دمشق
 حرم حضرت زینب(س) واقع در جنوب دمشق | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | سوریه |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | پیش از میلاد مسیح |
| پیشینه اسلام | در سال ۱۴ق به دست مسلمانان فتح شد |
| وقایع مهم | هبوط آدم، قتل هابیل، سکونت نوح، زادگاه ابراهیم، مدفن ۲۷۰۰ پیامبر، نزول عیسی |
| اماکن | |
| زیارتگاه | حرم حضرت زینب(س)، حرم حضرت رقیه، مقام رأس الحسین، مقام رؤوس الشهدا |
| قبرستان‌ها | قبرستان باب‌الصغیر |
| مساجد | مسجد جامع اموی |
دَمِشق از قدیمی‌ترین شهرهای اسلامی و پایتخت سوریه است که در سال سیزده یا چهارده قمری به دست مسلمانان فتح شد. این شهر، پایتخت خلافت امویان بود. قبرستان باب الصغیر، حرم حضرت زینب (س)، حرم حضرت رقیه، زیارتگاه رأس الحسین و مقام رؤوس شهدای کربلا از اماکن زیارتی دمشق است. برخی منابع، دمشق را زادگاه ابراهیم، محل سکونت نوح، مدفن ۲۷۰۰ پیامبر از جمله موسی و محل نزول عیسی در آخرالزمان شمرده‌اند.
نام‌ها و بانیان شهر
بر اساس یکی از مشهورترین اسطوره‌های یونانی، دَمَسْکوس (به انگلیسی: Damascus) فرزند هرمس (Hermes) ، دمشق را به نام خود بنا نهاد.[۱] بر اساس روایات اسطوره‌ای در منابع تاریخی دوره اسلامی، دمشق را فرزند حضرت نوح با نام دمشق یا دماشق بنا گذاشت.[۲] [یادداشت ۱]
بنابر یافته‌های باستان‌شناسان و بر اساس سنگ‌نوشته‌های یافت شده در تپه‌های باستانی دمشق، حیات بشری در دمشق به هزاره نهم پیش از میلاد مسیح می‌رسد، اما سابقه کاربرد نام دمشق به میانه سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۳۴۷ پیش از میلاد مربوط است.
رویدادهای تاریخی مهم
در منابع تاریخی اسلامی، بسیاری از رویدادهای مهم به شهر دمشق منسوب شده است. برخی از این رخدادها از این قبیلند:
- هبوط و اقامت آدم و حوا
- کشته شدن هابیل [۴]
- زادگاه ابراهیم[۵]
- سکونت نوح[۶]
- دفن ۲۷۰۰ پیامبر از جمله موسی
- نزول عیسی[۷]
- خانه شداد بن عاد در سوق التین [۸]
- اقامتگاه هابیل و قابیل در کنار آدم وحوا[۹]
پیشینه تاریخی
پیش از اسلام
بر پایه یافته‌ها در تپه‌های باستانی دمشق، حیات بشری در این شهر به هزاره نهم پیش از میلاد مسیح می‌رسد.[۱۰] بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان، از سده چهاردهم پیش از میلاد مسیح، این شهر دمشق خوانده می‌شده است.[۱۱] سرزمین دمشق، در طول تاریخ توسط حکومت‌های گوناگونی تصرف شده و مردم فراوانی از اقوام مختلف در آن رفت و آمد کرده و ساکن شده‌اند. دمشق تا سده دوازدهم قبل از میلاد، در قلمرو فرعون‌های مصر بوده، سپس مرکز حکومت آرامیان سامی‌تبار شد و در ۷۳۲ پیش از میلاد، به دست آشوریان افتاد.[۱۲] در سال ۶۱۲، بابلی‌ها دمشق را فتح کردند.[۱۳] هخامنشیان از آغاز حکومت‌شان در قرن ششم پیش از میلاد، دمشق را تصرف کردند. دمشق سپس به دست اسکندر افتاد و پس از او، بارها میان سرداران یونانی دست به دست شد. دمشق در دوران امپراتوری روم شرقی و رسمی شدن مسیحیت، به شهری مسیحی تبدیل شد و غسانیان عرب‌نژاد در آن نفوذ یافتند.[۱۴] دمشق سرانجام در سال چهاردهم هجری به دست مسلمانان فتح شد.[۱۵]
در دوره اسلامی
گزارش‌های تاریخی درباره زمان و شیوه فتح دمشق و الحاق به سرزمین‌های اسلامی، بسیار متفاوت است.[۱۶] برخی از مورخان مانند طبری و ابن کثیر، تاریخ فتح دمشق توسط مسلمانان را سال سیزدهم هجری دانسته‌اند. روایات مشهورتر، حاکی از فتح دمشق در سال چهاردهم هجری و بنابر روایتی در محرم آن سال است.[۱۷] در اینکه فرمانده سپاه مسلمانان در فتح دمشق، خالد بن ولید بوده است یا یزید بن ابی‌سفیان، اختلافاتی وجود دارد.[۱۸] طبق نقل طبری زمانی که دمشق در محاصره مسلمانان بود، ابوبکر درگذشت و عمر که از آغاز با خالد بن ولید نظر چندان مساعدی نداشت[۱۹] بی‌درنگ به جای او ابوعبیده را به فرماندهی لشکر مسلمانان گماشت.[۲۰]
بر اساس خبری که طبری[۲۱] از سیف بن عمر نقل کرده، خالد نخست خبر عزل خود را از بیم تفرقه در لشکر پنهان داشت. نوشته‌اند که ابوعبیده نیز فرمان امارت خود را چند گاهی آشکار نکرد.[۲۲]
یک سال پس از فتح دمشق، یزید بن ابی سفیان با فرمان خلیفه دوم، حاکم این شهر شد. معاویه در سال هفدهم هجری، حکومت دمشق را به دست گرفت. در سال ۴۱ هجری، دمشق به مرکز جدید خلافت اسلامی پس از مدینه و اصلی‌ترین پایگاه امویان تبدیل شد.[۲۳] مسجد جامع اموی، در اواخر سده اول هجری، به دست ولید بن عبدالملک در دمشق ساخته شد.
عبدالله بن علی، عموی سفاح (نخستین خلیفه عباسی)، در سال ۱۳۲ق به دمشق حمله کرد و شهر آسیب بسیاری دید و پایتختی آن هم پایان پذیرفت[یادداشت ۲] و اهمیت خود را از دست داد[۲۴].
دمشق از سال ۱۳۲۰ش و همزمان با استقلال سوریه، پایتخت و مهمترین شهر این کشور است.[۲۵].
اماکن اسلامی و شیعی
- قبرستان باب الصغیر
- مسجد جامع اموی
- حرم حضرت زینب (س)
- مقام رأس الحسین
- مقام رؤوس الشهدا، محل دفن سرهای شهدای کربلا.[۲۶]
پانویس
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۶ و ۱۰۷.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۷.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۷۹م، ج۲، ص۴۶۳.
- ↑ حموی، معجم البلدان،۱۳۹۹ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان،۱۳۹۹ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان،۱۳۹۹ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۷.
- ↑ حموی، معجم البلدان،۱۳۹۹ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ حموی، معجم البلدان،۱۳۹۹ق، ج۲، ص۴۶۴.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۷ و ۱۰۸.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۸.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۸.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۸.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۹.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۰۹.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۰.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۰.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۰.
- ↑ طبری، ج۳، ص۴۳۶.
- ↑ زهری، المغازی النبوی‍ه، ص۱۵۱؛ بلاذری، فتوح، ج۱، ص۱۳۷؛ ابن سعد، الطبقات الكبری، ج۷، ص۳۹۷.
- ↑ تاریخ طبری،ج۳، ص۳۹۸.
- ↑ طبری، ج۳، ص۴۳۵؛ زهری، المغازی النبوی‍ه، ص۱۷۴.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۱.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۱.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۵.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ص ۱۱۷.
یادداشت
- ↑ حموی در معجم‌البدان از قول جمهور نام این شهر را دِمَشق ثبت کرده و سازنده‌اش را دماشق پسر نمرود پسر کنعان دانسته است. نمرود این شهر را پس از رهایی ابراهیم از آتش به او داد.[۳]
- ↑ متوکل عباسی در آغاز خلافت می‌خواست دمشق را پایتخت حکومتش قرار دهد، اما آب و هوا و شرایط زندگی را در آنجا مناسب ندید؛ ازاین‌رو پس از دو ماه آنجا را ترک کرد. (ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۳۲۲)
منابع
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، دار إحياء التراث العربى بيروت - لبنان، ۱۳۹۹ ق - ۱۹۷۹ م.