الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) جز ←منابع |
||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
* تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق. | * تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق. | ||
* عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش. | * عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش. | ||
* مختاری، رضا، | * مختاری، رضا، مقدمه، فقه ۴ درسنامه فقه برای طلاب پایه چهارم، قم، نشر دانش حوزه، ۱۳۹۷ش. | ||
* مکی عاملی، محمد بن جمال الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق. | * مکی عاملی، محمد بن جمال الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق. | ||
* ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، ج ۶، قم، المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۴ق. | * ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، ج ۶، قم، المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۴ق. | ||
نسخهٔ ۲۲ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۷
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شهید ثانی (درگذشته ۹۶۵ق) |
| موضوع | فقه |
| سبک | فقه تفریعی و فتوایی |
| زبان | عربی |
| قطع | رحلی و وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| تاریخ نشر | متعدد منتشر شده است. |
الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة معروف به شرح لمعه کتابی فقهی، جامع و غیراستدلالی نوشته شهید ثانی (درگذشته۹۶۵ق) است. این کتاب از مشهورترین شرح‌ها بر کتاب اللمعة الدمشقیة تألیف شهید اول است و نخستین کتابی است که به عنوان متن درسی دانش فقه در بسیاری از حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود. بیش از یکصد شرح و حاشیه بر این کتاب نگاشته شده است. شرح لمعه تحت تأثیر جامع المقاصد محقق کَرَکی است.
ویژگی‌ها و جایگاه الروضة البهیة
معرفی اجمالی
کتاب الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة نوشته شهید ثانی که به شرح لمعه معروف است، یکی از معروف‌ترین آثار فقهی شیعه[۱] و یکی چندین شرح متعددی است که بر کتاب لمعه نوشته شده است. از آنجا که این کتاب دربردارنده همه ابواب فقهی است، [۲] مورد توجه فقیهان بسیاری قرار گرفته است. به گزارش کتاب موسوعة الشهید الثانی آقابزرگ تهرانی در جلدهای ششم و چهاردهم الذریعه حدود یکصد شرح و حاشیه بر شرح لمعه را فهرست کرده است.[۳] مهم‌ترین آنها شرح آقا جمال الدین خوانساری، سلطان العلماء و صاحب مدارک است.
به گفته برخی محققان نویسنده کتاب الروضة البهیة تحت تأثیر کتاب جامع المقاصد نوشته محقق کرکی بوده است. و برای فهم کتاب می‌توان به جامع المقاصد و نیز مسالک الأفهام مراجعه کرد.[۴]
مرجع فقیهان بعدی
کتاب الروضة البهیة مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.[۵] به عنوان نمونه سید محمد عاملی (درگذشته ۱۰۰۹ ق) در مدارک الأحکام، فاضل هندی (درگذشته ۱۱۳۷ ق) در کشف اللثام، وحید بهبهانی (درگذشته ۱۲۰۶ ق) در مجمع الفائده و البرهان، سید محمد جواد عاملی (درگذشته ۱۲۲۶ ق) در مفتاح الکرامة، سید علی طباطبایی (درگذشته ۱۲۳۱ ق) در ریاض المسائل، فاضل نراقی (درگذشته ۱۲۴۵ ق) در مستند الشیعة و شیخ انصاری (درگذشته ۱۲۸۱ ق) در کتاب هایش به آن استناد نموده‌اند.
کتاب درسی حوزه‌های علمیه
ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام باعث شده است که این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از حوزه‌های علمیه شیعه پذیرفته شود.[۶] شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.[۷] این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد به دلایل حکم اشاره نمی کند هر چند در برخی موارد اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم می‌کند.[۸]
نویسنده
نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.[۹] او نویسنده آثار مشهوری هم‌چون مسالک الأفهام، مُنیَةُ المُرید، و مُسَکِّنُ الفُؤاد است. [۱۰]به نوشته سید محسن امین، زین‌الدین عاملی به دستور رستم پاشا، وزیر وقت حکومت عثمانی به جرم ترویج تشیع به شهادت رسید.[۱۱]
تاریخ نگارش
زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای بسیار مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد. [۱۲]
کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نگاشته شده است.[۱۳] به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل ربیع الاول ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را ۶ جمادی‌الثانی ۹۵۶ق نوشته است[۱۴] و پایان جلد دوم شنبه ۲۱ جمادی‌الاول ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.[۱۵] جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.[۱۶]
پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان وی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد او تصریح می‌کند.[۱۷] در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.[۱۸]
پیکربندی کتاب
ساختار الروضة البهیة مطابق ساختاری است که محقق حلی برای علم فقه پیشنهاد کرده است.[۱۹] و دارای ۵۳ فصل است. نویسنده هر فصل را کتاب نامیده است و هر یک را به یکی از ابواب فقه اختصاص داده است. در نسخه‌های چاپ سنگی و نیز در چاپ‌های رحلی که دو جلدی است، جلد اول از کتاب الطهارة تا کتاب العطیه و جلد دوم از کتاب الإجاره تا کتاب الدیات است.
- الطهارة
- الصلاة
- زکاة،
- خمس،
- صوم،
- الاعتکاف
- حج،
- جهاد
- امر به معروف و نهی از منکر
- کفارات
- النذر و العهد و الیمین
- القضاء
- الشهادات
- وقف،
- العطیه،
- المتاجر
- الدین
- رهن
- حجر
- ضمان
- حواله
- کفالت
- صلح
- شرکت
- مضاربه
- ودیعه
- عاریه
- مزارعه
- مساقات
- اجاره
- وکالت
- شفعه
- سبق و رمایه
- جعاله
- الوصایا
- النکاح
- الطلاق
- الخلغ و المبارات
- الظهار
- الإیلاء
- اللعان
- عتق
- تدبیر
- الإقرار
- الغصب
- اللُقَطَة
- احیاء موات
- صید و ذباحه
- اطعمه و اشربه
- الارث
- الحدود
- القصاص.
- دیات[۲۰]
حاشیه‌نویسی‌ها، شرح‌ها و تعلیقات
در مقدمه کتاب موسوعة الشهید الثانی ۱۰۵ عنوان کتاب که به صورت شرح، حاشیه یا تعلیقه بر الروضة البهیة نوشته شده‌اند گردآوری شده است. [۲۱] که بخش زیادی از آنها از الذریعه نقل شده است[۲۲]
حاشیه‌های سلطان العلماء، آقا جمال خوانساری، و صاحب المدارک جزو معروف‌ترین حاشیه‌های الروضة البهیة به شمار می‌روند.[۲۳]
کتاب‌های الجواهر الفخریة نوشته وجدانی فخر (درگذشته ۱۳۷۵ش)، الزبدة الفقهیة نوشته محمدحسین تَرحینی نیز از شرح‌های عربی مفصل و متأخر بر الروضة هستند. شرح فارسی با عنوان المباحث الفقهیة نوشته ذهنی تهرانی (درگذشته ۱۳۸۱ش) و نیز شرح ۴۵ جلدی النَّضید نوشته حسن قاروبی را می‌توان مفصل‌ترین و مشهورترین شرح‌های فارسی بر الروضة دانست. النجعة فی شرح اللمعة نوشته محمدتقی شوشتری (درگذشته ۱۳۷۴ش) نیز شرحی انتقادی است که برای نقد آراء شهیدین می‌توان به آن مراجعه کرد. [۲۴]
چاپ و نشر
کتاب الروضة البهیة در ایران، لبنان، مصر و عراق بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.[۲۵] بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.[۲۶] و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های سید محمد کلانتر است که اولین بار در سال ۱۳۸۶ق و در ۱۰ جلد منتشر شد.[۲۷] مجمع الفکر الاسلامی در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.[۲۸]
تلخیص الروضة البهیة
مرکز تدوین و نشر متون درسی حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.[۲۹] در این خلاصه بخش‌هایی از کتاب که پیچیده و فراتر از فهم فقه‌آموزان مبتدی است،[۳۰] مطالبی که ساده و بی‌نیاز از تدریس است، [۳۱] مطالبی که محل ابتلا نیست،[۳۲] و مطالبی که نیازمند توجیهاتی غیر فقهی است[۳۳] به پاورقی منتقل شده‌اند. و بنا به گفته تخلیص‌کنندگان هیچ مطلبی از شرح لمعه حذف نشده است.[۳۴]
پانویس
منابع
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش.
- مختاری، رضا، مقدمه، فقه ۴ درسنامه فقه برای طلاب پایه چهارم، قم، نشر دانش حوزه، ۱۳۹۷ش.
- مکی عاملی، محمد بن جمال الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق.
- ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، ج ۶، قم، المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۴ق.
پیوند به بیرون
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه بیست.
- ↑ عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶
- ↑ عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.
- ↑ عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۷.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص ۳۲۳
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص ۳۷۷
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج ۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة
- ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج ۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۴
- ↑ مکی عاملی، شرح اللمعة، ۱۳۸۶ق، فهرست کتاب.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، مجلدات ۶، ۷، ۱۲ و ۱۳.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
- ↑ ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و دو.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.
- ↑ مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.