آقابزرگ تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) |
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی''' معروف به'''آقابزرگ تهرانی''' ([[سال ۱۲۹۳ هجری قمری|۱۲۹۳]]-[[سال ۱۳۸۹ هجری قمری|۱۳۸۹ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و کتاب‌شناس [[شیعه]] بود. از او آثار متعددی به جا مانده است که مهم‌ترین آنها دو کتاب دائره المعارفی ''[[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة الی تصانیف الشیعة]]'' در معرفی کتاب‌ها و آثار شیعه و ''[[طبقات اعلام الشیعة (کتاب)|طبقات اعلام الشیعه]]'' در شرح احوال و آثار عالمان و رجال شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم قمری است. | '''محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی''' معروف به'''آقابزرگ تهرانی''' ([[سال ۱۲۹۳ هجری قمری|۱۲۹۳]]-[[سال ۱۳۸۹ هجری قمری|۱۳۸۹ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و کتاب‌شناس [[شیعه]] بود. از او آثار متعددی به جا مانده است که مهم‌ترین آنها دو کتاب دائره المعارفی ''[[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة الی تصانیف الشیعة]]'' در معرفی کتاب‌ها و آثار شیعه و ''[[طبقات اعلام الشیعة (کتاب)|طبقات اعلام الشیعه]]'' در شرح احوال و آثار عالمان و رجال شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم قمری است. | ||
== | == معرفی == | ||
[[File:آقا بزرگ طهرانی.jpg|300px|left|بندانگشتی|تصویر آقا بزرگ در کتاب [[طبقات اعلام الشیعه]]]] | [[File:آقا بزرگ طهرانی.jpg|300px|left|بندانگشتی|تصویر آقا بزرگ در کتاب [[طبقات اعلام الشیعه]]]] | ||
شیخ آقابزرگ در [[۱۱ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۲۹۳ هجری قمری|۱۲۹۳ق]] در محله پامنار [[تهران]] به دنیا آمد.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۱</ref> خاندان او اصالت گیلانی داشتند که به تهران مهاجرت کردند.<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.</ref> پدرش حاج علی از بازاریان خیر و اهل قلم بود. جدِّ بزرگش، حاج محسن نیز بازرگان بود و به همین جهت فرزندانش به محسنی شهرت داشتند.<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.</ref> جدش با همکاری منوچهرخان معتمدالدوله گرجی، نخستین چاپخانه ایران را بنیاد نهاد.<ref>منزوی، «الذریعه و آقابزرگ تهرانی»، ص۱۱۶</ref> | شیخ آقابزرگ در [[۱۱ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۲۹۳ هجری قمری|۱۲۹۳ق]] در محله پامنار [[تهران]] به دنیا آمد.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۱</ref> خاندان او اصالت گیلانی داشتند که به تهران مهاجرت کردند.<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.</ref> پدرش حاج علی از بازاریان خیر و اهل قلم بود. جدِّ بزرگش، حاج محسن نیز بازرگان بود و به همین جهت فرزندانش به محسنی شهرت داشتند.<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.</ref> جدش با همکاری منوچهرخان معتمدالدوله گرجی، نخستین چاپخانه ایران را بنیاد نهاد.<ref>منزوی، «الذریعه و آقابزرگ تهرانی»، ص۱۱۶</ref> | ||
آقابزرگ دو بار [[ازدواج]] کرد و دارای ۵ پسر و ۴ دختر شد.<ref>موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶</ref> [[علینقی منزوی]] و [[احمد منزوی]] از فرزندان اویند که در تألیف و نشر کتاب [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعه]] به او کمک کردند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۷</ref> | |||
داماد شیخ آقابزرگ، حجت الاسلام سید احمد دیباجی {{یادداشت|سید احمد دیباجی ۱۳۱۱–۱۳۵۸ش. ترور در تهران در مسجد محسنی خیابان جردن همراه دو فرزند و۴ نفر دیگر}} اولین شهید روحانی پس از انقلاب بود که در برخی کارهای علمی یار و همکار ابوالزوجه خود بود.<ref>علی ربانی خلخالی؛ شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر؛ ج۱؛ ص و نیز بنگرید به: https://www.imna.ir/news/187224</ref> | |||
شیخ آقا بزرگ پس از یک بیماری طولانی، [[۱۳ ذی‌الحجه]] ۱۳۸۹ق برابر با [[۱ اسفند]] ۱۳۴۸ش، در ۹۶ سالگی<ref>حائری، علی، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، وقایع ۱۳ ذی‌الحجه.</ref> در [[نجف]] درگذشت و بر طبق [[وصیت|وصیتش]]، در کتابخانه خود که آن را برای استفاده علما و طلاب وقف کرده بود، به خاک سپرده شد.<ref>موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶</ref> | |||
== تحصیلات در تهران == | == تحصیلات در تهران == | ||
نسخهٔ ۱۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۷
| فقیه و کتاب‌شناس شیعه | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی |
| لقب | آقابزرگ تهرانی |
| تاریخ تولد | ۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ قمری |
| زادگاه | تهران |
| تاریخ وفات | ۱۳ ذی‌الحجه ۱۳۸۹ق (۱ اسفند ۱۳۴۸ش |
| شهر وفات | نجف |
| خویشاوندان سرشناس | شهید سید احمد دیباجی (داماد) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدطه نجف • حسین خلیلی تهرانی • آخوند خراسانی • سید محمدکاظم طباطبایی یزدی • شیخ‌الشریعه اصفهانی و … |
| محل تحصیل | تهران • نجف • سامرا |
| اجازه روایت از | میرزا حسین نوری • سید عبدالعلی بن جعفر خوانساری • علی بن جعفر کاشف‌الغطاء و … |
| اجازه روایت به | سید حسین طباطبایی بروجردی • سید عبدالحسین شرف‌الدین • عبدالحسین امینی و … |
| تألیفات | الذریعة الی تصانیف الشیعه • طبقات اعلام الشیعه • مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و … |
| سایر | دارای کتابخانه شخصی شامل ۵۰۰۰ جلد کتاب در موضوعات تاریخ، زیست‌نامه، فهرستهای عمومی، فهرستهای خصوصی، دایرة المعارفها و… |
محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی معروف به‌آقابزرگ تهرانی (۱۲۹۳-۱۳۸۹ق) فقیه و کتاب‌شناس شیعه بود. از او آثار متعددی به جا مانده است که مهم‌ترین آنها دو کتاب دائره المعارفی الذریعة الی تصانیف الشیعة در معرفی کتاب‌ها و آثار شیعه و طبقات اعلام الشیعه در شرح احوال و آثار عالمان و رجال شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم قمری است.
معرفی
شیخ آقابزرگ در ۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ق در محله پامنار تهران به دنیا آمد.[۱] خاندان او اصالت گیلانی داشتند که به تهران مهاجرت کردند.[۲] پدرش حاج علی از بازاریان خیر و اهل قلم بود. جدِّ بزرگش، حاج محسن نیز بازرگان بود و به همین جهت فرزندانش به محسنی شهرت داشتند.[۳] جدش با همکاری منوچهرخان معتمدالدوله گرجی، نخستین چاپخانه ایران را بنیاد نهاد.[۴]
آقابزرگ دو بار ازدواج کرد و دارای ۵ پسر و ۴ دختر شد.[۵] علینقی منزوی و احمد منزوی از فرزندان اویند که در تألیف و نشر کتاب الذریعه به او کمک کردند.[۶]
داماد شیخ آقابزرگ، حجت الاسلام سید احمد دیباجی
اولین شهید روحانی پس از انقلاب بود که در برخی کارهای علمی یار و همکار ابوالزوجه خود بود.[۷]
شیخ آقا بزرگ پس از یک بیماری طولانی، ۱۳ ذی‌الحجه ۱۳۸۹ق برابر با ۱ اسفند ۱۳۴۸ش، در ۹۶ سالگی[۸] در نجف درگذشت و بر طبق وصیتش، در کتابخانه خود که آن را برای استفاده علما و طلاب وقف کرده بود، به خاک سپرده شد.[۹]
تحصیلات در تهران
آقا بزرگ از ۷ سالگی (۱۳۰۰ق) در محله خود «پامنار» به مکتب‌خانه رفت و دروس متداول آن زمان را فراگرفت و از ۱۰ سالگی در مدرسهٔ دانگی، تحصیلات مقدماتی حوزه را آغاز نمود. محل تحصیل بعدی او مدرسه علمیه مروی (تهران) بود که از سال ۱۳۰۹ علاوه بر مدرسه دانگی
در کلاس‌های آنجا نیز شرکت می‌نمود.[۱۰] آقا بزرگ پس از سپری کردن دوره مقدمات دروس حوزه، فقه و اصول را نزد سیدعبدالکریم لاهیجی، سیدمحمدتقی گرکانی و شیخ علی نوری ایلکایی و سید محمدتقی تنکابنی آموخت[۱۱] و دروس ریاضیات و هیئت را نزد شیخ علی نوری و میرزا ابراهیم زنجانی فرا گرفت.[۱۲] همچنین به مطالعاتی در تاریخ ادبیات و رجال حدیث پرداخت.[۱۳]
تحصیلات در عراق
آقا بزرگ در سال ۱۳۱۵ق به قصد ادامه تحصیل به نجف رفت و در زمینه‌های فقه و اصول و حدیث و اخلاق از اساتیدی بهره برد که برخی از آنها عبارتند از:[۱۴]
آقابزرگ در سال ۱۳۲۹ق به سامرا رفت و در درس آیة الله محمدتقی شیرازی (م ۱۳۳۸ق) شرکت جست.[۱۵] او اواخر سال ۱۳۳۵ق به کاظمین نقل مکان نمود و دو سال در آنجا اقامت داشت و دوباره در سال ۱۳۳۷ق به سامراء بازگشت و تا ۱۳۵۵ق در آنجا اقامت نمود.[۱۶]
شیخ آقابزرگ در سال ۱۳۵۵ق. به دنبال کشته شدن شیخ هادی تهرانی از دوستان نزدیک او به دست متعصبان ضدشیعه و ضدایرانی سامرا، اقامت بیشتر در آنجا را به مصلحت ندیده، به نجف بازگشت.[۱۷]
اجازه روایت
آقابزرگ از بسیاری از محدثین مذاهب گوناگون اجازه نقل حدیث یافته است:
- میرزاحسین نوری
- سید محمدعلی شاه عبدالعظیمی
- شیخ علی خاقانی
- شیخ محمد صالح آل طعان بحرانی
- شیخ موسی کرمانشاهی
- سید ابوتراب خوانساری
- شیخ علی کاشف الغطاء
- سید حسن صدر
- شیخ محمدعلی ازهری مالکی (رئیس مدرسان مسجدالحرام)
- شیخ عبدالوهاب شافعی (امام جماعت مسجدالحرام)
- شیخ ابراهیم بن احمدالاحمدی (از فقهای مدینه)
- شیخ عبدالقادر طرابلسی (مدرس حرم شریف)
- شیخ عبدالرحمن علیش حنفی (مدرس الازهر)
برخی بزرگانی که از آقابزرگ طهرانی اجازه روایت دارند، عبارتند از:
- حاج‌آقا حسین بروجردی
- سید عبدالحسین شرف الدین عاملی
- شیخ عبدالحسین امینی
- سید عبدالهادی شیرازی
- شیخ محمد رضا آل یاسین
- شیخ محمد حسن مظفر
- سید هبه‌الدین شهرستانی
- میرزا محمد علی اردوباری
- کاظم مدیرشانه‌چی[۱۸]
- سید محمدحسین طباطبائی
- سید محمدحسین حسینی تهرانی[۱۹]
- سید محمدصادق بحرالعلوم
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی[۲۰]
آثار مکتوب
آقا بزرگ متخصص شرح حال نگاری و کتابشناسی و فهرست نویسی بود. ولی دامنه تالیفاتش موضوعات دیگری چون تاریخ؛ کلام؛ اخلاق؛ فقه؛ ریاضی و… را نیز دربردارد. مهم‌ترین آثار او از این قرار است:
الذریعة الی تصانیف الشیعة
- الذریعة الی تصانیف الشیعة، شامل ۲۶ جلد که جزء نهم آن در ۴ مجلد است، و میان سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۹۷ق/۱۹۳۸–۱۹۷۷م در نجف و بیروت به چاپ رسیده است.
آقابزرگ در مدت اقامت در سامرا در این مدت هر سال دو یا سه بار به نجف اشرف و سایر شهرهای عراق مسافرت می‌نمود و کتاب‌های کتابخانه‌های عمومی و شخصی را دیده، بر الذریعه می‌افزود.[۲۱] همچنین از ۲۵ ذی القعده همین سال کار نگارش موسوعه کتابشناسی الذریعه را که به معرفی تصانیف شیعه می‌پردازد، آغاز نمود.[۲۲] او در آنجا با کمک مالی عمویش حاج حبیب‌الله محسنی تاجر، چاپخانه‌ای به نام «مطبعة السعاده» بر پا نمود تا کتاب خود را به چاپ برساند. ولی دولت پادشاهی عراق به عذر اینکه ایشان ایرانی هستند مانعشان گردید. و او ناچار شد چاپخانه را بفروشد و کتابش را برای چاپ به مطبعة الغری در نجف بسپارد. سه جلد از الذریعه در این مطبعه چاپ شد ولی شروع جنگ جهانی و گرانی وسایل طبع او را بر آن داشت که فرزندش علینقی را برای چاپ بقیه مجلدات الذریعه به ایران بفرستد. به این صورت بقیه مجلدات الذریعه با پیگیری‌های علینقی منزوی و بعداً برادرش احمد در ایران به چاپ رسید.[۲۳] آقابزرگ برای تدوین و تکمیل این دایرةالمعارف به سفرهای طولانی نیز پرداخت. وی از بیشتر کتابخانه‌های عمومی عراق و ایران و سوریه و فلسطین و مصر و حجاز و بسیاری از کتابخانه‌های خصوصی در این کشورها دیدن کرد و به بررسی کتب آنها پرداخت. وی در ۶۲ کتابخانه شخصاً کاوش کرد و فهرستهای بسیاری از کتابخانه‌های دیگر را نیز مورد مطالعه قرار داد.[۲۴]
طبقات اعلام الشیعة
- طبقات اعلام الشیعه، شامل:
- نوابغ الرواة فی رابعة المآت، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م
- الثقاة و العیون فی سادس القرون، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م
- الضیاء اللامع فی عباقرة القرن التاسع، دانشگاه تهران، ۱۳۶۲ش
- احیاء الداثر فی مآثر اهل القرن العاشر، دانشگاه تهران
- روضة النضره فی تراجم علماء المائة الحادیة عشره
- الکواکب المنتشره فی القرن الثانی بعد العشره، (خطی)
- الکرام البرره فی القرن الثالث بعد العشره، نجف، ۱۳۷۳–۱۳۷۷ق/۱۹۵۴–۱۹۵۸م
- نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، نجف، ۱۳۷۳ق
سایر آثار
- مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، تهران، ۱۳۳۷ش
- المشیخه، نجف، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۸م
- هدیه الرازی الی المجدد الشیرازی، کربلا، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م
- النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف (خطی)
- توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد، قم، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م
- تفنید قول العوام بقدم الکلام (خطی)
- ذیل المشیخه، نجف، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۷م
- ضیاء المفازات فی طریق مشایخ الاجازات، (خطی)
- اجازات الطوسی، نجف، ۱۳۷۶ق/۱۹۵۶م، (همچنین در مقدمه تفسیرالتبیان چاپ شده است: بیروت، داراحیاء التراث العربی)
- مستدرک کشف الظنون، یا ذیل کشف الظنون، تهران، مکتبةالاسلامیه و جعفری تبریزی ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م[۲۵]
کتابخانه
آقابزرگ تهرانی، کتابخانه‌ای جامع داشت که دارای بیش از ۵۰۰۰ جلد کتاب، در تاریخ، زیست‌نامه، فهرستهای عمومی، فهرستهای خصوصی، دایرة المعارفها و… بود. در طول حیات وی، طلاب و اهل مطالعه و تحیق از این کتابخانه بهره می‌بردند. خود شیخ با کهولت سن و اشتغال بسیار و ضعف پیری مراجعان را راهنمایی و به آنان کمک می‌کرد. این کتابخانه را وی به سال ۱۳۵۴ق. تأسیس کرده بود. برای اینکه کتابخانه از پراکندگی و تلف شدن مصون ماند، آقابزرگ در سال ۱۳۷۵ق. آ ن را وقف کرد. سپس در سال ۱۳۸۰ق. در وقف‌نامه تجدید نظر کرد، و در وقف‌نامه‌ای که به خط خود وی نوشته شده است قید کرد که اگر برای متولیان و متصدیان، امکان نگهداشت آن منتفی شد، کتابخانه را منتقل کنند و به کتابخانه امیرالمؤمنین واگذارند.[۲۶]
پانویس
- ↑ آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۱
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.
- ↑ منزوی، «الذریعه و آقابزرگ تهرانی»، ص۱۱۶
- ↑ موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۷
- ↑ علی ربانی خلخالی؛ شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر؛ ج۱؛ ص و نیز بنگرید به: https://www.imna.ir/news/187224
- ↑ حائری، علی، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، وقایع ۱۳ ذی‌الحجه.
- ↑ موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۱–۴۳
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۲–۴۴؛ منزوی، علی نقی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۶و۱۱۷
- ↑ منزوی، «الذریعه و آقابزرگ تهرانی»، ص۱۱۷
- ↑ صحتی سردرودی، آقابزرگ تهرانی اقیانوس پژوهش، ۱۳۷۶ش، ص۳۷–۵۰ ؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۱۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۶
- ↑ منزوی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۸
- ↑ بهاردوست، زندگینامه و کتابشناسی توصیفی استاد کاظم مدیر شانه‌چی، ۱۳۷۹ش
- ↑ آیت نور، ج ۱، ص ۱۷۰ http://www.maarefislam.com/fa/doreholomvamaarefislam/bookscontent/ayatenoor/ayatenoorfasl4-1.htm
- ↑ موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۶
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۷؛ منزوی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۸
- ↑ موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۵
- ↑ موسوی بجنوردی، «آقا بزرگ تهرانی»، ص۴۵۶
- ↑ حکیمی، حماسه غدیر، ص۳۱۵و۳۱۶.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، «زندگینامه خود نوشت آقا بزرگ»، کتاب ماه کلیات، ش ۶۹، ۱۳۸۲ش.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق.
- انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- حکیمی، محمدرضا، حماسه غدیر، قم: دلیل ما، ۱۳۸۹ش.
- صحتی سردرودی، محمد، آقابزرگ تهرانی اقیانوس پژوهش، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- منزوی، علی نقی، الذریعه و آقا بزرگ تهرانی، کتاب ماه کلیات، ش۶۹، ۱۳۸۲ش.
- موسوی بجنوردی، محمدکاظم، «آقا بزرگ تهرانی»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۷ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دائرة المعارف بزرگ اسلامی