الفوائد الرضویة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۳۳ق |
| موضوع | شرح حال عالمان شیعه |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | دو جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | بوستان کتاب |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۵ش |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/86553 |
اَلْفَوائدُ الرّضَویّة فی اَحْوالِ عُلَماء الْمَذْهَبِ الْجَعْفَریّة کتابی به زبان فارسی ـ عربی در مورد سرگذشت علمای شیعه امامیه، تألیف شیخ عباس قمی. محدث قمی در این کتاب دو جلدی که در سال ۱۳۳۳ق در مشهد به اتمام رسانده، نام ۱۲۰۱تن از علمای مشهور شیعه را آورده است. این اثر، نخستین بار در ۱۳۶۷ق به چاپ رسید و پس از آن دارای چاپ‌های متعدد گردید.
مؤلف
عباس بن محمد رضا القُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و نیز محدّث قمی عالم شیعه قرن چهاردهم قمری است. او محدّث، مورخ و خطیب بود. مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم امام علی(ع) دفن شد.
انگیزه تألیف
محدث قمی می‌نویسد که از ابتدا قصد داشته تا کتابی رجالی درباره زندگی‌نامه عالمان و فقیهان بنویسد، تا اینکه کتاب تحفة الأحباب فی نوادر آثار الأصحاب را که در معرفی بخشی از صحابه پیامبر، اصحاب ائمه(ع) و عالمان زمان غیبت صغری بود نگاشت و پس از آن برخی مسائل مانع شد تا تکمیل کند. او تأکید می‌کند که در این مسیر مأیوس نشده و در سال ۱۳۳۳ق در مشهد به انجام این کار موفق شدم.[۱]
او درباره نام کتاب هم می‌نویسد که چون در جوار حرم امام رضا(ع) و به برکت آن امام به این توفیق دست یافته، شایسته است که نام آن را «برکات الحضرة الرضویة فی تواریخ مروّجی الشریعة النبویه» و یا «الفوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة» انتخاب کند.[۲]
روش تألیف
شیخ عباس قمی، این کتاب را به‌ترتیب حروف الفبا نگاشته و در آن ۱۲۰۱ نفر از عالمان شیعه در قرن‌های مختلف را نام می‌برد. حجم معرفی‌ها یک‌دست نیست و از یک سطر تا چند صفحه را در بر دارد. او بعضاً در لابلای معرفی اشخاص، به خاطرات خویش که مرتبط با موضوع باشد هم اشاره می‌کند.[۳] کتاب به زبان فارسی و عربی است؛ یعنی یک یا چند پاراگراف فارسی است و به دنبال آن یک یا چند پاراگراف به زبان عربی است.
نویسنده از منابع مختلفی مانند امل الآمل اثر شیخ حر عاملی، خاتمه مستدرک نوشته میرزا حسین نوری، تکملة الامل الآمل تألیف سید حسن صدر، سلافة العصر اثر سید علیخان مدنی و روضات الجنات تألیف سید محمدباقر خوانساری بهره برده است.[۴] او وقتی به ترتیب حروف الفبا به نام خود رسیدمی‌نویسد: «همانا چون این کتاب شریف، در بیان احوال علماست، شایسته ندیدم که ترجمه خود را - که احقر و پست‌تر از آنم که در عِداد ایشان باشم - در آن درج کنم.لهذا (از این رو)، از ذکر حال خود صرف نظر کرده، اکتفا می‌کنم به ذکر مؤلفات خود».[۵]
رموز کتاب
نویسنده به جهت اختصار در نام بردن از منابع، از آنها به صورت رمزی استفاده می‌کند:
- «مل»: امل الآمل و «ح مل»: شیخ حر عاملی
- «خک»: خاتمه مستدرک
- «کمله»: تکمله امل الآمل
- «فه»: سلافة العصر
- «ضا»: روضات الجنات.[۶]
نشر
آقابزرگ تهرانی در الذریعه، نخستین چاپ فوائد الرضویه را سال ۱۳۶۷ق ذکر می‌کند.[۷] دیگر چاپ‌های آن عبارتند از:
- زیر نظر علی محدث زاده، با مقدمه محمود شهابی، تهران، چاپخانه مرکزی، ۱۳۲۷ش.
- تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، ۱۳۸۵ش.
- تحقیق جواد قیومی اصفهانی، تهران،دار الثقلین، ۱۳۸۶ش.[۸]
این کتاب با نام «زندگی‌نامه عالمان شیعه جعفری (فواید رضویه شیخ عباس قمی به انضمام علمای قرن چهاردهم)» هم منتشر شده است.
تلخیص و ترجمه
شیخ عباس قمی کتاب خود را خلاصه کرده و هدیة الاحباب نام نهاده است.[۹]
سید احمد حسینی اشکوری، کتاب‌شناس شیعه، کتاب الفوائد الرضویة را به زبان عربی ترجمه کرده است.[۱۰]
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۶.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۰-۱۹.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۷۳۶.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۸؛ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه،۱۳۸۷ش،ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۱۶، ص۳۴۱.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۳.
- ↑ حسینی اشکوری، «ترجمه‌نگاری در آثار محقق اشکوری»، ص۴۶.
منابع
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، بی‌تا.
- حسینی اشکوری، سید صادق، «ترجمه‌نگاری در آثار محقق اشکوری»، در مجله پیام بهارستان، شماره ۵۴، آذر ۱۳۸۴ش.
- قمی، عباس، الفوائد الرضویة، تحقیق: ناصر باقری بیدهندی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.