معاویه (مجموعه تلویزیونی)
 پوستر سریال معاویه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| موضوع | زندگی‌نامه معاویة بن ابی‌سفیان و حوادث صدر اسلام |
| سبک | تاریخی |
| کارگردان | طارِق العَرْیان و احمد مِدْحِت |
| نویسنده | خالد صلاح |
| زمان | ماه رمضان ۱۴۴۶ق |
| کشور | عربستان سعودی |
| زبان | عربی |
| بودجه | ۱۰۰ میلیون دلار |
| وبگاه | سایت رسمی |
مجموعه تلویزیونی معاویه، سریالی درباره زندگی‌نامه معاویة بن ابی‌سفیان به زبان عربی که رویدادهای سال‌های ابتدایی ظهور اسلام مانند قتل عثمان، خلافت امام علی(ع) و امام حسن(ع)، به قدرت رسیدن یزید و شهادت امام حسین(ع) را با محوریت معاویه به تصویر می‌کشد.
سریال معاویه با نقدهای متعددی مواجه شده است، ازجمله تحریف تاریخ و چهره پیامبر(ص) و اهل‌بیت او، ارائه تصویری مثبت و جانبدارانه از معاویه و خانواده‌اش و سانسور اقدامات منفی آنها. در این سریال، اسلام‌آوردن معاویه از دوران کودکی به تصویر کشیده شده است، درحالی‌که بر اساس منابع تاریخی، او و خانواده‌اش ازجمله طُلَقاء بودند و در سال هشتم هجری در جریان فتح مکه، اسلام را پذیرفتند. همچنین تصویر خانواده‌ای همدل و اخلاقی از معاویه و والدینش (ابوسفیان و هند) ارائه شده، در حالی که گزارش‌های تاریخی زندگی آنها را نابسامان توصیف کرده‌اند.
این سریال ۳۰ قسمتی، محصول سال ۲۰۲۲م شبکه ام‌بی‌سی عربستان سعودی است؛ اما با وقفه‌ای چند ساله در ماه رمضان ۲۰۲۵م/۱۴۰۳ش پخش شد. پخش آن در ایران و عراق ممنوع شده و برخی عالمان الاَزهر نیز به دلیل نمایش چهره صحابه، تماشای آن را حرام اعلام کرده‌اند.
معرفی اجمالی
سریال تاریخی معاویه، به زندگی‌نامه معاویة بن ابوسفیان، بنیان‌گذار خلافت بنی‌امیه، و سال‌های ابتدایی ظهور اسلام در حجاز می‌پردازد.[۱] این سریال، رخدادهای پس از قتل عثمان، دوره خلافت و شهادت امام علی(ع)، خلافت و شهادت امام حسن(ع)، به قدرت رسیدن یزید بن معاویه و شهادت امام حسین(ع) در واقعه کربلا را روایت می‌کند.[۲]
این سریال ۳۰ قسمتی که محصول شرکت رسانه‌ای مرکز پخش خاورمیانه (شبکه ام‌بی‌سی/mbc) وابسته به عربستان سعودی است، در ماه رمضان ۱۴۴۶ق/اسفندماه ۱۴۰۳ش از شبکه‌های ام‌بی‌سی به زبان عربی پخش می‌شود.[۳] سریال معاویه قرار بود در رمضان ۱۴۴۴ق/فروردین ۱۴۰۲ش پخش شود؛ اما پخش آن دو سال متوقف شد.[۴]
بودجه این سریال که به عنوان گران‌ترین سریال جهان عرب از آن یاد می‌شود،[۵] ۱۰۰ میلیون دلار اعلام شده است.[۶] به جهت دکورها و صحنه‌های آن، قوی‌ترین فیلم درام اسلامی در تاریخ عرب نیز خوانده شده است.[۷] گفته شده این سریال مورد بازبینی شورای علمای عربستان قرار گرفته و اصلاحاتی نیز در آن انجام شده است.[۸]
فیلم‌برداری این سریال که از ژوئن ۲۰۲۲م شروع شده، در کشور تونس بوده است.[۹]
عوامل فیلم
کارگردانی سریال معاویه برعهده طارِق العَرْیان، کارگردان مشهور مصر، بود که با توقف تولید آن، در سال ۲۰۲۳م انصراف داد و احمد مِدْحِت، کارگردانی آن را برعهده گرفت.[۱۰] پس از آن العریان خواستار حذف نامش از تیتراژ ابتدایی و پایانی سریال شد.[۱۱] فیلمنامه سریال به قلم خالد صلاح مصری نوشته شده است.[۱۲] محمد الیساری و بشار عباس از دیگر نویسندگان این سریال بوده‌اند.[۱۳]
برخی از بازیگران این سریال از این قرار است: لُجَیْن اِسماعیل در نقش معاویه، اِیاد نَصّار در نقش امام علی(ع)، سامِر المصری در نقش عمر بن خطاب، اَیْمَن زِیْدان در نقش عثمان بن عفان، غانِم الزرلی در نقش یزید بن معاویه، وائِل شَرَف در نقش عمرو بن عاص، سُهیر بن عَماره در نقش هند مادر معاویه، اَسْماء جَلال در نقش همسر معاویه و فیفی عَبْدُه در نقش عایشه.[۱۴]
تحریف تاریخ و تطهیر معاویه
نقدهای متعددی به سریال معاویه وارد شده است. گفته شده به جهت تحریف‌های متعدد و تصویر جانبدارانه از شخصیت‌هایی چون معاویه که در سریال وجود دارد، این سریال بازنمایی تاریخ اسلام و قابل اعتماد نیست؛ بلکه فیلمنامه آن برساخته ذهن نویسنده به شمار می‌رود.[۱۵] بعضی از منتقدان این سریال را پروژه‌ای برای تحریف تاریخ اسلام و چهره پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت او و در مقابل، تطهیر بنی‌امیه و ارائه تصویری قهرمانانه از معاویه برشمرده‌اند.[۱۶] از جمله تحریف‌های این سریال عبارتند از:
- در این سریال تلاش شده معاویه از همان دوران کودکی متمایل به اسلام نشان داده شود، در حالی که براساس منابع تاریخی[۱۷] معاویه به همراه خانواده‌اش در فتح مکه در سال هشتم هجری اسلام آورد و از طلقاء (آزادشدگان) و مؤلفة قلوبهم (کسانی که دل‌هایشان به اسلام متمایل شد) محسوب می‌شد.[۱۸]
- تصویری که در سریال معاویه از خانواده معاویه و پدر و مادرش نشان داده می‌شود، خانواده‌ای همدل و با محوریت مادر است؛ در حالی که گزارش‌های تاریخی، زندگی ابوسفیان و هند مادر معاویه را غیراخلاقی و نابسامان توصیف کرده‌اند تا جایی که براساس منابع تاریخی،[۱۹] در تعیین پدر اصلی معاویه اختلاف وجود دارد.[۲۰]
- سریال معاویه بیانگر بخشی از تاریخ به صورت گزینشی است؛ در این سریال اقدامات منفی شخصیت‌های اصلی مانند معاویه و مادرش حذف و بر اقدامات مثبت آنها تمرکز شده است؛ برای نمونه مثله کردن بدن حمزه توسط مادر معاویه و برخی اقدامات معاویه همچون شراب‌خواری او، تلاش برای به شهادت رساندن امام حسن(ع) و حفر نهر بر روی قبور شهدای احد نمایش داده نمی‌شود.[۲۱] محمدحسین رجبی دوانی، پژوهشگر تاریخ اسلام، گفته است در منابع معتبر تاریخی اسلام، چهره مثبتی از معاویه وجود ندارد؛ اما این سریال درصدد ارائه چهره مثبت از معاویه است. برای نمونه براساس منابع تاریخی، معاویه شخصی پرخور و چاق بود؛ اما در این سریال معاویه، به صورت شخصیتی متعادل و مثبت نمایش داده می‌شود.[۲۲]
- تجملات بازیگران و شباهت نداشتن و هم‌خوان نبودن شکل ظاهری بازیگران و دکورهای سریال با شخصیت‌های تاریخی و وضعیت دوران صدر اسلام نیز از دیگر تحریف‌ها و نقدهای این سریال بیان شده است.[۲۳] برخی منتقدان این تحریف عمدی را با هدف ارائه تصویری خیالی از خاندان ابوسفیان دانسته‌اند.[۲۴]
در سال ۲۰۲۳م، سید مقتدی صدر، از رهبران سیاسی و شیعی عراق، از سریال معاویه انتقاد کرده و گفته بود که تاریخ ثابت کرده که معاویه بر خلیفه و جانشین رسول‌الله خارج شد و نسبت به او هتّاکی کرد و برخی از صحابه پیامبر را نیز به قتل رساند.[یادداشت ۱] او با اشاره به تحریف تاریخ در این سریال، ایجاد برابری میان امام علی(ع) و معاویه در این سریال را ظلم و اِجحاف خواند.[۲۵]
برخی منتقدان معتقدند هدف از پخش این سریال در این دوره زمانی، ایجاد شکاف میان شیعیان و اهل‌سنت، منحرف کردن توجهات از وحدتی که میان مسلمانان پیرامون طوفان الاقصی و حمایت از فلسطین به وجود آمد و عادی‌سازی رابطه با رژیم صیهونیستی از طریق از بین بردن جبهه اسلامی و درگیر کردن مسلمانان به اختلافات داخلی است.[۲۶] فیلمنامه سریال را نیز ضعیف شمرده‌اند.[۲۷]
شبکه ام‌بی‌سی در سال ۲۰۱۲م هم سریالی درباره عمر بن خطاب ساخته بود که از سوی نهادها و افراد مذهبی مورد انتقاد قرار گرفته بود.[۲۸]
واکنش‌ها
سریال معاویه، تفرقه‌انگیز و مغایر با وحدت مسلمانان تلقی شده است.[۳۰] به همین دلیل، پخش این سریال، واکنش‌ها و جنجال‌هایی را در برخی کشورهای مسلمان در پی داشت ازجمله:
- ممنوعیت پخش در ایران: به گزارش خبرگزاری‌ها، ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی)، دوبله و هر نوع انتشار سریال معاویه در ایران را به جهت روایت جدید از معاویه و تطهیر خاندان بنی‌امیه، ممنوع اعلام کرده است.[۳۱]
- ممنوعیت پخش در کشور عراق به دلیل نگرانی از ایجاد اختلافات و تنش‌های مذهبی[۳۲]
- برخی از عالمان دانشگاه الازهر مصر با اعلام اینکه نمایش چهره صحابه از نظر شرعی جایز نیست، با پخش این سریال مخالفت کردند.[۳۳] برخی نیز تماشای آن را حرام اعلام کردند.[۳۴]
- در سال ۲۰۲۳م با اعلام پخش سریال معاویه در ماه رمضان آن سال، شبکه شعائر عراق وابسته به سید صادق شیرازی، در واکنش و مقابله با آن، از ساخت سریال «شجاعت ابولؤلؤ»، قاتل خلیفه دوم، خبر داده بود.[۳۵]
جستارهای وابسته
مجموعه تلویزیونی «الحسن و الحسین و المعاویه»
پانویس
- ↑ «نگاهی به سریال معاویه|جایی که میوه نیست چغندر سلطان مرکباته!»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «از سریال جنجالی معاویه چه می‌دانیم؟»، خبرگزاری العین فارسی.
- ↑ «فیلم معاویه و سریالی ۳۰ قسمتی که جنبه تطهیری دارد/سریال ماه رمضانی از پسر دشمن قسم خورده اسلام جنجالی شد»، خبرگزاری دانشجو؛ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ «از سریال جنجالی معاویه چه می‌دانیم؟»، خبرگزاری العین فارسی.
- ↑ «اختلافات بر سر سریال معاویه بالا گرفت»، خبرگزاری ایسنا؛ خالد، «من یجسد شخصیات الصحابة؟ .. «معاویة» یفجر الجدل قبل عرضه فی رمضان 2025»، روزنامه المصری الیوم؛ «ماجرای حذف نام کارگردان سریال معاویه»، روزنامه فرهیختگان.
- ↑ خالد، «من یجسد شخصیات الصحابة؟ .. «معاویة» یفجر الجدل قبل عرضه فی رمضان 2025»، روزنامه المصری الیوم.
- ↑ صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة.
- ↑ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ «از سریال جنجالی معاویه چه می‌دانیم؟»، خبرگزاری العین فارسی؛ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ «اختلافات بر سر سریال معاویه بالا گرفت»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «ماجرای حذف نام کارگردان سریال معاویه»، روزنامه فرهیختگان.
- ↑ «از سریال جنجالی معاویه چه می‌دانیم؟»، خبرگزاری العین فارسی.
- ↑ خالد، «من یجسد شخصیات الصحابة؟ .. «معاویة» یفجر الجدل قبل عرضه فی رمضان 2025»، روزنامه المصری الیوم؛ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ نگاه کنید به: چگینی، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت؛ صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة؛ الدراجی، «مسلسل معاویة تزویر للتاریخ وتشویه للحقائق فی ثوب درامی خلال حلقاته العشرة الاولى..!»، وکالة أنباء براثا.
- ↑ الدراجی، «مسلسل معاویة تزویر للتاریخ وتشویه للحقائق فی ثوب درامی خلال حلقاته العشرة الاولى..!»، وکالة أنباء براثا.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ش، ج۳، ص۱۴۱۶.
- ↑ صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة؛ چگینی، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت.
- ↑ نگاه کنید به: زمخشری، ربیع الأبرار و نصوص الاخبار، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۲۷۵و۲۷۶.
- ↑ چگینی، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت.
- ↑ چگینی، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت.
- ↑ «یک نقد تاریخی درباره سریال معاویه»، شبکه شرق.
- ↑ چگینی، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت؛ صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة.
- ↑ الدراجی، «مسلسل معاویة تزویر للتاریخ وتشویه للحقائق فی ثوب درامی خلال حلقاته العشرة الاولى..!»، وکالة أنباء براثا.
- ↑ «مقتدى الصدر يجدد انتقاده لمسلسل معاوية قبل عرضه»، الوکالة الوطنیة العراقیة للأنباء.
- ↑ «مسلسل معاویة بن أبی سفیان: بین وحدة المقاومة والانقسام المفتعل»، الخنادیق.
- ↑ صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة.
- ↑ کاظم‌زاده، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن.
- ↑ «ساخت و پخش سریال معاویه بن ابوسفیان در عربستان|واکنش کاریکاتویست عرب»، همشهری آنلاین.
- ↑ «مسلسل معاویة بن أبی سفیان: بین وحدة المقاومة والانقسام المفتعل»، الخنادیق.
- ↑ «دوبله و انتشار سریال «معاویه» در ایران ممنوع شد»، خبرگزاری ایسنا؛ «دوبله و انتشار سریال «معاویه» ممنوع شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «ماجرای حذف نام کارگردان سریال معاویه»، روزنامه فرهیختگان.
- ↑ دبش و خالد، «تحریم مشاهدة مسلسل «معاویة».. الأزهر یحذر و يکشف الأسباب»، روزنامه المصری اليوم.
- ↑ دبش و خالد، «تحریم مشاهدة مسلسل «معاویة».. الأزهر یحذر و يکشف الأسباب»، روزنامه المصری اليوم.
- ↑ «قناة عراقیة تعتزم إنتاج فیلم «شجاعة أبولؤلوة» بعد الإعلان عن مسلسل معاویة»، الشروق.
یادداشت
- ↑ گفته شده معاویه در شهادت اصحاب پیامبر همچون امام حسن(ع)، عمّار یاسر، حُجْر بن عَدی و خُزَیْمَة بن ثابت نقش داشته است.(چگینی، «صحابه‌ای که به دست معاویه به شهادت رسیدند (۴)»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت.)
منابع
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب في معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
- «اختلافات بر سر سریال معاویه بالا گرفت»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «از سریال جنجالی معاویه چه می‌دانیم؟»، خبرگزاری العین فارسی، تاریخ درج مطلب: ۷ مارس ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- چگینی، رسول، «نگاهی به سریال معاویه؛ پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در جهان عرب»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- چگینی، رسول، «صحابه‌ای که به دست معاویه به شهادت رسیدند (۴)»، پایگاه جامع اطلاع‌رسانی امامت، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- دبش، حمدی و سعید خالد، «تحریم مشاهدة مسلسل «معاویة».. الأزهر یحذر ويکشف الأسباب»، روزنامه المصری اليوم، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فوریه ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- الدراجی، ضیاء ابوالمعارج، «مسلسل معاویة تزویر للتاریخ وتشویه للحقائق فی ثوب درامی خلال حلقاته العشرة الاولى..!»، وکالة أنباء براثا، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مارس ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «دوبله و انتشار سریال «معاویه» در ایران ممنوع شد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «دوبله و انتشار سریال «معاویه» ممنوع شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الأبرار و نصوص الاخبار، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- صفار، «بین المغالطات التاریخیة والبذخ الإنتاجی.. هل فشل مسلسل معاویة؟»، شبکه الجزیرة، تاریخ درج مطلب: ۶ مارس ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «فیلم معاویه و سریالی ۳۰ قسمتی که جنبه تطهیری دارد/سریال ماه رمضانی از پسر دشمن قسم خورده اسلام جنجالی شد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «قناة عراقیة تعتزم إنتاج فیلم «شجاعة أبولؤلوة» بعد الإعلان عن مسلسل معاویة»، الشروق، تاریخ بازدید: ۳ مارس ۲۰۲۳م، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- کاظم‌زاده، زینب، «به روایت ام.بی.سی/پخش سریال معاویه با انتقاد گروه‌های گوناگونی مواجه شد»، وبگاه روزنامه هم‌میهن، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «ماجرای حذف نام کارگردان سریال معاویه»، وبگاه روزنامه فرهیختگان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «مسلسل معاویة بن أبی سفیان: بین وحدة المقاومة والانقسام المفتعل»، الخنادیق، تاریخ درج مطلب: ۱ مارس ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «مقتدى الصدر يجدد انتقاده لمسلسل معاوية قبل عرضه»، الوکالة الوطنیة العراقیة للأنباء، تاریخ درج مطلب: ۲۳ فوریه ۲۰۲۳م، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۲۰۲۵م.
- خالد، سعید، «من یجسد شخصیات الصحابة؟ .. «معاویة» یفجر الجدل قبل عرضه فی رمضان 2025»، روزنامه المصری الیوم، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فوریه ۲۰۲۵م، تاریخ بازدید: ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «نگاهی به سریال معاویه|جایی که میوه نیست چغندر سلطان مرکباته!»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «یک نقد تاریخی درباره سریال معاویه»، شبکه شرق، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ش.