تل زینبیه
 بنای سابق تل زینبیه | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | کربلا |
| معماری | |
| بازسازی | در سال‌های مختلف |
تَلّ زَینبیّه مکانی مُشرف به قتلگاه امام حسین(ع) که گفته شده در واقعه کربلا، زینب(س) از بالای آن، حال برادرش امام حسین(ع) را به هنگام جنگ و شهادت نظاره می‌کرد. برخی از تاریخ‌پژوهان برآنند که در منابع معتبر، سخنی از تل زینبیه و حضور حضرت زینب(س) بر روی آن به میان نیامده است.
این مکان، در غرب حرم امام حسین(ع) قرار دارد و گنبد و بارگاهی بر آن ساخته و زیارتگاه شیعیان شده است. در سال‌های اخیر در طرح توسعه حرم امام حسین(ع) با عنوان صحن حضرت زینب(س)، این ساختمان تخریب شده و بنای بزرگتری در حال احداث است.
معنای تل
تَلّ به‌معنای پشته برآمده از زمین و تپه‌ای از خاک و ریگ است.[۱]
تل زینبیه در واقعه عاشورا
سرزمین کربلا، ناهموار و دارای تل و تپه بوده است. در حادثه کربلا تپه‌ای مشرف بر محل شهادت شهدای کربلا وجود داشته که حضرت زینب (س) بالای آن می‌آمد تا وضعیت برادرش حضرت امام حسین (ع) را در میدان نبرد بررسی کند.[۲]
بنابر گزارش برخی، در هیچ یک از منابع معتبر کهن و متأخر از تل زینبیه مشهور که بر آن گنبد و بارگاهی ساخته‌اند، سخنی به میان نیامده است؛ آنچه در برخی منابع آمده، «مُسَنّاة» به معنای سیل‌بند است.[۳] همچنین گفته شده هیچ سند معتبری حاکی از حضور حضرت زینب(س) روی این سیل‌بند هنگام قطع سر امام حسین(ع) در دست نیست.[۴] با این همه، معمولا در روضه‌های مربوط به مقتل سید الشهدا(ع) و لحظات آخر حیات امام نامی از تل زینبیه وجود دارد و گویا در عرف شیعه، از مسلمات و قطعیات به حساب می‌آید.
تاریخچه بنا
تا قبل از شروع بازسازی و توسعه حرم مطهر امام حسین(ع) با عنوان صحن حضرت زینب(س)، بنایی به‌نام تل زینبیه در سمت جنوب‌غربی حرم امام حسین(ع) واقع شده بود. این بنا تقریبا پنج متر از کف صحن حرم بالاتر بود و حدود ۳۵ متر تا مقتل و قتلگاه فاصله داشت.[۵] ساختمان بنا، دارای گنبد پیازی شکل کوچک، با کاشی‌های آبی‌رنگ بوده است. نمای آن از بیرون، کاشی‌کاری و از داخل، آینه‌کاری شده بود و در ضلع جنوبی آن، محرابی به نشانه محل ایستادن حضرت زینب(س) وجود داشت.[۶]
بنای سابق تل زینبیه در این اواخر حدود سال ۱۳۹۸ق تجدید بنا شده بود[۷] در سال ۱۴۰۰ق، صاحب‌خانه مجاور مقام، خانه خود را به آنجا هدیه کرد و با افزودن خانه به آن، مقام توسعه یافت. در سال ۱۴۲۰ق نیز شخص نیکوکار دیگری، به توسعه بیشتر و بازسازی مجدد آن اقدام نمود.[۸]
بر اساس گزارش‌های جدید، بنای جدید تل زینبیه در چهار طبقه و مساحت ۳۰۰۰ متر مربع توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات و زیر نظر مهندسان ایرانی در حال ساخت است.[۹] براساس گفته مدیر فنی کارگاه‌های ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات استان کرمان، ساخت گنبد جدید تل زینبیه از تیر ماه ۱۴۰۰ش در کرمان آغاز شده و قرار است در اسفند ماه ۱۴۰۲ش در این مکان نصب شود.[۱۰]
کاربرد تل زینبیه در اشعار
پانویس
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۸۸ش، ص۱۱۹.
- ↑ آل طعمة، تراث الکربلا، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۹.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۸ و۵۵۹.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۵۵۹.
- ↑ زمانی، سرزمین خاطره‌ها، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، ص۲۳۲.
- ↑ آل طعمة، تراث الکربلا، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۹.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، ص۲۳۲.
- ↑ «تل زینبیه تابستان 1402 تکمیل می‌شود+عکس»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیشرفت بیش از ۸۰ درصدی ساخت گنبد تل زینبیه در کرمان»، سایت خبرگزاری فارس.
منابع
- آل طعمة، سلمان هادی، تراث کربلا، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۳ش.
- «تل زینبیه تابستان 1402 تکمیل می‌شود+عکس»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب ۲۵ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۷ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «پیشرفت بیش از ۸۰ درصدی ساخت گنبد تل زینبیه در کرمان»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید ۷ مرداد ۱۴۰۲ش.
- زمانی، احمد، سیری در سرزمین خاطره‌ها: سفرنامه کربلا، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۱ش.
- گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۸۸ش.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب | |