر(ص) و ائمه(ع) باشد. از این رو ابواب چهارده‌گانه این اثر - جز باب امام حسین(ع) که مشتمل بر ۲۳ فصل است - مشتمل بر دو تا چند فصل در ولادت، شهادت و بیان ستم‌هایی است که بر هر امام رفته است.[۳]
سبک و روش نگارش
مجلسی منابع خود را با حذف سلسله اسناد آورده و محقق کتاب آنها را از استخراج کرده و در پاورقی ثبت نموده است. وی در مقدمه تأکید کرده که تفاوت این اثر با دیگر آثاری که در تاریخ ائمه نوشته شده آن است که تنها از احادیث معتبر و کتب امامیه نقل می‌کند.[۴]
محتوای کتاب
- مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب
- باب اول: در بیان ولادت و وفات ابوالقاسم محمد مصطفی(ص) و بعضی از اموال کریمه و مناقب آن حضرت این باب مشتمل بر ۶ فصل است:
فصل اول: نام و نسب حضرت رسول(ص)
فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا(ص)
فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت
فصل چهارم: وصایای حضرت رسول(ص)
فصل پنجم: وفات حضرت رسول(ص)
فصل ششم: غرائب بعد از دفن آن حضرت
- باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از اموال کریمه و مناقب فاطمه زهرا(س)، شامل ۸ فصل است:
فصل اول: ولادت حضرت فاطمه(س)
فصل دوم: فضایل حضرت فاطمه(س)
فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه(س)
فصل چهارم: در سیره و مکارم اخلاق فاطمه(س)
فصل پنجم: در تزویج امیرالمومنین(ع) و زهرا(س)
فصل ششم: در معاشرت امیر المومنین(ع) و فاطمه(س)
فصل هفتم: در شهادت و ستم‌هائی که به فاطمه(س) شد
فصل هشتم: در تظلم حضرت فاطمه(س)
- باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت علی بن ابی طالب(ع) این فصل شامل ۵ فصل است:
فصل اول: در ولادت حضرت علی(ع)
فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیر المومنین(ع)
فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیر المومنین(ع)
فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیر المومنین(ع)
فصل پنجم: در احوال قاتل امیر المومنین(ع)
- باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت امام حسن مجتبی(ع)، این فصل شامل ۶ فصل است:
فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت
فصل دوم: فضایل آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در معجزات آن حضرت
فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن(ع) و علت صلح امام
فصل ششم: در کیفیت شهادت
- باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سید الشهدا و خامس آل عبا، ابا عبدالله الحسین(ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت، این فصل شامل ۲۳ فصل است و برخی از آنها عبارتند از:
فصل اول: در ولادت آن حضرت
فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سید الشهدا(ع)
فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سید الشهدا(ع)
فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین(ع)
فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …
- باب ششم: در بیان ولادت و شهادت امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین(ع) شامل ۳ فصل است:
فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین(ع)
فصل دوم: شداید و احزانی که به آن حضرت وارد شد
فصل سوم: جوری که بر شیعیان آن حضرت وارد شد
- باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام پنجم ابی جعفر محمد بن علی باقر(ع) علوم الاولین والاخرین، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد باقر(ع)
فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان
- باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام ششم حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق(ع)، این باب شامل ۴ فصل است:
فصل اول: احوالات امام جعفر صادق(ع) فصل دوم: جوری که از جابران آن حضرت وارد شد
فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار
فصل چهارم: ستم‌هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد
- باب نهم: دربیان تاریخ احوال امام هفتم ابوالحسن موسی بن جعفر(ع)، این باب شامل ۳ فصل است:
فصل اول: احوالات امام موسی کاظم(ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
فصل سوم: ستم‌هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد
- باب دهم: در بیان تاریخ احوال امام هشتم حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا(ع)، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات حضرت رضا(ع)
فصل دوم: خبر دادن اجدادشان از شهادت ایشان
- باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی الجواد(ع) و بیان اسم و لقب و کیفیت آن جناب، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد تقی(ع)
فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت
- باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت امام هادی(ع) ابن باب شامل یک فصل است:
احوالات امام علی النقی(ع)
- باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کیفیت امام حسن عسکری(ع)، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام حسن عسکری(ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
- باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت حجة بن الحسن(ع) است.
ترجمه‌ها، تلخیص و چاپ
جلاء العیون دارای نسخه‌های متعددی در کتابخانه‌های گوناگون است.[۵] جلاء العیون، به زبان اردو ترجمه شده که نام آن «الدمع الهتون» است و ترجمه دیگری نیز به زبان اردو توسط سید محمدباقر هندی صورت گرفته است.[۶] این کتاب به عربی توسط سید عبدالله شبر نیز ترجمه شده که نامش «منتخب جلاء العیون» است.[۷]
کتاب «مختصر جلاء العیون» توسط آغا علی اکبر خواهرزاده علامه مجلسی در تلخیص جلاء العیون است.[۸]
این کتاب، در ایران دارای چاپ‌های متعددی است و در نجف و هند نیز تجدید چاپ شده است.
پانویس
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت،دار الاضواء.
- مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، قم، سرور، ۱۳۸۲ ش.
- درگاهی، حسین، کتاب‌شناسی علامه مجلسی، تهران، شمس الضحی، ۱۳۸۶ش.
- مرکز تحقیقات علوم اسلامی، نرم‌افزار سیره معصومین.
پیوند به بیرون