مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید محمدجواد حسینی عاملی |
| تاریخ نگارش | قرن سیزدهم هجری |
| موضوع | فقه |
| سبک | استدلالی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۲۳ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة النشر الاسلامی |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۱ش |
مِفْتاحُ الْکرامَة فی شَرْحِ قَواعِدِ الْعَلّامَه، یکی از شرح‌های کتاب قواعد الاحکام نوشتهٔ علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) است. نویسندهٔ این کتاب سید محمدجواد حسینی عاملی از علمای قرن سیزدهم قمری است. او کتاب را به درخواست استادش شیخ جعفر کاشف الغطاء نوشته است. این کتاب تعدادی از ابواب فقهی را دربردارد و در آن آرای فقیهان در رابطه با مسائل مرتبط با آنها گردآوری شده است.
نویسنده
سید محمدجواد عاملی، عالم شیعی در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری قمری می‌زیست.[۱] او در سال ۱۱۶۴ق در شَقْراء از روستاهای جبل عامل در لبنان به دنیا آمد و در سال ۱۲۲۶ق در نجف درگذشت.[۲]
او در دوران تحصیل خود از درس کسانی چون وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، سید محمدمهدی بحرالعلوم و جعفر کاشف‌الغطاء بهره برد.[۳] از او کتب بسیاری به جا مانده است که غالب آنها در موضوعات فقهی نوشته شده‌اند.[۴]
محمد جواد عاملی از جمله کسانی است که در جریان حمله وهابی‌ها به عراق (۱۲۱۶ق. ۱۸۰۱م)و محاصره نجف همراه دیگر علمای شیعه به دفاع از شهر پرداخت و در همین رابطه رساله‌ای هم بنام «رسالة في وجوب الذَّب عن النجف الأشرف» نوشت.[۵]
انگیزه تالیف
عاملی، مفتاح الکرامه را در ۲۷ سال پایانی عمرش و به درخواست استادش شیخ جعفر کاشف الغطا نوشته است.[۶] او ابتدا کتابش را به عنوان تعلیقه‌ای بر کتاب فاضل هندی به نام کشف اللثام و الابهام عن قواعد الأحکام نوشت که شرح دیگری بر کتاب علامهٔ حلی است. ولی پس از به پایان رساندن بخش مربوط به احکام قصاص، تصمیم گرفت که خود کتاب قواعد الأحکام را شرح دهد.[۷]
محتوا
مفتاح الکرامه در شرح کتاب قواعد الاحکام است که کتابی به قلم علامه حلی و در موضوع علم فقه است.[۸] مفتاح الکرامه یکی از شروح مفصلی است که بر کتاب علامه حلی نوشته شده است.[۹] نویسنده در این کتاب به بررسی اقوال و استدلال‌های دیگر فقهای امامیه در ذیل هر مسئله پرداخته است.[۱۰] او در این کتاب تنها توانست برخی از ابواب فقهی را شرح دهد و وفات او در سال ۱۲۲۶ قمری مانع از اتمام کارش شد.[۱۱] این کتاب شامل ابوابی مثل خمس، صوم، حج و امر به معروف و نهی از منکر نمی‌شود. و برخی دیگر از ابواب مانند زکات و جهاد نیز ناقص هستند.[۱۲]مطهری بر این باور است که مفتاح الکرامه از کتبی است که از نظر نقل اقوال فقها جامعیت دارد.[۱۳]
در پایانِ برخی از مجلدات مجموعه ذکر شده که نویسنده هم‌زمان به دفاع از شهر نجف در برابر هجوم وهابی‌ها مشغول بوده است.[۱۴] آغاز کتاب با بحثی درباره طهارت و بیان این نکته است که معنای طهارت در عرف شرعی معنایی مناسب با معنای لغوی است( که همان نزاهت و دوری از هر ناپاکی و قذارت است) عاملی تصریح کرده که عموم فقهاء طهارت را حقیقت شرعیه می‌دانند (یعنی واژه‌ای که میان مردم شایع بوده ولی دین اسلام آن را برای معنایی بکاربرده که بی‌سابقه و نو بوده است.) [۱۵] اما میانشان چند اختلاف وجود دارد یک اختلاف در این است که افزون بر این که طهارت به معنای انجام داددن کاری(وضو، غسل و تیمم) است که می‌توان با آن نمازخواند آیا زایل ساختن نجاست و حدث هم در معنای طهارت گنجانده شده یاخیر؟ برخی از فقهای شیعه مانندپسر شیخ طوسی در شرح نهایه و ابن ادریس حلی در سرائر [۱۶][یادداشت ۱] و نیز برخی از اهل سنت نظرشان مثبت است. [۱۷]
چاپ
مفتاح الکرامه ابتدا در هشت جلد به چاپ رسید که هفت جلد از آن در مصر چاپ شد و جلد هشتم را در سال ۱۳۳۳ق سید محسن امین عاملی در دمشق به چاپ رساند و خود او نیز شرح حال مفصلی از نویسندهٔ کتاب نوشت و به آن اضافه کرد.[۱۸]
انتشارات دار احیاء التراث العربی کتاب را در ۱۱ مجلد و دفتر انتشارات اسلامی در ۲۳ مجلد تحقیق و چاپ کرده است.
پانویس
- ↑ شبّر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۷۲ و ۱۷۳.
- ↑ حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۷ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۸۶ و ۲۸۷.
- ↑ غروی، مع علماء النجف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۶۸۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقيق:تحقيق وتخريج : حسن الأمين، ج۴، ص۲۹۰؛ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۵، ص۳۳؛ شبّر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۷۲.
- ↑ حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳؛ غروی، مع علماء النجف، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۶۸۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الامل، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۸۰.
- ↑ امین،اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۴۰۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۷۰.
- ↑ آقابزرگ، طبقات، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۸۷.
- ↑ صدر، تکملة أمل الامل، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۸۰.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۳، ص۸۳۰.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۸ش،ج۲۰،ص۱۵۰.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، مقدمه، ص۳۷.
- ↑ فرهنگ فقه فارسي، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۳۴۶.
- ↑ ابن ادریس حلی، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي، ج۱، ص۵۶.
- ↑ حسینی عاملی، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، نشر جامعه مدرسین قم، ج۱، ص۲۱.
- ↑ آقابزرگ، طبقات، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۸۸.
یادداشت
- ↑ ابن ادریس اشکال کرده که اگر طهارت فقط به معنای انجام کاری باشد که بتوان با آن نماز خواند در مواردی که بدن یا لباس نمازگزار نجس است فقط با وضو و یا غسل و تیمم نمی‌تواند نماز بخواند بلکه باید نجاست را هم از بدن و لباسش برطرف کند. ونیز وضویی که حائض می‌گیرد اسمش طهارت است ولی نمی تواند با آن نماز بخواند.
منابع
- امین، محسن، أعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقيق:تحقيق وتخريج : حسن الأمين، بی تا، بی جا.
- آقا بزرگ تهرانی، محمدحسن، طبقات اعلام الشیعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۳۰ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ، تهرانی، ناشر: اسماعيليان قم و كتابخانه اسلاميه تهران، ۱۴۰۸ق.
- حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار در احوال رجال دوره‌ٔ قاجار، اصفهان، ۱۳۶۲ش.
- حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ۱۴۱۹ق.
- شبر، جواد، ادب الطف، دارالمرتضی، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- صدر، حسن، تکملة‌أمل الامل، دار المؤرخ العربی، بیروت، ۱۴۲۹ق.
- غروی، محمد، مع علماء النجف، دارالثقلین، بیروت، ۱۴۲۰ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، ۱۴۳۱ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ۱۳۸۸ش، نشر صدرا، بی جا.