مَحلّه بَنی‌هاشم محل سکونت بنی‌هاشم در مدینه که در حدفاصل مسجد النبی تا قبرستان بقیع قرار داشت. خانه امام سجاد(ع) و امام صادق(ع) در این محله واقع شده بود. در آیین سوگواری شیعیان، از این محله و کوچه‌های آن، به خاطر واقعه کوچه بنی‌هاشم که منجر به شهادت حضرت زهرا(س) شد، یاد می‌شود. آثار این محله تا سال ۱۳۶۴ش باقی بود، اما به دست وهابیان تخریب شد.
موقعیت
محله بنی‌هاشم، خانه‌ها و کوچه‌هایی در مقابل باب جبرئیل و باب النساء مسجد النبی بود که تا قبرستان بقیع ادامه داشت.[۲] منزل امام سجاد(ع)[۳] و امام صادق(ع)[۴] و ابوایوب انصاری، که پیامبر(ص) پس از هجرت به مدینه، هفت ماه در آن ساکن بود،[۵] در این محله قرار داشت. در منابع شیعه خواندن نماز در خانه امام سجاد(ع) و امام صادق(ع) سفارش شده است.[۶]
تغییرات
از نخستین تغییراتی که در محله بنی‌هاشم رخ داده، مربوط به سال ۹۱ قمری بود که به دستور ولید بن عبدالملک، خلیفه اموی، خانه‌های پیامبر(ص) به جهت توسعه مسجدالنبی تخریب شد. این اقدام با واکنش منفی مردم مدینه مواجه شد. علت ناراحتی مردم این بود که می‌خواستند آثار پیامبر(ص) در میان آنان محفوظ بماند تا نسل‌های آینده بدانند که او چه اندازه ساده زندگی می‌کرده است.[۷]
در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ش، محله بنی‌هاشم توسط آل سعود به صورت کامل تخریب شد و فضای آن تا قبرستان بقیع در طرح توسعه صحن‌های مسجدالنبی قرار گرفت.[۸] تا قبل از تخریب کامل، خانه امام سجاد(ع) و خانه امام صادق(ع) معروف بوده است.[۹]
واقعه کوچه بنی‌هاشم
در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده پس از مناظره ابوبکر و حضرت فاطمه(س) درباره فدک، فاطمه(س) نزد ابوبکر بازگشت و ابوبکر در کاغذی رد فدک را برای فاطمه(س) نوشت. پس از خروج فاطمه(س) از نزد ابوبکر، عمر بن خطاب ایشان را در کوچه دید و بعد از امتناع از تحویل دادن قباله فدک به عمر، آن حضرت را مورد ضرب و شتم قرار داد و قباله فدک را به زور گرفت و پاره کرد. به دنبال این اتفاق حضرت زهرا(س) بستری شده و ۷۵ روز بعد به شهادت رسید.[۱۰]
در سال‌های اخیر هم‌زمان با ایام فاطمیه، در برخی شهرهای ایران همچون قم و تهران، نمایشگاه‌ها و ماکت‌هایی از محله بنی‌هاشم و خانه حضرت زهرا ساخته می‌شود و مورد بازدید عمومی قرار می‌گیرد.[۱۱]
پانویس
- ↑ کوچه بنی‌هاشم و محل پاره‌شدن قباله فدک، خبرگزاری ابنا.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۹.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۴۰۶.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۳۴ و۴۰۶.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۴۰۶ و۴۰۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۲۲۵.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۹۸.
- ↑ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۲۹؛ فیض گیلانی، «شنیدنی‌های سفر حج»، ص۱۵۸.
- ↑ فیض گیلانی، «شنیدنی‌های سفر حج»، ص۱۵۸.
- ↑ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۸۵.
- ↑ نمایشگاه کوچه‌های بنی‌هاشم، خبرگزاری مهر؛ نمایش کوچه‌های بنی‌هاشم، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
منابع
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، چاپ هشتم، ۱۳۸۶ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- فیض گیلانی، محمدعلی، «شنیدنی‌های سفر حج»، مجله میقات حج، شماره ۴۸، تابستان ۱۳۸۳ش.
- قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶ش.
- «کوچه بنی‌هاشم و محل پاره‌شدن قباله فدک»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۳۹۲ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- «نمایشگاه کوچه‌های بنی‌هاشم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۲ش.
- «نمایش کوچه‌های بنی‌هاشم»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۰ فروردین ۱۳۹۳ش.