صلوات
صَلَوات، از دستورهای قرآنی است که در آیه مربوط به آن به مؤمنان فرمان داده شده است. این عمل به عنوان نشانهای از قدردانی نسبت به پیامبر و عاملی برای تقویت محبت به او شناخته میشود و در منابع روایی آثار متعددی برای آن ذکر شده است، از جمله پاکشدن گناهان، گشایش درهای آسمان و امکان دستیابی به شفاعت پیامبر.
مشهورترین عبارت صلوات، «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» است و در برخی روایات شیعه توصیه شده که پس از آن وعَجِّل فَرَجَهُم نیز گفته شود. بر اساس فتوای فقیهان شیعه، ذکر صلوات در تشهد نماز واجب است و ترک عمدی آن موجب بطلان نماز میشود؛ همچنین صلوات در خطبههای جمعه و نماز میت واجب است.
گفتن صلوات در هر زمانی پسندیده است، اما برخی زمانها و موقعیتها مانند شنیدن نام پیامبر، رکوع و سجودِ نماز و برخی زمانهای خاص، برای آن توصیه بیشتری شده است.
صلوات در میان شیعیان، علاوه بر جنبه عبادی، در مراسمها، اجتماعات مذهبی و فعالیتهای روزمره نیز رایج است و برخی شیعیان برای برآورده شدن حاجات خود، ختم صلوات انجام میدهند.
فلسفه صلوات شامل درخواست رحمت برای پیامبر و اهلبیت، بزرگداشت یاد و نام آنان و پیروی از سنتشان است. در فرهنگ شیعیان، افزودن آل (اهلبیت) به صلوات رایج و در بسیاری منابع جزو احکام ضروری شمرده شده، در حالی که ابنتیمیه پیشوای وهابیان، ترک ذکر آن را برای پرهیز از شباهت به شیعیان ترجیح داده است.
دربارۀ صلوات کتابهای مختلفی نوشته شده که برخی از آنها عبارتند از: شرح و فضایل صلوات، تألیفِ احمد حسینی اَرْدِکانی و آثارُ و برکاتُ الصلوات، اثر علی ابراهیمی.
اهمیت و جایگاه
| نیایش |
|
صلوات، از دستورهای قرآنی است[۱] در آیه صلوات، خدا و فرشتگان نیز بر پیامبر(ص) درود میفرستند و مؤمنان را به این کار فرمان میدهد.[۲] صلواتفرستادن از شَعایر دینی به شمار میرود[۳] و نزد شیعیان رایج است.[۴]
این ذکر در بیشتر مراسمها و اجتماعات مسلمانان، اعم از جشنها و سوگواریها، بر زبان آورده میشود.[۵] در فرهنگ شیعه، با شنیدن نام پیامبر، صلوات فرستاده میشود و ترک آن ناپسند دانسته شده است.[۶] برخی شیعیان نیز صلوات را ذکر دائمی خود قرار میدهند یا گفتن تعداد مشخصی از آن را نذر میکنند.[۷]
صلوات پس از واجبات شرعی و تلاوت قرآن از برترین عبادات دانسته شده،[۸] در دعاهای معصومان بهویژه صحیفه سجادیه بسیار آمده است.[۹] در روایتی نیز، بخیل واقعی کسی معرفی شده که با شنیدن نام پیامبر، صلوات نفرستد.[۱۰]
فقیهان شیعه بر واجب بودن ذکر صلوات در تشهد نماز، اتفاق نظر دارند و اگر کسی آن را عمداً ترک کند، نمازش باطل میشود.[۱۱] برخی فقیهان اهلسنت نیز این دیدگاه را پذیرفتهاند.[۱۲] علاوه بر تشهد، فرستادن صلوات بر پیامبر و آل او در خطبههای نماز جمعه[۱۳] و نماز میت، واجب دانسته شده است.[۱۴] همچنین به گفته ناصر مکارم شیرازی از مفسران شیعه، بر اساس آیه صلوات، یکبار صلوات فرستادن بر پیامبر(ص) در تمام عمر، واجب است.[۱۵]
صلوات در فرهنگ مسلمانان
صلوات در فرهنگ مسلمانان در موقعیتهای مختلفی چون خواندن لالایی، گفتن مَثَل، هنگام کاشت و برداشت محصولات کشاورزی[۱۶] و در آیینهای زورخانهای مانند صلواتِ چرخ، صلوات میانداری و صلوات گود[۱۷] کاربرد دارد. در ایران، صلوات کارکرد سیاسی و اجتماعی نیز داشته است؛ بهگونهای که مردم با فرستادن صلوات پس از شنیدن نام امام خمینی، در دوران تبعیداش به تحکیم جایگاه مرجعیت و رهبریاش کمک کردند.[۱۸]
ختم صلوات عملی است که برخی افراد به نیت معصومان و برای برآوردهشدن حاجات،[۱۹] تعداد مشخصی از صلواتها (مثلاً ۱۰۰، ۱۰۰۰ یا ۱۴۰۰۰) را بهطور مستمر میفرستند.[۲۰] این عمل معمولاً به سبب نذر انجام میشود.[۲۱] ختم صلوات به صورت دستهجمعی نیز برگزار میشود و افراد با هم تعداد مشخصی از صلواتها را کامل میکنند.[۲۲] در ایران، پس از هر نماز جماعت، فردی آیه صلوات را با صدای بلند قرائت میکند و نمازگزاران سه صلوات میفرستند. در کتاب مصباح المتهجد، قرائت آیه صلوات به عنوان تعقیبات نماز توصیه شده است.[۲۳]
شاعران نیز در قالبهایی چون دوبیتی، غزل و قصیده، آثاری با عنوان صلواتنامه سرودهاند.[۲۴] هدف از این اشعار صلواتگیری است؛ بدین معنا که شنونده با شنیدن پایان هر بیت، به فرستادن صلوات برانگیخته میشود.[۲۵] صلواتخوانی نیز از هنرهای مذهبی است که در برخی مناطق رواج دارد.[۲۶] در این آیین، ذکر صلوات بهصورت آهنگین و هماهنگ خوانده میشود و معمولاً در مجالس مولودی و جشنهای مذهبی اجرا میگردد.[۲۷]
فلسفه صلوات
صلوات، نوعی قدردانی از تلاش ۲۳سالهٔ پیامبر و عاملی برای تقویت محبت نسبت به او محسوب میشود.[۲۹] پژوهشگران بر این باورند که با فرستادن صلوات، مؤمنان پیامبر و خاندانش را واسطهای میان خود و خدا قرار میدهند تا رحمت الهی شامل حالشان شود.[۳۰] الگوپذیری از انسانِ کامل،[۳۱] احترام به پیامبر و خاندانش، بزرگداشت نام و یاد برگزیدگان خدا، توجه به پیروی از مسیر نبوت و ولایت و نشاندادنِ تفکیکناپذیری نبوت و امامت از دیگر فلسفههای صلوات بهشمار رفته است.[۳۲]
در مورد اینکه فرستادن صلوات برای پیامبر و خاندانش منفعتی دارد یا خیر، دو دیدگاه مطرح است.[۳۳] افرادی مانند شهید ثانی فقیه شیعه،[۳۴] علامه طباطبایی نویسنده تفسیر المیزان[۳۵] و شاگردش حسن حسنزاده آملی[۳۶] بر این باورند که مقام پیامبر چنان بلند است که از صلوات مؤمنان بینیاز است و بنابراین آثار صلوات به خود گوینده بازمیگردد.[۳۷] در مقابل، محمدباقر مجلسی و مرتضی مطهری معتقدند که هرچند پیامبر و آل او مقام بسیار بالایی دارند، اما در مسیر کمال هستند و فرستادن صلوات موجب افزایش مقام آنان نزد خدا میشود.[۳۸]
صلوات اگر به خدا نسبت داده شود، به معنای رحمت؛ اگر به فرشتگان نسبت داده شود، به معنای استغفار؛ و اگر به انسانها نسبت داده شود، به معنای دعا است.[۳۹]
فضیلت و آثار
در منابع روایی ثواب و آثار معنوی و مادی فراوانی برای صلوات بر شمرده شده است. برخی از این آثار عبارتند از:
|
آیا باید بر آل محمد هم صلوات فرستاد؟
در عرف شیعه، صلوات بر پیامبر همواره با ذکر آل او ادا میشود[۶۱] و به گفته صاحبجواهر، افزودن «آل» به صلوات از احکام ضروری مذهب محسوب میشود؛[۶۲] سید ابوالقاسم خویی، از مراجع تقلید، با استناد به برخی روایات[۶۳] احتمال داده که فرستادن صلوات بر پیامبر بدون ذکر آل حرام باشد.[۶۴]
همچنین بر اساس روایاتی که در منابع شیعه و سنی نقل شده، از صلوات ناقص(صرفاً فرستادن بر پیامبر) نهی شده و صلوات کامل، فرستادن بر محمد و آل او دانسته شده است.[۶۵] قاضینورالله شوشتری این روایات را در کتاب اِحقاق الحق گردآوری کرده است.[۶۶]
منظور از آل به اتفاق شیعیان، پنج تن آل عبا (پیامبر، علی، فاطمه، حسن و حسین) است که آیه تطهیر درباره آنها نازل شده است. به گفته مقدس اردبیلی از علمای شیعه، این آیه شامل همه امامان معصوم و حضرت فاطمه نیز میشود از این رو همه جزو آل محسوب میشوند.[۶۷] اهلسنت نیز منظور از آل را کسانی میدانند که آیه تطهیر دربارهٔ آنها نازل شده است، اگرچه درباره مصادیق آن نظرات مختلفی دارند.[۶۸]
به گفته ابنحجر هیثمی از علمای اهلسنت، صلوات صحیحِ بر پیامبر با عبارت «اللهم صلّ علی محمد و علی آل محمد» شناخته میشود و بر همین اساس در مذهب شافعی فرستادن صلوات بر آل محمد واجب است.[۶۹] با این حال، به گفته ابنتیمیه از علمای سلفیمذهب اگرچه طبق دستور پیامبر باید علاوه بر پیامبر، بر آل او نیز صلوات فرستاده شود، اما این صلوات نشانِ شیعیان شده و ترک آن بهتر است.[۷۰] صَنْعانی نیز اشاره کرده که حذف «آل» در زمان بنیامیه به سبب ترس مردم و تقیّه رخ داده است.[۷۱]
بر اساس روایاتی که در صحاح سِتّه اهلسنت نقل شده، پیامبر(ص) فرستادن صلوات با عبارت «آل محمد» را واجب دانسته است.[۷۲] سُبکی از عالمان اهلسنت، تعبیرهای واردشده در روایات نبوی برای صلوات (۵۲ لفظ) را در کتاب شفاء السقام جمعآوری کرده است؛ اکثر آنها شامل «آل محمد» هستند اما و هیچیک از آنها صلوات بر صحابه به شیوهای که اهلسنت معمولاً بر آنان صلوات میفرستند را ذکر نکردهاند.[۷۳]
گفته شده درباره صلوات بر غیرپیامبران، اهلسنت اختلاف نظر دارند؛ برخی آن را نادرست، برخی مکروه و برخی تنها در صورتی جایز میدانند که ابتدا بر پیامبر و سپس بر فرد دیگر صلوات فرستاده شود.[۷۴]
چه مواقعی باید صلوات فرستاد؟
به نظر مشهور فقیهان شیعه،[۷۵] صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام، یا کنیه یا القاب پیامبر(ص)، حتی در نماز، مستحب است.[۷۶] برخی فقها نیز این عمل را واجب دانستهاند.[۷۷] حسین وحید خراسانی، از مراجع تقلید شیعه، صلوات فرستادن بعد از شنیدن نام امام علی(ع) را نیز کاری نیکو دانسته است.[۷۸]
بر اساس روایات،[۷۹] بهترین زمان برای صلوات، شب و روز جمعه است.[۸۰] از دیگر مواقعی که به گفتن ذکر صلوات سفارش شده، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
- در رکوع و سجود نماز[۸۱]
- در ابتدای خطبهها و سخنرانیها
- هنگام داخل شدن در مسجدالحرام
- هنگام طواف و سعی صفا و مروه
- در ماههای رجب، شعبان و رمضان
- هنگام دیدن حرم پیامبر(ص)
- در ابتدا و انتهای وضو
- در تعقیبات نماز
- قبل و بعد از دعا
- هنگام بوییدن گل
- بعد از عطسهکردن
- هنگام سفر.[۸۲]
عبارتهای مختلف صلوات
معروفترین صلوات، عبارت «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» است، اما در برخی روایات، اشکال دیگری از ذکر صلوات نیز آمده است.[۸۳] به گفته برخی محققان در صحیفه سجادیه با ۲۱۰ عبارت مختلف، ذکر صلوات بیان شده است.[۸۴]
بر اساس حدیثی، پیامبر ذکر صحیحِ صلوات را «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد» دانسته و از گفتن آن به عبارت «اللهم صلّ علی محمد و علی آل محمد» نهی کرده است.[۸۵] سید علیخان کبیر، مؤلف ریاضُ السالِکین، این حدیث را معتبر ندانسته،[۸۶] اما محمدتقی مجلسی معتقد است، سیره بر درستی این حدیث دلالت دارد.[۸۷]
صلوات با عجّل فرجهم
برخی از شیعیان پس از ذکر صلوات، عبارت «وَعَجِّل فَرَجَهُم» به معنای «فرج آنان را نزدیک بگردان» را اضافه میکنند.[۸۸] این ذکر درخواستی برای تعجیل در ظهور امام مهدی(عج) است. بر پایه روایاتی که از امام صادق(ع) نقل شده، برای این عمل در شرایط و تعداد مشخص، پاداشهایی از جمله توفیق دیدار امام مهدی(عج)،[۸۹] قرار گرفتن در زمره یاران خاص او[۹۰] و بهرهمندی از شفاعت در قیامت[۹۱] وعده داده شده است.
تکنگاریها
کتابهای متعددی درباره صلوات و فضلیت و آثار آن نوشته شده است.[۹۲] برخی از آنها عبارتند از:
- شرح و فضایل صلوات تألیف احمد حسینی اردکانی، در هشت فصل به مباحثی چون معنای صلوات، تعیین الفاظ مرتبط، تفسیر آیه صلوات و آداب آن میپردازد.[۹۳] این کتاب را انتشارات میقات در سال ۱۳۷۵ش منتشر کرده است.[۹۴]
- صلوات بر پیامبر(ص) عامل قدسیشدن روح تألیف اصغر طاهرزاده، به بررسی آثار معنوی صلوات بر مؤمنان با استناد به آیات و روایات پرداخته[۹۵] و در سال ۱۳۹۰ش توسط انتشارات لبالمیزان در اصفهان منتشر شده است.[۹۶]
- آثار و برکات الصلوات اثر علی الابراهیمی، اهمیت صلوات و فلسفه آن و فواید دنیوی و اخروی صلوات را بررسی میکند.[۹۷] این کتاب در سال ۱۴۳۲ق، به کوشش مؤسسه البلاغ در بیروت منتشر شده است.[۹۸]
- الصلوات مفتاح حل المشکلات تألیف علی خسمهای قزوینی، این کتاب را انتشارات دار کمیلِ بیروت، در ۱۲۸ صفحه منتشر کرده است.[۹۹]
پانویس
- ↑ زمانی، «کیفیت صلوات از نگاه فریقین»، ص۳۱.
- ↑ ابراهیمی، آثار و برکات الصلوات، ۱۴۳۲ق، ص۲۷–۲۸.
- ↑ علوی، آثار الصلوات فی رحاب الروایات، ۱۴۳۷ق، ص۱۷.
- ↑ موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۳.
- ↑ فیاض، «فقه فریقین و جایگاه اهلبیت(ع) در صلوات» ص۱۶۵.
- ↑ رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۷۴.
- ↑ رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۷۴.
- ↑ موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۲۱.
- ↑ موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۲۱.
- ↑ مصباح یزدی، صهبای حضور، ۱۳۹۱ش، ص۴۵۹.
- ↑ رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۶۳.
- ↑ ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۳۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۲۱۳–۲۱۴.
- ↑ حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۲۰۰.
- ↑ شایستهرخ، «کاربردشناسی صلوات در ترانههای کاشت و برداشت کشاورزی»، ص۱۶۵-۱۶۷.
- ↑ جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.
- ↑ روحبخش، «صلوات سیاسی»، ص۴۰.
- ↑ قضاوی، «ختم صلوات»، ص۳۷۱.
- ↑ نساجی، «رایحه روحافزاری صلوات»، ص۵۹.
- ↑ قضاوی، «ختم صلوات»، ص۳۷۱.
- ↑ قضاوی، «ختم صلوات»، ص۳۷۱.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۰-۵۱.
- ↑ جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.
- ↑ جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.
- ↑ جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۴.
- ↑ جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۴.
- ↑ شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار شاه نعمتالله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۸۵۱.
- ↑ زمانی، «کیفیت صلوات از نگاه فریقین»، ص۳۰.
- ↑ ابراهیمی، آثار و برکات الصلوات، ۱۴۳۲ق، ص۵۱.
- ↑ درودگر، «اسرار و آثار صلوات بر پیامبر (ص) و آل پیامبر (ص)»، ص۱۵.
- ↑ موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۲۴.
- ↑ کمالی، «نقد دیدگاه عدم انتفاع پیامبر(ص) از دعا و صلوات امت، با تأکید بر امکان رفعت درجه آن حضرت در قوس صعود»، ص۱۷۵.
- ↑ شهیدثانی، الروضة البهیه، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۳.
- ↑ نگاه کنید به: طباطبایی، بررسیهای اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ آملی، هزار و یک نکته، ۱۳۶۵ش، ص۱۸۶.
- ↑ شهیدثانی، الروضة البهیه، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۳.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۱۲–۱۱۳؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۳۱۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۲۹.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۴، حدیث۵۲.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.
- ↑ حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۱۴، حدیث ۴۵.
- ↑ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۸۰، حدیث ۱۸.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۴، حدیث ۳.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۳، حدیث۱۳.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۶۶، حدیث۳۵.
- ↑ شهید ثانی، منیة المرید، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۷.
- ↑ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۷۲، حدیث۴۲.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۵.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۲، حدیث۷.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۴، حدیث ۱۰۱.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۴، حدیث۱۷.
- ↑ ابناشعث، جعفریات، مکتبة نینوی، ص۲۱۵-۲۱۶.
- ↑ راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۶، حدیث ۵۸۱.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۲.
- ↑ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۷۳، حدیث ۴.
- ↑ فیاض، «فقه فریقین و جایگاه اهلبیت(ع) در صلوات» ص۱۶۵.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۲۶۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۵، حدیث ۲۱؛ شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۰، حدیث ۹.
- ↑ خویی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۱۵، ص۲۵۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۵؛ خرگوشی، شرف المصطفی، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۰۷؛ هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۰.
- ↑ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۲۴-۶۱۱.
- ↑ مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۲۷۷.
- ↑ رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم(ص) نزد فریقین»، ص۷۴.
- ↑ هیتمی، الصواعق المحرقه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۶۷.
- ↑ ابنتیمیه، منهاج السنة النبویه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۱۵۴.
- ↑ صنعانی، سبل السلام، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۵۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۳۵۱؛ و ج۷، ص۳۸۵؛ و ج۱۰، ص۱۰۳؛ ابنحجاج نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۳۰۵.
- ↑ نگاه کنید به: سُبْکی، شفاء السقام، ۱۴۲۹ق، ۴۰۷-۴۱۲.
- ↑ موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۱۱.
- ↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۳۶.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۶۱۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۳۳؛ شیخ بهایی، مفتاح الفلاح، ۱۴۰۵ق، ص۳۸.
- ↑ وحید خراسانی، «صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام امیرالمؤمنین(ع) در اذان و اقامه»، سایت رسمی دفتر حضرت آیتالله العظمی وحید خراسانی.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۲۹
- ↑ نساجی زواره، «صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر(ص) و خاندانش(ع)»، ص۶۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳،ص۳۲۴.
- ↑ نساجی زواره، «صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر(ص) و خاندانش(ع)»، ص۶۵-۶۶.
- ↑ فیاض، «فقه فریقین و جایگاه اهلبیت(ع) در صلوات» ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ صمدانیان، و صبوری، «صلوات و پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه»، ص۷۶-۷۷.
- ↑ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۶۴۷.
- ↑ مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۲۷.
- ↑ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۶۴۷.
- ↑ «فرستادن صلوات با عجل فرجهم»، سایت تبیان.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ دیلمی، اعلام الدین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۷.
- ↑ سید ابنطاووس، جمال الاسبوع، ۱۳۳۰ق، ص۴۵۰.
- ↑ برای دیدن آثار نوشته شده در این موضوع نگاه کنید به: باقری بیدهندی، «کتابنامۀ صلوات»، تمام مقاله.
- ↑ حسینی اردکانی، شرح و فضایل صلوات، ۱۳۷۵ش، صفحه فهرست کتاب.
- ↑ حسینی اردکانی، شرح و فضایل صلوات، ۱۳۷۵ش، صفحه شناسنامه کتاب.
- ↑ طاهرزاده، صلوات بر پیامبر(ص) عامل قدسی شدن روح، ۱۳۹۰ش، کل کتاب.
- ↑ طاهرزاده، صلوات بر پیامبر(ص) عامل قدسی شدن روح، ۱۳۹۰ش، صفحه شناسنامه کتاب.
- ↑ ابراهیمی، آثار و برکات الصلوات، ۱۴۳۲ق، صفحه فهرست کتاب.
- ↑ ابراهیمی، آثار و برکات الصلوات، ۱۴۳۲ق، صفحه شناسنامه کتاب.
- ↑ خمسهای قزوینی، الصلوات مفتاح حل المشکلات، دار کمیل، صفحه شناسنامه کتاب.
منابع
- قرآن.
- ابراهیمی، علی، آثار و برکات الصلوات، بیروت، ۱۴۳۲ق.
- ابناَشعَث، محمد بن محمد، جعفریات، تهران، مکتبة النینوی، بیتا.
- ابنتیمیّه، احمد بن عبدالحلیم، مِنهاجُ السُنّةِ النَبویةِ فی نَقضِ کلام الشیعةِ القَدَریّه، ریاض، جامعة محمد بن سعود الاسلامیه، ۱۴۰۶ق.
- ابنحجاج نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- ابنحنبل، احمد، مسند احمد، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۲۱ق.
- باقری بیدهندی، «کتابنامۀ صلوات»، در مجله علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش.
- «اهمیت فرستادن صلوات با عجل فرجهم»، در سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آذر ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱ آذر ۱۴۰۳ش.
- بُخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، قاهره، وزارة الاوقاف، ۱۴۱۰ق.
- ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، قاهره، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، ۱۳۹۵ق.
- ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
- جاوید، هوشنگ، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، در مجله آستان هنر، شماره ۴ و ۵، تابستان ۱۳۹۲ش.
- حسنزاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، تهران، رجاء، ۱۳۶۵ش.
- حسینی اردکانی، احمد، شرح و فضایل صلوات، تهران، میقات، ۱۳۷۵ش.
- حسینی عاملی، سید محمدجواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- حِمْیَری، عبدالله بن جعفر، قُرْبُ الإسناد، قم، مؤسسۀ آلالبیت(ع)، ۱۴۱۳ق.
- خرگوشی، عبدالملک بن محمد، شرف المصطفی، مکه، دار البشائر الاسلامیه، ۱۴۲۴ق.
- خمسهای قزوینی، علی، الصلوات مفتاح حل المشکلات، بیروت، دار کمیل، بیتا.
- خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق.
- درودگر، محمدجواد، «اسرار و آثار صلوات بر پیامبر(ص) و آل پیامبر(ص)»، در مجله فرهنگ زیارت، شمارۀ ۷، تابستان ۱۳۹۰ش.
- دِیلَمی، حسن بن محمد، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، مؤسسۀ آلالبیت(ع)، ۱۴۰۸ق.
- راوندی، سعید بن هبةالله، الدعوات، قم، مدرسۀ امام مهدی(عج)، ۱۴۰۷ق.
- رحیمی، معصومه، «جایگاه صلوات بر پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) در قرآن، حدیث و ادعیه مأثوره»، در مجلۀ اندیشههای قرآنی، شمارۀ ۱۵ و ۱۶، بهار و زمستان ۱۴۰۰ش.
- رضایی، اسدالله، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم(ص) نزد فریقین»، در پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شمارۀ ۲۳، زمستان ۱۳۸۶ش.
- روحبخش، رحیم، «صلوات سیاسی»، در مجله زمانه، شمارۀ ۲۱، خرداد ۱۳۸۳ش.
- زمانی، محمدحسن، «کیفیت صلوات از نگاه فریقین»، در مجله حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۸، تابستان ۱۳۸۲ش.
- سجستانی، ابیداود سلیمان بن اشعث، سنن ابیداود، بیروت، المکتبة العصریه، بیتا.
- سید ابنطاووس، علی بن موسی، جَمالُ الأُسْبوع بِکَمالِ العَمَلِ المَشروع، قم، دار الرضی، ۱۳۳۰ق.
- سُبْکی، علی بن عبدالکافی، شِفاء السَقام فی زیارةِ خیرِ الأنام(ص)، تهران، مشعر، ۱۴۲۹ق.
- شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار شاه نعمتالله ولی، کرمان، خدمات فرهنگی کرمان، ۱۳۸۰ش.
- شایستهرخ، الهه، «کاربردشناسی صلوات در ترانههای کاشت و برداشت کشاورزی»، در مجله فرهنگ مردم ایران، شماره ۷۱، زمستان ۱۴۰۱ش.
- شفیعی، علی، گوهرهای منثور، تهران، گسترش رایانه، ۱۳۹۸ش.
- شوشتری، نورالله بن شریفالدین، اِحقاقُ الحقِّ و اِزْهاقُ الباطل، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی(ره)، ۱۴۰۹ق.
- شهید ثانی، زینالدین بن علی، مُنْیَةُ المُرید فی أدب المُفیدِ و المُستَفید، قم، مکتب الإعلام الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- شهیدثانی، زینالدین عاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، تصحیح و تحقیق: حسن قاروبی تبریزی، قم، دار التفسیر، ۱۴۲۷ق.
- شیخ بهایی، محمد بن حسین، مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة من الواجبات و المستحبات، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثوابُ الأعمالِ و عِقابُ الأعمال، قم، دار الشریف الرضی، ۱۴۰۶ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عُیونُ أخبارِ الرضا(ع)، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عِلَلُ الشَرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مِصباحُ المُتَهَجِّدِ و سِلاحُ المُتِعَبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن نعمان، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید(ره)، ۱۴۱۳ق
- شَعیری، محمد بن محمد، جامعُ الأخبار، نجف، المطبعة الحیدریه، بیتا.
- صمدانیان، محسن، و امید صبوری، «صلوات و پیامبر(ص) در صحیفه سجادیه»، در مجله قرآنی کوثر، شماره ۲۳، زمستان ۱۳۸۵ش و بهار ۱۳۸۶ش.
- صنعانی، محمد بن اسماعیل، سبل السلام شرح بلوغ المرام، ریاض، مکتبة المعارف، ۱۴۲۷ق.
- طاهرزاده، اصغر، صلوات بر پیامبر(ص) عامل قدسی شدن روح، اصفهان، لُبُّ المیزان، ۱۳۹۰ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العُروة الوُثقی فیما تُعَمُّ به البَلوی (المحشّی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۹ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طباطبایی، محمدحسین، بررسیهای اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابنتیمیه، ۱۴۱۵ق.
- طَبْرِسی، فضل بن حسن، مَکارِمُ الاَخلاق، قم، دار الشریف الرضی ۱۴۱۲ق.
- عسکری، سید مرتضی، من السنن النبی الصلاه علی محمد و آلمحمد(ص)، تهران، مشعر، بیتا.
- علوی، عادل، آثار الصلوات فی رحاب الروایات، قم، مؤسسه اسلامی تبلیغ و ارشاد، ۱۴۳۷ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش.
- فیاض، محمداسحاق، الاستفتائات الشرعیه، بیجا، الکلمة الطیبه، ۱۴۳۵ق.
- فیاض، محمدصادق، «فقه فریقین و جایگاه اهلبیت(ع) در صلوات»، در پژوهشنامه فقهی، شمارۀ ۵، پاییز ۱۳۹۰ش.
- قضاوی، عفت، «ختم صلوات»، در کتاب کِلْک و کتاب، تألیف رسول جعفریان، بیجا، بینا، ۱۳۹۳ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کمالی، محمدهادی، و دیگران، «نقد دیدگاه عدم انتفاع پیامبر(ص) از دعا و صلوات امت، با تأکید بر امکان رفعت درجه آن حضرت در قوس صعود»، در مجله معرفت کلامی، شمارۀ ۲۶، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش.
- ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
- مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آلالرسول(ص)، تصحیح و تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.
- مدنی شیرازی، سید علیخان کبیر، ریاض السالکین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۹ق.
- مصباح یزدی، محمدتقی، صهبای حضور، تدوین و نگارش: اسدلله طوسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۱ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مَجمَعُ الفائدة و البرهان فی شرح اِرشادِ الأذهان، قم، دفتر انتشارت اسلامی، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش.
- موسوی، سیدرضا، «صلوات، احکام و آثار آن»، در مجله الهیات و حقوق، شماره ۳۰، زمستان ۱۳۸۷ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آلالبیت(ع)، ۱۴۱۵ق.
- نسائی، احمد بن شعیب، سنن نسائی، حلب، مکتب المطبوعات الاسلامیه، ۱۴۰۶ق.
- نساجی زواره، اسماعیل، «صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر(ص) و خاندانش(ع)»، در مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره ۶، شهریور ۱۳۸۲ش.
- نساجی، زهرا، «رایحه روحافزای صلوات»، در مجله پاسدار اسلام، شماره ۳۰۳، اسفند ۱۳۸۵ش و فروردین ۱۳۸۶ش.
- وحید خراسانی، حسین، «صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام امیرالمؤمنین(ع) در اذان و اقامه»، سایت رسمی دفتر حضرت آیتالله العظمی وحید خراسانی، تاریخ بازدید: ۱ آذر ۱۴۰۳ش.
- هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض و الضلال و الزندقه، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۷ق
پیوند به بیرون
| وقایع |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیینها | |||||
| عبادات |
| ||||
| احکام روزه | یوم الشک • روزه مسافر • افطار • سحری • مبطلات روزه • مد طعام • کفاره روزه • روزهخواری • بقای بر جنابت • کفاره جمع • رؤیت هلال | ||||
| مناسبتها | |||||
| وابسته | آیه روزه • حدیث صوموا تصحوا • استهلال • خطبه شعبانیه • زکات فطره • نماز عید • عید فطر • ستاد استهلال • آیه ۱۸۵ سوره بقره • روزه پیشواز | ||||