امیر الحاج
| مناصب شرعی | |
| پیامبر | |
| امام | |
| قاضی | |
| حاکم شرع | |
| امام جمعه | |
| امام جماعت | |
| ولی فقیه | |
| مرجع تقلید | |
| امیر الحاج | |
| نایب خاص | |
| نایب عام | |
اَمیرُ الْحاج فردی که سرپرستی امور حاجیان را بر عهده دارد و بر آنها نظارت می‌کند. براساس دیدگاه امامیه، این مسئولیت که از شئون امامت است، در عصر حضور امام بر عهده وی یا نماینده اوست و در عصر غیبت، فقیه جامع الشرایط یا منصوب از جانب وی عهده‌دار آن خواهد بود.
در امیر الحاج، عدالت، شجاعت و آگاهی از احکام و مناسک حج شرط است و وظایفی نیز دارد.
پیامبر(ص) در سال ۹ق، ابوبکر را به‌عنوان امیر الحاج به‌سوی مکه فرستاد؛ اما پیش از رسیدن او به مکه، این مسئولیت را به امام علی(ع) سپرد. در زمان ائمه(ع)، اداره حج به‌دست حاکمان بنی‌امیه و بنی‌عباس بود.
پس از انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، و آیة‌الله خامنه‌ای رهبران جمهوری اسلامی ایران افرادی را برای این سمت انتصاب کردند. محمدی ری‌شهری در بیست حج این منصب را بر عهده داشت.
معرفی و جایگاه
امیر الحاج کسی است که سرپرستی امور حاجیان را بر عهده داشته[۱] و بر آن نظارت می‌کند.[۲] از امیر الحاج با نام‌های امام الحاج،[۳] امامة الحج،[۴] ولایة الحج،[۵] امام مُوسم،[۶] امیر المُوسم[۷] و ولایة المُوسم[۸] تعبیر شده است.
سرپرستی حاجیان براساس دیدگاه امامیه، از شئون امامت است که در عصر حضور امامان(ع) بر عهده و یا منصوب از جانب آنان است. در عصر غیبت، فقیه جامع الشرایط یا منصوب از جانب وی عهده‌دار آن است.[۹]
برای امیر الحاج شرایطی شمرده‌اند؛ از جمله: عدالت،[۱۰] شجاعت،[۱۱] آگاهی از احکام و مناسک حج،[۱۲] قدرت بر راهنمایی حاجیان[۱۳] و شرایطی که در امام جماعت معتبر است.[۱۴]
وظایف
در کتاب‌های شیعی وظایفی برای امیر الحاج شمرده شده است: مشخص نمودن هلال ماه برای انجام حج،[۱۵] وقوف در عرفات، مشعر و منی و خروج در زمان مناسب از این مکان‌ها،[۱۶] آگاهی و راهنمایی حاجیان به اعمال و مناسک حج و نظم‌بخشی به حرکت و توقف آنها،[۱۷] حفظ امنیت جان و مال حاجیان و رسیدگی به حال گمشدگان و جاماندگان،[۱۸] قضاوت و داوری در میان حُجّاج[۱۹] و مجازات خطاکاران،[۲۰] و امامت در نمازهای یومیه.[۲۱]
علاوه بر آن، مستحب است امیر الحاج در برخی مناسبت‌ها برای حجاج، سخنرانی و آنان را با اعمال عبادی حج آشنا کند. بعد از نماز ظهر روز ۷ ذی‌الحجه، بعد از بستن احرام حج، قبل از نماز روز عرفه، روز عید قربان (روز ۱۰ ذی‌الحجه) و هنگام کوچ اول از منی (روز ۱۲ ذی‌الحجه) از آن جمله‌اند.[۲۲]
تاریخچه
بنابر گزارش شیخ کلینی (درگذشت ۳۲۹ق)، محدث مشهور شیعه از امام صادق(ع) پس از تجدید بنای کعبه، امور حج و مناسک دینی بر عهده حضرت اسماعیل(ع) و فرزندان او بود.[۲۳] بر اساس گزارش‌های تاریخی، هاشم بن عبدمَناف (جد دوم پیامبر)[۲۴] و قُصَی بن کِلاب (جد چهارم پیامبر)[۲۵] نیز عهده‌دار این منصب بوده‌اند.
مسلمانان در سال ۶[۲۶] و ۷ هجری قمری[۲۷] به سرپرستی رسول خدا(ص) برای انجام عمره به سمت مکه حرکت کردند. در سال ۸ق، از سوی پیامبر خدا(ص)، عَتَّاب بن أَسید عهده‌دار این منصب شد.[۲۸] البته برخی معتقدند که در این سال مسلمانان بدون امیر، مراسم حج را به جا آوردند.[۲۹] براساس گزارش‌های تاریخی، پیامبر(ص) در سال ۹ق، ابوبکر را به‌عنوان امیر الحاج به مکه فرستاد؛[۳۰] اما پیش از رسیدن او به مکه، مسئولیت امارت حج را به امام علی(ع) سپرد.[۳۱] البته برخی معتقدند این منصب همچنان بر عهده ابوبکر بود.[۳۲] در حج سال ۱۰ هجری قمری، که به حجة الوداع معروف است، رسول خدا(ص) خود سرپرستی حاجیان را به عهده داشت.[۳۳]
مسعودی، تاریخ‌نگار مسلمان(۲۸۰-۳۴۵ق) می‌نویسد در دوران خلفا، ابوبکر[۳۴]، عمر بن خطاب،[۳۵] عثمان بن عفان،[۳۶] عبدالرحمان بن عوف[۳۷] و عبدالله بن عباس[۳۸] عهده‌دار این منصب بودند. امام علی(ع) در سال ۳۷ هجری قمری، عبدالله بن عباس را امیر الحاج قرار داد؛ اما معاویه بن ابی‌سفیان، یزید بن شجره رهاوی را نماینده خود قرار داد. درگیری بین این دو نفر سبب شد تا شیبة بن عثمان[یادداشت ۱] امارت حج را عهده‌دار شود.[۴۰] همچنین آن‌حضرت در سال ۳۸ هجری قمری، قثم بن عباس را امیر الحاج نمود.[۴۱]
بعد از امام علی(ع)، اداره حج همواره به‌دست حاکمان اموی و بنی‌عباس بود.[۴۲] مسعودی (۲۸۰-۳۴۵ق)، نام کسانی را که از زمان پیامبر(ص) تا سال ۳۳۵ هجری قمری سرپرستی حاجیان را برعهده داشتند، ثبت کرده است.[۴۳]
ایران
پس از انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، با توجه به اهمیت بُعد سیاسی - اجتماعی حج، محی‌الدین انواری[۴۴] را به همراه فضل‌الله محلاتی،[۴۵] محمدرضا توسلی،[۴۶] سید محمد موسوی خوئینی‌ها،[۴۷] و مهدی کروبی[۴۸] به‌عنوان سرپرست حجاج ایرانی منصوب کرد.
سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز محمد محمدی ری‌شهری،[۴۹] به مدت بیست سال[۵۰] سید علی قاضی‌عسکر[۵۱] و عبدالفَتّاح نوّاب[۵۲] را به عنوان سرپرست حجاج ایرانی منصوب کرده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نعمتی، قاموس الحرمین الشرفین، ۱۴۱۸ق، ص۷۳.
- ↑ مکارم شیرازی، دائرةالمعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ص۵۴۴.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۶۷۲.
- ↑ ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۰۴.
- ↑ ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۲، ص۹۱.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۶۷۲.
- ↑ ابن اثیر جزری، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۳۰۶.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۳۷۶.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۶۷۲.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۵.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۵.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۲۸۷.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۵.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۲۸۷.
- ↑ مختاری، صادقی، رؤیت هلال، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۴۰۴.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۲۸۷.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۵-۴۹۶.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۶.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۲۸۸.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۶.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۲۸۸.
- ↑ شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۱۰.
- ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۰۱؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۶۶.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۵۴.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۲۲.
- ↑ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۴۶۵.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۶؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۲۹۳.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۵.
- ↑ ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۷.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱-۳۰۲.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۲.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۱-۳۰۲.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۲.
- ↑ تحویل پرده جدید خانه خدا به پرده ذدار کعب
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۶۱.
- ↑ منتظری نجف‌آبادی، نظام الحکم فی الاسلام، ۱۴۱۷ق، ص۵۷.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۰۳-۳۱۳.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱۰، ص۶۱.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱۰، ص۶۱.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱۳، ص۳۷.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱۶، ص۴۰۰.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی، ۱۳۸۹ش، ج۱۹، ص۳۲۱ و ج۱۹، ص۳۹۴.
- ↑ «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ خبرگزاری فارس. تقدیر از دو دهه سرپرستی حجاج
- ↑ «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
یادداشت
منابع
- «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸، تاریخ بازدید: ۴ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۳۷۰ش، تاریخ بازدید: ۴ بهمن ۱۴۰۱ش.
- «انتصاب سرپرست حجاج ایرانی»، وبگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۳۸۸ش، تاریخ بازدید: ۴ بهمن ۱۴۰۱ش.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن‌خلدون(دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب)، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، دلائل النبوة، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- خمینی، روح‌الله، صحیفه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- شهید اول، محمد بن مکی عاملی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق: محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مختاری، رضا و صادقی، محسن، رؤیت هلال، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی، نظام الحکم فی الاسلام، قم، نشر سرایی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
- نعمتی، محمدرضا، قاموس الحرمین الشرفین، تهران، مشعر، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
| اقسام |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محرمات احرام | |||||||
| مراحل اعمال |
| ||||||
| زمانها | |||||||
| مکان‌ها |
| ||||||
| مرتبط | حج ناتمام امام حسین(ع) • فاجعه منا (۱۳۹۴) • سوره حج • فهرست کتاب‌های درباره حج • سقایة الحاج • عمرة القضاء • حج خونین • استلام حجر • آیه سقایة الحاج • دانشنامه حج و حرمین شریفین • متعة الحج • روحانی کاروان • امیر الحاج • مراسم برائت از مشرکین • حجة الوداع • تعظیم شعائر • بعثه حج • آیه حج • آیه ۲ سوره مائده | ||||||