موزه آستان قدس رضوی
 سردر و ورودی موزه | |
| نام | موزه آستان قدس رضوی |
|---|---|
| کشور | ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | مشهد (حرم امام رضا(ع)، صحن کوثر) |
| اطلاعات اثر | |
| سال‌های مرمت | ۱۳۵۵-۱۳۵۶ش |
| کاربری کنونی | موزه |
| دیرینگی | ۱۳۱۶ش |
| دورهٔ ساخت اثر | پهلوی • جمهوری اسلامی |
| مالک اثر | آستان قدس رضوی |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | فعال |
| وبگاه | https://museum.razavi.ir/ |
موزه آستان قدس رضوی مجموعه‌ای فرهنگی شامل آثار قدیمی و تاریخی در حرم امام رضا(ع) که قدمت آن به سال ۱۳۱۶ش بازمی‌گردد. این مجموعه به‌صورت رسمی در سال ۱۳۲۴ش افتتاح شد. در ابتدا تعداد معدودی از آثار حرم برای بازدیدکنندگان به نمایش درآمد اما با جابجایی و توسعه ساختمان موزه خصوصاً پس از انقلاب اسلامی ایران، مجموعه‌ای جدید با تفکیک موضوعی از آثار متنوع واقفان و اهداکنندگان در بخش‌های گوناگون شکل گرفت.
معرفی کلی
موزه آستان قدس رضوی، مکانی در مجموعه حرم امام رضا(ع) است که هدف از ایجاد این مرکز فرهنگی، نمایش آثار قدیمی حرم و همچنین نمونه‌هایی از آثاری است که طی دوران‌های مختلف توسط علاقه‌مندان، وقف آستان قدس رضوی گردیده یا اهدا شده است.[۱]
ایده تأسیس موزه از سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۴ش در آستان قدس رضوی مطرح شد[۲] و کلنگ بنای ساختمان در ۱۴ آذر ۱۳۱۶ش در زمینی به مساحت ۵۷۰۰ مترمربع در شرق مسجد گوهرشاد و کنار مقبره شیخ بهایی در سه طبقه با زیربنای ۱۰۳۴ مترمربع زده شد و در ۲۲ آذر سال ۱۳۲۴ش به‌صورت رسمی افتتاح گردید.[۳] در ابتدای فعالیت موزه، ۱۸۹ شی از خزانه و آثار حرم رضوی انتخاب شد و به‌ترتیب دوره تاریخی برای بازدیدکنندگان به نمایش درآمد.[۴]
هم‌اکنون مجموعه موزه آستان در ۱۸۰۰۰ مترمربع فضای نمایشی و ۸۰۰۰ شی، به کار خویش ادامه می‌دهد.[۵] آیت‌الله خامنه‌ای، محمود فرشچیان، غلامرضا تختی و دیگر شخصیت‌ها، هنرمندان، دانشمندان، مجموعه‌داران و ورزشکاران، واقفان و اهداکنندگانی هستند که آثار اهدایی خود را تقدیم موزه آستان قدس رضوی کردند.[۶]
تغییر مکان موزه
در سال ۱۳۵۰ش ساختمان موزه تخریب شد و برای ساخت مجموعه‌ای جدید، این مکان به مکانی دیگر در حرم منتقل شد.[۷] این مجموعه در سال ۱۳۵۵-۱۳۵۶ش با ساخت و راه‌اندازی ساختمان موزه مرکزی، از محل ساختمان قبلی به این قسمت انتقال یافت و برای بازدید عموم گشوده شد.[۸]
این مجموعه به‌عنوان تنها موزه آستان قدس، آثار متنوعی شامل اشیای کاربردی در حرم مانند کتیبه‌های مربوط به دوره صفوی، صندوق‌پوش داخل ضریح امام رضا(ع)، پایه شمع‌دان‌ها، گل‌گیرها، زیارت‌نامه‌های فولادی، سنگاب تاریخی، درهای چوبی، طلا و نقره، محراب‌های زرین‌فام و سایر اشیای مرتبط مانند مجموعه اشیای روشنایی، ظروف تطهیر و شستشو، پنجره‌ها، کتیبه‌های طلا، فرش و منسوجات، سکه و تمبر را در بر داشت.[۹]
پس از انقلاب اسلامی ایران
پس از انقلاب اسلامی ایران، با رویکرد توسعه فرهنگی در آستان قدس و گسترش سنت وقف،[۱۰] موزه‌های آستان قدس و گنجینه‌های تخصصی مانند قرآن، فرش و دستبافت‌ها گشایش یافت و در سال ۱۳۷۸ش پس از انتقال کتابخانه مرکزی به محل جدید خود در بست شیخ طوسی، کتابخانه در چهار طبقه توسعه یافت. ساختمان موزه مرکزی بخش عمده موزه را تشکیل می‌دهد و شامل آثار متنوع و با تفکیک موضوعی نظیر تمبر، سکه، اسکناس، آبزیان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال است. طبقه همکف هم برای نمایش آثار نفیس تاریخی و هنری حرم امام رضا(ع) در نظر گرفته شد.[۱۱]
در حال حاضر، موزه‌های آستان قدس در چهار بخش موزه مرکزی، موزه قرآن و نفایس، موزه مردم‌شناسی و موزه فرش فعالیت می‌کند.[۱۲]
برخی آثار تاریخی در موزه
از برخی اشیای تاریخی و نفیس این موزه می‌توان به سنگاب خوارزمشاهی، مجموعه‌ای از درهای چوبی مانند درِ رواق دارالسیاده متعلق به دوره ایلخانی، ضریح دوم و چهارم و پنجره‌های حرم، پنجره‌فولاد (دوره تیموری)، کتیبه مشبک طلا با مضمون سوره انسان متعلق به اولین ضریح امام رضا(ع) که به‌دستور شاه طهماسب ساخته و نصب شده است.[۱۳]
کتیبه‌های طلا به‌خط علیرضا عباسی خوشنویس دوره صفوی با مضمون شعری در مدح امام رضا(ع)، آیة الکرسی و صلوات خاصه، وسایل شستشو شامل گلابدان‌ها و ابریق‌ها و وسایل روشنایی شامل قندیل‌ها و پیه‌سوزها و مجموعه قفل‌ها اشاره کرد که مربوط به قرن ششم تا پانزدهم هجری است.[۱۴]
چاپ نشریه زرین‌فام
موزه آستان قدس رضوی، از سال ۱۴۰۰ش امتیاز دوفصل‌نامه مطالعات موزه‌ای با نام «زرین‌فام» را دریافت کرده که تا با فراهم نمودن امکان دسترسی پژوهشگران و متخصصان به منابع تاریخی و هنری موجود در موزه آستان قدس، به درج مقالات علمی و پژوهشی در زمینه معرفی آثار این مجموعه با هدف صیانت و محافظت از آثار و میراث گذشتگان بپردازد.[۱۵]
نگارخانه
-
سردر ورودی موزه مرکزی
-
نمایی از موزه فرش آستان قدس رضوی
-
تصویری از موزه قرآن و نفایس
-
سردر گنجینه قرآن و تالار آثار آیت‌الله خامنه‌ای و محمود فرشچیان
پانویس
- ↑ «درباره ما»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ «نگاهی به تاریخچه تأسیس و توسعه موزه‌های آستان قدس رضوی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ کفیلی، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، ص۶؛ شبیریان، چند نمونه از نفائس موزه آستان قدس رضوی، ص۱۳۹.
- ↑ «نگاهی به تاریخچه تأسیس و توسعه موزه‌های آستان قدس رضوی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «درباره ما»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ «تاریخچه وقف و اهدا»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ کفیلی، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، ص۱۲.
- ↑ کفیلی، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، ص۱۵؛ «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ کفیلی، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، ص۱۵؛ «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ «نگاهی به تاریخچه تأسیس و توسعه موزه‌های آستان قدس رضوی»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ کفیلی، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، ص۳.
- ↑ «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی.
- ↑ «زرین‌فام دو فصلنامه مطالعات موزه‌ای»، سایت نشریه.
منابع
- «تاریخچه وقف و اهدا»، سایت موزه آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «درباره ما»، سایت موزه آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «زرین‌فام دو فصلنامه مطالعات موزه‌ای»، سایت نشریه، تاریخ بازدید: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «گنجینه تاریخ حرم رضوی»، سایت موزه آستان قدس رضوی، تاریخ بازدید: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- «نگاهی به تاریخچه تأسیس و توسعه موزه‌های آستان قدس رضوی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۱ بهمن ۱۴۰۲ش.
- شبیریان، علی‌اکبر، چند نمونه از نفائس موزه آستان قدس رضوی، نامه آستان قدس، ۱۳۴۶ش، شماره ۳۲.
- کفیلی، حشمت، تاریخچۀ شکل‌گیری و تحولات موزه‌های آستان قدس رضوی، نشریه الکترونیکی شمسه، دوره ۸، شماره ۳۲-۳۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ش، شماره پیاپی ۳۲، دی ۱۳۹۵ش.
| بستگان | امام کاظم(ع) (پدر) • نجمه (مادر) • سبیکه (همسر) • امام جواد (فرزند) • فاطمه معصومه(س) (خواهر) • حمزة بن موسی (برادر) • شاهچراغ (برادر) • سید میر محمد عابد (برادر) • قاسم بن موسی (برادر) • زید النار (برادر) | .jpg) |
|---|---|---|
| القاب | ||
| کنیه‌ها | ||
| سخنان | ||
| مناظرات | ||
| اصحاب | ||
| خلفای معاصر | ||
| مسیر حرکت | ||
| شعر و هنر مرتبط | ||
| مکان‌ها و بناهای مرتبط و منسوب | حرم • قدمگاه نیشابور • صریا • سناباد • بقعه هارونیه • نوقان • مدرسه رضویه • مسجد فرط • قدمگاه فراشاه • مسجد بیرون • مسجد توران‌پشت • آرامگاه علی بن مهزیار | |
| کتاب‌شناسی | ||
| وابسته | ||