عبدالله بن حسین
| علی‌اصغر | |
|---|---|
.jpg) تابلوی علی اصغر اثر استاد فرشچیان | |
| نقش | فرزند امام حسین |
| نام | علی‌اصغر |
| زادگاه | مدینه |
| درگذشت | دهم محرم سال ۶۱ق |
| مدفن | کربلا |
| محل زندگی | مدینه |
| لقب(ها) | عبدالله رضیع |
| پدر | امام حسین |
| مادر | رباب |
| امامزادگان مشهور | |
عبدالله بن حسین بن علی بن ابی‌طالب یا عبدالله رضیع، مشهور به علی‌اصغر فرزند شیرخوار امام حسین (ع) و کوچکترین آنان که در واقعه کربلا با تیر حرمله بن کاهل به شهادت رسید. شیعیان او را باب الحوائج می‌دانند. مراسم همایش شیرخوارگان حسینی در بزرگداشت او برگزار می‌شود.
محتویات
نسب و ولادت
عبدالله فرزند امام حسین(ع) و مادرش رباب دختر امرؤ القیس است.[۱] تاریخ تولد او مشخص نیست؛ درباره سن او هنگام شهادت در کربلا نیز اختلاف وجود دارد اما بیشتر منابع او را به هنگام شهادت، کوچک و شیرخوار دانسته‌اند، بدون اینکه به نام او اشاره کنند.[۲]
نام
در منابع متقدم شیعه و سنی نام این کودک، عبداللّه یاد شده، ولی در منابع متأخر شیعی به علی‌اصغر شهرت یافته است.
مقتل‌الحسین خوارزمی [۳] و مناقب آل ابی طالب ابن شهر آشوب[۴]، قدیمی‌ترین منابعی هستند که هنگام ذکر کیفیت شهادت فرزند خردسال امام، از او با نام علی یاد کرده‌اند. منابع بعدی نیز، نام طفل شهید را علی‌اصغر و غالباً لقب امام سجاد(ع) را علی اوسط آورده‌اند.[۵]
همین منابع در شمارش فرزندان امام حسین(ع)، نام عبداللّه را نیز ذکر کرده ولی به کیفیت شهادت او اشاره‌ای نکرده‌اند.[۶] این موضوع از اختلاف منابع متقدم و متأخر در شمارش فرزندان امام حسین(ع) که علی نام داشته‌اند، نشأت گرفته است.[۷]
البته گفته شده است که علی‌اصغر و عبدالله دو تن بوده‌اند و هر دو در واقعه کربلا شهید شده‌اند.[۸]
| خاندان پیامبر (ص)
|
|---|
ماجرای شهادت
کودک شیرخوار امام حسین(ع)،روز عاشورا از شدت تشنگی بی‌تاب شده بود. حسین بن علی(ع) او را روی دستان خود یا در آغوش گرفته بود که با تیر یکی از لشکریان عمر بن سعد به شهادت رسید. درباره چگونگی شهادت او گزارش‌های مختلفی وجود دارد؛
گزارش‌ها
بر اساس گزارش شیخ مفید، عبدالله در جلوی خیمه امام در حالی‌که در آغوش پدرش بود، هدف تیر یکی از سپاهیان ابن سعد قرار گرفت و به شهادت رسید.[۹][یادداشت ۱] بنابر نقل دیگر هنگامی که امام حسین(ع) برای وداع کنار خیمهها آمد، کودکش را در آغوش گرفته بود و او را میبوسید که حرمله بن کاهل اسدی با تیری او را به شهادت رساند.[۱۰]
به گزارش ابن جوزی از هشام بن محمد کلبی، امام حسین(ع) در حال سخن گفتن با لشکریان عمر بن سعد بود، یکی از اطفالش را دید که از تشنگی می‌گرید، او را روی دست گرفت و گفت: «ای جماعت! اگر به من رحم نمی‌کنید پس به این کودک شیرخوار رحم کنید». مردی از میان سپاه کوفه تیری بر گلویش زد و آن کودک را به شهادت رساند.[۱۱]
واکنش امام حسین(ع)
امام حسین(ع) دست خود را زیر گلوی فرزندش گرفته بود چون پر از خون شد آن را به سوی آسمان پاشید. و فرمود: «هوّن علی ما نزل بی انّه بعین الله؛ آنچه این سختی‌ها را برایم آسان می‌سازد این است که همه در محضر خداست».[۱۲] از امام باقر(ع) نقل شده است که از آن خون قطره‌ای به زمین بازنگشت.[۱۳]
همچنین گفته شده است که امام با مشاهده این واقعه می‌گریست و فرمود: «اللّهمّ احکم بیننا و بین قومٍ دعونا لینصرونا فقتلونا؛ پروردگارا! تو خود میان ما و این مردم داوری فرما که ما را دعوت کردند تا یاریمان کنند؛ اما ما را کشتند».[۱۴] به گزارش ابن جوزی در این هنگام ندایی از آسمان شنیده شده که «دعه یا حسین فان له مرضعا فی الجنه؛ او را واگذار- ای حسین - که او را در بهشت شیر می‌دهند»[۱۵]
برخی نیز نوشتهاند که امام پس از شهادت فرزندش فرمود: «خدایا این کودک نزد تو، از ناقه صالح کمتر نباشد.[۱۶] خدایا اگر امروز فتح و نصرت خویش را از ما باز داشتهای آن را در چیزی که برای ما بهتر است قرار ده».[۱۷]
قاتل
در برخی از منابع مردی از بنی اسد قاتل او معرفی شده، بدون آنکه به نام وی اشاره شود.[۱۸] در منابع دیگر حرمله بن کاهل اسدی قاتل او دانسته شده است[۱۹] در زیارت الشهداء نیز حرمله به عنوان قاتل او لعن شده است.[۲۰] قتل او به هانی بن ثبیت حضرمی نیز نسبت داده شده است.[۲۱]
چگونگی دفن و مکان آن
درباره چگونگی دفن علی‌اصغر در منابع اختلاف است؛ بر اساس برخی از منابع امام حسین(ع) با شمشیر خود قبری کَند و او را به خاک سپرد.[۲۲] اما برخی دیگر از مورخان نوشتهاند امام (ع) قنداقه خون‌آلود او را به زینب (س) سپرد.[۲۳] برخی نیز نوشتهاند که بدنش را کنار بدن دیگر شهدا قرار داد.[۲۴]
برخی محل دفن او را در کنار دیگر شهدای کربلا دانسته و برخی دیگر معتقدند او بر روی سینه امام حسین(ع) دفن شده است.[۲۵]
زیارت‌نامه
در زیارت ناحیه مقدسه با عبارت «أَلسَّلامُ عَلَی الرَّضیعِ الصَّغیرِ؛ سلام بر آن شیرخوار کوچک» به او سلام داده شده است.[۲۶] همچنین در زیارت الشهداء حرمله بن کاهل اسدی به عنوان قاتل وی لعن شده است.[۲۷][یادداشت ۲]
سوگواری
شیعیان علی‌اصغر را باب الحوائج می‌دانند[۲۸] و برخی از مساجد، حسینیه‌ها و هیئت‌های عزاداری خود را به نام او نام‌گذاری می‌کنند. آنان شب هفتم محرم را به او اختصاص داده‌اند و در این شب با محوریت او به مرثیه، نوحه و روضه‌خوانی می‌پردازند. روضه او از روضه‌های سوزناک واقعه عاشورا شناخته می‌شود. همچنین در برخی مناطق شیعیان در دهه محرم تعزیه علی‌اصغر را به نمایش می‌گذارند در این تعزیه گهواره‌ای را با پارچه سبز تزیین می‌کنند تا نماد شیرخوارگی و خردسالی او باشد.
همچنین هر ساله مراسم بزرگداشت حضرت علی اصغر(ع) از سوی مجمع جهانی بزرگداشت حضرت علی اصغر(ع) به نام همایش شیرخوارگان حسینی در اولین جمعه ماه محرم برگزار می‌شود.[۲۹]
|
پانویس
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ ر.ک: طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۴۴۸، ۴۶۸؛ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۷.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص۱۰۹.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به بهاءالدین‌اربلی، ج۲، ص۲۵۰؛ ابن‌طَقْطَقی، ص ۱۴۳؛ ابن‌صباغ، ص۱۹۶؛ شافعی، مطالب السئول، ۱۴۱۹ق، ص۲۵۷.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به ابن‌شهر آشوب، ج ۴، ص ۱۰۹؛ ابن‌طلحه شافعی؛ بهاءالدین اِربلی، ج۲، ص۲۵۰؛ ابن‌صباغ، ص ۱۹۶.
- ↑ رجوع کنید به مصعب‌بن عبداللّه، ص۵۹؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۳۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۴، ص۱۰۹.
- ↑ شافعی، مطالب السئول، ۱۴۱۹ق، ص۲۵۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۴۴۸؛ مقتل الحسین خوارزمی، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۷؛ ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۷.
- ↑ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۷.
- ↑ ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۷.
- ↑ ابومخنف، مقتل الحسین، ص۱۷۳؛ مثیرالاحزان، ص۷۰.
- ↑ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۷.
- ↑ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۷.
- ↑ فرسان الهیجاء، ج۱، ص۲۷۲.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۷؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۴۴۸.
- ↑ تذکره الخواص، ص۲۲۷؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۰۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۶۵، ج۹۸، ص۲۶۹؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۷.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۴۶۸؛ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۲۹.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۷.
- ↑ ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۷؛ مقتل الحسین ابومخنف، ص۱۷۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء (ع)، ۱۳۸۳ش، ص۹۵.
- ↑ ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۴۹۸.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۲، ص۵۷۴.
- ↑ فرهنگ عاشورا، ص۳۲۲.
- ↑ مراسم بزرگداشت جهانی حضرت علی اصغر
- ↑ شعر از جلال الدین همایی، دانشنامه امام حسین، ج۱۰، ص۳۹۴.
- ↑ امام حسین(ع) پس از بردن جسد قاسم پسر امام حسن(ع) کنار دیگر شهدا، جلوی خیمه نشست که عبدالله [علی‌اصغر] را نزدش آوردند و امام او را در دامن خویش نشاند. در این هنگام مردی از بنی‌اسد، تیری روانه کرد و او را ذبح نمود. امام دستش را [زیر گلوی طفل] گرفت و چون پر از خون شد آن را بر زمین ریخت و گفت: «پروردگارا! اگر یاری آسمان را از گرفته ای، پس آن را برای آنچه بهتر است قرار ده، و انتقام ما را از این ستمکاران بگیر.» سپس او را برد و کنار دیگر کشتگان گذاشت. مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ السلام علی عبدالله بن الحسین الطفل الرضیع، المرمی الصریع، المتشحط دما، المصعد دمه فی السماء، المذبوح بالسهم فی حجر أبیه، لعن الله رامیه حرملة بن کاهل الاسدی وذویة؛ سلام بر عبدالله پسر حسین، کودک شیرخوار تیر خوردهٔ به زمین افتادهٔ به خون غلتیده که خونش به آسمان بالا رفت و در آغوش پدرش به وسیلهٔ تیر ذبح شد. خداوند تیرانداز و پژمرده کننده‌اش حرملة بن کاهل اسدی را لعنت کند.ابن طاووس، اقبال الاعمال، ج۲، ص۵۷۴.
منابع
- ابن جوزی، سبط بن جوزی، تذکره الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.
- محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین (ع)، (ج ۱۰)، ترجمه محمد مرادی، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.
- المفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق: مؤسسة آل البیت(ع) لتحقیق التراث، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق-۱۹۹۳م.
- قاضی طباطبایی، سید محمدعلی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء (ع)، تهران، وزرات ارشاد، ۱۳۸۳ش.
- شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السئول فی مناقب آل الرسول، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین، قم، انوارالهدی، ۱۴۲۳ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دارالتراث، ۱۳۷۸ق.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
پیوند به بیرون
- پرتال جامع علوم انسانی؛ پژوهشى درباره نام، سن و کیفیّت شهادت طفل شیرخوار امام حسین(علیه السلام)، محسن رنجبر
- اسلام کوئست؛ آیا شهادت طفلی شیرخوار به نام علی اصغر در حوادث کربلا صحت دارد؟
