تذکرة القبور (کتاب)

تذکرة القبور

اطلاعات کتاب
نویسنده	ملا عبدالکریم گزی
تاریخ نگارش	۱۳۲۴ق
موضوع	معرفی عالمان مدفون در اصفهان
زبان	فارسی
مجموعه	یک جلد
اطلاعات نشر
ناشر	کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی
تاریخ نشر	۱۳۷۱ش
نسخه الکترونیکی	https://lib.eshia.ir/10819

تَذْکِرَةُ الْقُبور کتابی به زبان فارسی تألیف ملا عبدالکریم گزی (متوفای ۱۳۳۹ق) از عالمان قرن سیزدهم و چهاردهم قمری در اصفهان. نویسنده در این اثر به معرفی و شرح‌حال یکصد نفر از عالمان، عارفان و شاعرانی پرداخته که در اصفهان و توابع آن مدفون‌اند. ملا عبدالکریم، کتاب را در سال ۱۳۲۴ق نوشته و نخستین بار در همان سال، انتشار یافته است.

مؤلف

مقالهٔ اصلی: عبدالکریم گزی

ملا عبدالکریم گزی اصفهانی از عالمان حوزه علمیه اصفهان که در حدود سال ۱۲۶۰ق متولد شد. وی در ۱۳ ذی‌الحجه سال ۱۳۳۹ق (۱۳۰۰ش) درگذشت و در تکیه کازرونی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. از او تألیفاتی بر جای مانده که مشهورترین آن کتاب «تذکرة القبور» است.

انگیزه تألیف

نویسنده در مقدمه کتاب، با اشاره به حدیث «کسی که قادر به زیارت ما نباشد، صالحان شیعه را زیارت کند»، هدف خود را این‌گونه توضیح می‌دهد که چون مقابر بی‌شماری از عالمان در اصفهان وجود دارد، ضمن شناساندن مواضع قبور، به احیای نام و معرفت زیارت آنان پرداخته و کتاب را به زبان عامیانه تألیف کرده است تا موجب بهره کامل مؤمنان قرار گیرد.

محتوا

مؤلف در اثر خویش که آن را در سال ۱۳۲۴ق نگاشته، به معرفی قبور تقریبا یکصد نفر از عالمان مدفون در شهر اصفهان و اطراف آن پرداخته و به اختصار، به احوال و آثار و کرامات آنها نیز اشاره نموده است. بخش‌های کتاب به این شرح است:

• مقدماتی درباره آداب زیارت اهل قبور و امور مکروه در قبرستان
• باب اول: قبور عالمان مدفون در تخت فولاد اصفهان
• باب دوم: قبور عالمان مدفون در مقبره سر قبر آقا
• باب سوم: قبور عالمان مدفون در مقبره مجلسی که معروف به سر قبر آخوند است. در این بخش، شرح حال مختصری از مجلسی اول و مجلسی دوم نیز ذکر شده است.
• باب چهارم: قبور عالمان مدفون در دروازه طوقچی، مقبره صاحب بن عباد و علی بن سهل
• باب پنجم: قبور عالمان مدفون در قبرستان آب‌بخشان
• باب ششم: قبور عالمان مدفون در مقبره حجة‌الاسلام
• باب هفتم: قبور عالمان مدفون در مقبره میر سید حسن مدرس
• باب هشتم: قبور عالمان مدفون در مقبره محمد ابراهیم کرباسی
• خاتمه: قبور عالمان مدفون در خارج از اصفهان
• ضمیمه: اشعار و مثنویات آخوند گزی که در ضمیمه کتاب به چاپ رسیده است.

پژوهش‌های پیرامون کتاب

چاپ دوم کتاب با حواشی و تعلیقات سید مصلح‌الدین مهدوی

تذکرة القبور پس از انتشار، مورد استقبال عالمان و عموم مردم واقع شده و افرادی که بر این کتاب حاشیه زده‌اند، عبارتند از:

• محمدعلی معلم حبیب‌آبادی
• جلال‌الدین همایی
• ملا حسینعلی صدیقین اصفهانی
• سید عبدالحجة بلاغی
• سید محمدرضا خراسانی
• محمدرضا حسام‌الواعظین اصفهانی.

سید مصلح‌الدین مهدوی در سال ۱۳۶۹ق، شخصیت‌های ذکر شده در کتاب را با ملحقات و اضافات، به هفتصد تن رساند و با نام «رجال اصفهان» منتشر کرد. وی بار دیگر کتاب را کامل‌تر ساخت و بیش از هزار نفر را در آن معرفی کرد و به نام «تذکرة القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان» در کتابفروشی ثقفی اصفهان به چاپ رساند.

سید محمود موسوی ده‌سرخی هم در شوال ۱۴۰۵ق، نسخه چاپ اول کتاب را با افزودن منابع و ترتیب اسامی به حروف الفبا چاپ کرد.

ویژگی‌ها

کتاب تذکرة القبور تنها به زندگی‌نامه عالمان و بزرگان شهر اصفهان نپرداخته و نام افرادی را که از دیگر شهرها کوچ کرده و در اصفهان درگذشتند نیز در بر می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌ها اینکه چون مؤلف به غیر از منابع مکتوب، از آگاهی‌ها و گفته‌های دیگران هم بهره برده، گاه اطلاعاتی به دست می‌دهد که در هیچ منبعی نمی‌توان یافت.

چاپ

این اثر، نخست در سال ۱۳۲۴ق و در زمان حیات مؤلف به چاپ رسید.

یکی از چاپ‌های کتاب در سال ۱۳۷۱ش است که به کوشش ناصر باقری بیدهندی در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی انتشار یافت و اشعار ملاعبدالکریم گزی در پایان آن ضمیمه گردید.

پیوند به بیرون

• متن کتاب تذکرة القبور، کتابخانه مدرسه فقاهت