خاندان برغانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بارگزاری مدخل خاندان برغانی |
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| نسب = [[آل بویه|آل‌بویه]] | | نسب = [[آل بویه|آل‌بویه]] | ||
| صدر خاندان =ملا محمدکاظم طالقانی | | صدر خاندان =ملا محمدکاظم طالقانی | ||
| وجه نام‌گذاری =تبعید [[ملا | | وجه نام‌گذاری =تبعید [[ملا محمدملائکه برغانی|ملا محمدملائکه]] به روستای برغان | ||
| خاستگاه =[[طالقان]] | | خاستگاه =[[طالقان]] | ||
| مکان استقرار =[[عراق]]، [[ایران]] | | مکان استقرار =[[عراق]]، [[ایران]] | ||
| مراجع تقلید = | | مراجع تقلید = | ||
| مشاهیر = | | مشاهیر = | ||
| عالمان =[[محمدتقی برغانی]]، [[محمدصالح برغانی]]، [[علی برغانی]]، | | عالمان =[[محمدتقی برغانی|محمدتقی]]، [[محمدصالح برغانی|محمدصالح]]، [[علی برغانی|علی]]، محمد ملائکه | ||
| ویژگی =خاندان عالم‌پرور و تأثیرگذار در مبارزه با فرقه‌های [[شیخیه]] و [[بابیه]] | | ویژگی =خاندان عالم‌پرور و تأثیرگذار در مبارزه با فرقه‌های [[شیخیه]] و [[بابیه]] | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''خاندان برغانی''' از خاندان‌های عالم‌پرور و تأثیرگذار [[ایران|ایرانی]]. این خاندان تا [[قرن ۱۲ هجری قمری|قرن ۱۲ق]] به آل‌طالقانی شهرت داشت و با تبعیدِ [[ملا محمدملائکه برغانی|ملا محمد ملائکه]] به روستای برغان، به برغانی شهرت یافت. | |||
ملا محمدتقی را مبدع [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] و از مخالفان و تکفیرکنندگان فرقه‌های [[شیخیه]] و [[بابیه]] قلمداد کرده‌اند. محمدصالح | سه فرزند ملا محمد ملائکه به نام‌های [[محمدتقی برغانی|محمدتقی]]، [[محمدصالح برغانی|محمدصالح]] و [[ملا علی برغانی|علی برغانی]] از شهرت بیشتری در مجامع علمی-ادبی [[عراق]] و [[ایران]] برخوردار بوده و در زمره عالمان بزرگ دوره [[قاجار]] قرار گرفتند. خاندان برغانی به سه شعبه آل‌شهیدی منسوب به شهید ثالث، آل‌صالحی وابسته به محمدصالح و آل‌علوی منتسب به ملا علی تقسیم شدند. | ||
ملا محمدتقی را مبدع [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] و از مخالفان و تکفیرکنندگان فرقه‌های [[شیخیه]] و [[بابیه]] قلمداد کرده‌اند. محمدصالح نیز از علما و [[مجتهد|فقهای]] متبحر اصولی بود. وی طی فتوایی هرگونه جنگ یا مذاکره با دولت‌های خارجی را مشروط به اجازه فقها عنوان کرد. بانوان عالم فراوانی در این خاندان وجود داشتند. | |||
==خاستگاه== | ==خاستگاه== | ||
خاندان برغانی یا آل‌برغانی یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین خانواده‌های علمی [[ایران|ایرانی]] است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰، برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۰، مقدمه محقق.</ref> این خاندان | خاندان برغانی یا آل‌برغانی یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین خانواده‌های علمی [[ایران|ایرانی]] است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰، برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۰، مقدمه محقق.</ref> این خاندان در [[عراق]] و ایران سکونت داشتند و خدمات زیادی به علم و دین کردند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> گفته شده آنها اصالتا شاخه‌ای از [[آل بویه|آل‌بویه]] بودند<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> و خاستگاه اولیه آنها منطقه [[طالقان]] بوده است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> | ||
این خاندان در [[قرن ۱۰ هجری قمری|قرن ۱۰ق]] تا نیمه دوم [[قرن ۱۲ هجری قمری|قرن ۱۲ق]] به آل‌طالقانی شهرت داشت.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> گفته شده برخی از قبور و موقوفات آنها در منطقه طالقان و دیلمان وجود دارد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> شهرت آنها به برغانی از اواخر قرن ۱۲ق و اوایل [[قرن ۱۳ هجری قمری|قرن ۱۳ق]] دانسته شده است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> و علت آن، حضورشان در روستای برغان از توابع [[ری]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۶.</ref> یا از توابع [[تهران]]<ref>آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۳۲.</ref> بود. خاندان برغانی به سه شعبه آل‌شهیدی، آل‌صالحی و آل‌علوی تقسیم شدند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> گفته شده افراد این خاندان در مناطقی از ایران، عراق و حتی [[اروپا]] و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] حضور دارند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> | این خاندان در [[قرن ۱۰ هجری قمری|قرن ۱۰ق]] تا نیمه دوم [[قرن ۱۲ هجری قمری|قرن ۱۲ق]] به آل‌طالقانی شهرت داشت.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> گفته شده برخی از قبور و موقوفات آنها در منطقه طالقان و دیلمان وجود دارد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> شهرت آنها به برغانی از اواخر قرن ۱۲ق و اوایل [[قرن ۱۳ هجری قمری|قرن ۱۳ق]] دانسته شده است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> و علت آن، حضورشان در روستای برغان از توابع [[ری]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۶.</ref> یا از توابع [[تهران]]<ref>آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۳۲.</ref> بود. خاندان برغانی به سه شعبه آل‌شهیدی، آل‌صالحی و آل‌علوی تقسیم شدند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> گفته شده افراد این خاندان در مناطقی از ایران، عراق و حتی [[اروپا]] و [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] حضور دارند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۰: | ||
خاندان برغانی خاندانی عالم‌پرور بود و از میان آنان عالمان بسیاری در [[علوم اسلامی]] وجود داشتند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> در برخی کتب به بیش از ۵۰ نفر از مشاهیر آنها اشاره شده است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱. به نقل از دیگران.</ref> | خاندان برغانی خاندانی عالم‌پرور بود و از میان آنان عالمان بسیاری در [[علوم اسلامی]] وجود داشتند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> در برخی کتب به بیش از ۵۰ نفر از مشاهیر آنها اشاره شده است.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱. به نقل از دیگران.</ref> | ||
===ملا محمدکاظم طالقانی=== | ===ملا محمدکاظم طالقانی=== | ||
[[محمدکاظم طالقانی|ملا محمدکاظم طالقانی]] (متوفای [[سال ۱۰۹۴ هجری قمری|۱۰۹۴ق]])<ref>حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵.</ref> از علما و شاگردان [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]]، [[میرداماد|باقر میرداماد]] و [[ابوالقاسم فندرسکی|میرفندرسکی]] بود.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> وی اولین شخصیت شناخته شده این خاندان دانسته شده است. او مؤسس و مدرس مدرسه نواب در [[قزوین]] بود<ref>حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> ملا محمدکاظم اصالتا اهل [[طالقان]] بود و در قزوین زندگی می‌کرد.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۴۶۳.</ref> | [[محمدکاظم طالقانی|ملا محمدکاظم طالقانی]] (متوفای [[سال ۱۰۹۴ هجری قمری|۱۰۹۴ق]])<ref>حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵.</ref> از علما و شاگردان [[شیخ بهائی|شیخ بهایی]]، [[میرداماد|باقر میرداماد]] و [[ابوالقاسم فندرسکی|میرفندرسکی]] بود.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> وی اولین شخصیت شناخته شده این خاندان دانسته شده است. او مؤسس و مدرس مدرسه نواب در [[قزوین]] بود<ref>حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> ملا محمدکاظم اصالتا اهل [[طالقان]] بود و در قزوین زندگی می‌کرد.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۴۶۳.</ref> فرزندش ملا محمد جعفر<ref>صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۳۱۶.</ref> از علمای زمان [[محمدباقر مجلسی]] بود و از او [[اجازه روایت|اجازه نقل روایت]] داشت.<ref>صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۳۱۶؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۱۳۷؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> ملا محمدتقی (متوفای [[سال ۱۱۶۱ هجری قمری|۱۱۶۱ق]]) فرزند ملا محمدجعفر و پدر [[محمدملائکه برغانی|ملا محمد ملائکه]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۱۱۷؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> و ملا نعیم<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> نیز از عالمان دانسته شده است. | ||
===ملا محمدملائکه برغانی=== | |||
===ملا | |||
[[محمد ملائکه برغانی|محمد بن محمدتقی]] (متوفای [[سال ۱۲۰۰ هجری قمری|۱۲۰۰ق]])<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> مشهور به ملائکه<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲؛ سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵.</ref> از عالمان بزرگ دین بود.<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> وی مسلک اصولی داشت و به علت موضع‌گیری‌های صریح در برابر [[اخباریان]] به برغان [[تبعید]] شد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲.</ref> او اولین نفر از این خاندان بود که به برغانی شهرت یافت.<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> وی نویسنده کتاب الدر الثمین فی الامامه و تحفة الابرار فی تفسیر القرآن بود.<ref>سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵-۴۱۶.</ref> | [[محمد ملائکه برغانی|محمد بن محمدتقی]] (متوفای [[سال ۱۲۰۰ هجری قمری|۱۲۰۰ق]])<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> مشهور به ملائکه<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲؛ سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵.</ref> از عالمان بزرگ دین بود.<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> وی مسلک اصولی داشت و به علت موضع‌گیری‌های صریح در برابر [[اخباریان]] به برغان [[تبعید]] شد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲.</ref> او اولین نفر از این خاندان بود که به برغانی شهرت یافت.<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> وی نویسنده کتاب الدر الثمین فی الامامه و تحفة الابرار فی تفسیر القرآن بود.<ref>سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵-۴۱۶.</ref> | ||
سه فرزند او به نام‌های | سه فرزند او به نام‌های محمدتقی، محمدصالح و [[ملا علی برغانی|علی]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> در مجامع علمی-ادبی [[عراق]] و [[ایران]] به شهرت رسیده<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> و از عالمان بزرگ دوره [[قاجار]] شدند.<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۱۹۵.</ref> | ||
[[File:محمدتقی برغانی.jpg|بندانگشتی|تصویر منتسب به محمدتقی برغانی]] | [[File:محمدتقی برغانی.jpg|بندانگشتی|تصویر منتسب به محمدتقی برغانی]] | ||
====ملا محمدتقی برغانی==== | ====ملا محمدتقی برغانی==== | ||
{{اصلی|محمدتقی برغانی}} | {{اصلی|محمدتقی برغانی}} | ||
محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۲۶۴ هجری قمری|۱۲۶۴ق]]) معروف به شهید ثالث<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۹۷؛ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۱.</ref> از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه در [[قاجاریه|عصر قاجار]] بود.<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲۹.</ref> وی اولین مجتهدی بود که [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] را مطرح و حکومت پادشاهی را نامشروع اعلام کرد.<ref>توکلی، «مختصری از آثار و زندگانی ملا محمد تقی برغانی شهید ثالث»، ص۱۳.</ref> یکی از دلایل شهرت برغانی [[تکفیر اهل قبله|تکفیر]] [[شیخیه]]<ref>تنکابنی، قصص العلماء، تهران، ص۴۲-۴۴.</ref> و [[بابیه]]<ref>شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۴۵؛ حرزالدین، معارف الرجال، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref> بود. | محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۲۶۴ هجری قمری|۱۲۶۴ق]]) معروف به شهید ثالث<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۹۷؛ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۱.</ref> از [[مجتهد|فقیهان]] شیعه در [[قاجاریه|عصر قاجار]] بود.<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲۹.</ref> وی اولین مجتهدی بود که [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] را مطرح و حکومت پادشاهی را نامشروع اعلام کرد.<ref>توکلی، «مختصری از آثار و زندگانی ملا محمد تقی برغانی شهید ثالث»، ص۱۳.</ref> یکی از دلایل شهرت برغانی [[تکفیر اهل قبله|تکفیر]] [[شیخیه]]<ref>تنکابنی، قصص العلماء، تهران، ص۴۲-۴۴.</ref> و [[بابیه]]<ref>شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۴۵؛ حرزالدین، معارف الرجال، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref> بود. برغانی به همراه عالمانی چون [[سید محمد طباطبایی مجاهد|سید محمد مجاهد]] در جنگ علیه [[شوروی]] شرکت داشت.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۶.</ref> [[شهادت]] ملا محمدتقی به دست اعضای فرقه بابیه در [[محراب]] سبب شد تا خاندانش به آل‌شهید و شهیدی معروف شوند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> عالمان، فقیهان، فلاسفه، حکما و شاعران زیادی از این خاندان به وجود آمدند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۹۰.</ref> گفته شده ملا محمدتقی ده پسر داشت که همگی آنها از عالمان دین بوده<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۶، ص۱۶۲-۱۶۳؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸-۱۹، مقدمه محقق.</ref> و تعدادی از آنها به فرقه شیخیه گرایش داشتند.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۸.</ref> | ||
[[شهادت]] ملا محمدتقی به دست اعضای فرقه بابیه در [[محراب]] سبب شد تا خاندانش به آل‌شهید و شهیدی معروف شوند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> عالمان، فقیهان، فلاسفه، حکما و شاعران زیادی از این خاندان به وجود آمدند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۹۰.</ref> گفته شده ملا محمدتقی ده پسر داشت که همگی آنها از عالمان دین بوده<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۶، ص۱۶۲-۱۶۳؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸-۱۹، مقدمه محقق.</ref> و تعدادی از آنها به فرقه شیخیه گرایش داشتند.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۸.</ref> | |||
برخی از فرزندان و نوادگان مشهور ملا محمدتقی عبارتند از: | برخی از فرزندان و نوادگان مشهور ملا محمدتقی عبارتند از: | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۵: | ||
*باقر بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۲۸۰ هجری قمری|۱۲۸۰ق]]) از عالمان و شاگردان [[محمدحسن نجفی]].<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۰۷.</ref> | *باقر بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۲۸۰ هجری قمری|۱۲۸۰ق]]) از عالمان و شاگردان [[محمدحسن نجفی]].<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۰۷.</ref> | ||
*عبدالله بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۰ هجری قمری|۱۲۹۰ق]]) از عالمان و شاگردان | *عبدالله بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۰ هجری قمری|۱۲۹۰ق]]) از عالمان و شاگردان محمدحسن نجفی.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۷۳.</ref> | ||
*ابوالقاسم بن محمدتقی برغانی(متوفای بعد [[سال ۱۳۰۰ هجری قمری|۱۳۰۰ق]])<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۶۲.</ref> [[مجتهد|فقیه]] و از شاگردان محمدحسن نجفی و [[سید ابراهیم موسوی قزوینی|سید ابراهیم قزوینی حائری]].<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۱۴؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۴۹.</ref> | *ابوالقاسم بن محمدتقی برغانی (متوفای بعد [[سال ۱۳۰۰ هجری قمری|۱۳۰۰ق]])<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۶۲.</ref> [[مجتهد|فقیه]] و از شاگردان محمدحسن نجفی و [[سید ابراهیم موسوی قزوینی|سید ابراهیم قزوینی حائری]].<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۱۴؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۴۹.</ref> | ||
*جعفر بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۰۶ هجری قمری|۱۳۰۶ق]]) از عالمان [[شیخیه]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۸۲.</ref> | *جعفر بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۰۶ هجری قمری|۱۳۰۶ق]]) از عالمان [[شیخیه]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۸۲.</ref> | ||
*ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]).<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۳.</ref> | *ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]).<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۳.</ref> | ||
*صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۱ هجری قمری|۱۳۱۱ق]]) از عالمان بزرگ و مرجع تقلید<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۱؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۹، ص۱۴.</ref> و از شاگردان | *صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۱ هجری قمری|۱۳۱۱ق]]) از عالمان بزرگ و مرجع تقلید<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۱؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۹، ص۱۴.</ref> و از شاگردان محمدحسن نجفی.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۴، ص۸۶۴؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۹۳.</ref> و [[حسن بن جعفر کاشف الغطاء]].<ref>گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۵۰.</ref> | ||
*کاظم بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۰ هجری قمری|۱۳۲۰ق]]) از عالمان بزرگ و از شاگردان [[زین‌العابدین مازندرانی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۲.</ref> | *کاظم بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۰ هجری قمری|۱۳۲۰ق]]) از عالمان بزرگ و از شاگردان [[زین‌العابدین مازندرانی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۲.</ref> | ||
*عیسی بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۳۹ هجری قمری|۱۳۳۹ق]]) از عالمان و فاضلان مشهور و شاگرد [[سید حسین کوهکمری|سید حسین | *عیسی بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۳۹ هجری قمری|۱۳۳۹ق]]) از عالمان و فاضلان مشهور و شاگرد [[سید حسین کوهکمری|سید حسین کوهکمری]] و [[محمدحسین کاظمی]] و زین‌العابدین مازندرانی.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۶۳۷؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۱۹.</ref> | ||
*اسماعیل بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۰۲ هجری قمری|۱۳۰۲ق]]) از شاگردان [[شیخ مرتضی انصاری]] و سید حسین | *اسماعیل بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۰۲ هجری قمری|۱۳۰۲ق]]) از شاگردان [[شیخ مرتضی انصاری]] و سید حسین کوهکمری.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۱۶۴؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۶، ص۱۱۱.</ref> | ||
*ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]) فقیه و [[متکلم]].<ref>مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۷۸.</ref> | *ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]) فقیه و [[متکلم]].<ref>مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۷۸.</ref> | ||
*اسحاق بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۳۰۷ هجری قمری|۱۳۰۷ق]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۱۳۲.</ref> یا [[سال ۱۳۱۱ هجری قمری|۱۳۱۱ق]]<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.</ref>) از علمای بزرگ [[ایران]] و [[مرجع تقلید]] در [[قزوین]] و از شرکت‌کنندگان در [[نهضت تنباکو|نهضت تحریم تنباکو]] و از مخالفان معاهده با [[بریتانیا]].<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.</ref> | *اسحاق بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۳۰۷ هجری قمری|۱۳۰۷ق]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۱۳۲.</ref> یا [[سال ۱۳۱۱ هجری قمری|۱۳۱۱ق]]<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.</ref>) از علمای بزرگ [[ایران]] و [[مرجع تقلید]] در [[قزوین]] و از شرکت‌کنندگان در [[نهضت تنباکو|نهضت تحریم تنباکو]] و از مخالفان معاهده با [[بریتانیا]].<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.</ref> | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۳: | ||
====ملا محمدصالح برغانی==== | ====ملا محمدصالح برغانی==== | ||
{{اصلی|محمدصالح برغانی}} | {{اصلی|محمدصالح برغانی}} | ||
محمدصالح | محمدصالح (متوفای [[سال ۱۲۷۱ هجری قمری|۱۲۷۱ق]])<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref> برادر [[محمدتقی برغانی|ملا محمدتقی]] از علما و فقهای متبحر اصولی بود.<ref>صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۶۹؛ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۳۶۹.</ref> وی از شاگردان [[جعفر کاشف‌الغطاء|جعفر کاشف‌الغطا]]،<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۳.</ref> [[میرزای قمی]]،<ref>شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۲.</ref> [[سید علی طباطبایی|سیدعلی طباطبایی]] و [[سید محمد طباطبایی مجاهد|سیدمحمد مجاهد]]<ref>برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۳.</ref> بود. وی طی فتوایی هرگونه جنگ یا مذاکره با دولت‌های خارجی را مشروط به اجازه فقها عنوان کرد.<ref>شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۳.</ref> رهبری جنبش اصلاح‌طلبی اسلامی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۲۳ و ۲۴.</ref> مبارزه با [[شیخیه|فرقه شیخیه]]<ref>شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۶-۲۸.</ref> و ساخت [[مدرسه صالحیه قزوین|مدرسه صالحیه]]،<ref>عبدالرب آبادی، المآثر و الآثار، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۳.</ref> از جمله اقدامات او بود. فرزندان برغانی را از فقها و [[محدث|محدثان]] شمرده‌اند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۳۷۰.</ref> آل‌صالحی یک از فروعات خاندان برغانی وابسته به ملا محمدصالح برغانی هستند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> تعدادی از فرزندان و نوادگان ملا محمدصالح عبارتند از: | ||
رهبری جنبش اصلاح‌طلبی اسلامی،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۲۳ و ۲۴.</ref> مبارزه با [[شیخیه|فرقه شیخیه]]<ref>شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۶-۲۸.</ref> و ساخت [[مدرسه صالحیه قزوین|مدرسه صالحیه]]،<ref>عبدالرب آبادی، المآثر و الآثار، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۳.</ref> از جمله اقدامات او بود. فرزندان برغانی را از فقها و [[محدث|محدثان]] شمرده‌اند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۳۷۰.</ref> آل‌صالحی یک از فروعات خاندان برغانی وابسته به ملا محمدصالح برغانی هستند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.</ref> تعدادی از فرزندان و نوادگان | |||
*حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۲۸۰ هجری قمری|۱۲۸۰ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و از شاگردان معروف [[شیخ مرتضی انصاری]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۳۲۷؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۳۴؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۱۲.</ref> | *حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۲۸۰ هجری قمری|۱۲۸۰ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و از شاگردان معروف [[شیخ مرتضی انصاری]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۳۲۷؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۳۴؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۱۲.</ref> | ||
*محمد بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۱ هجری قمری|۱۲۹۱ق]]) از عالمان و شاگردان [[زین‌العابدین مازندرانی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۴۰۶.</ref> | *محمد بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۱ هجری قمری|۱۲۹۱ق]]) از عالمان و شاگردان [[زین‌العابدین مازندرانی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۴۰۶.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۰: | ||
*میرزا علامه بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]) از شاگردان [[حبیب‌الله رشتی|میرزا حبیب‌الله رشتی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۲۷۴.</ref> | *میرزا علامه بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای حدود [[سال ۱۳۱۰ هجری قمری|۱۳۱۰ق]]) از شاگردان [[حبیب‌الله رشتی|میرزا حبیب‌الله رشتی]].<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۲۷۴.</ref> | ||
*علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۰ هجری قمری|۱۳۲۰ق]]) عالم بزرگ و فقیه زبردست<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۶۳۰؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۸۰.</ref> و از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی.<ref>غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۱۶.</ref> | *علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۰ هجری قمری|۱۳۲۰ق]]) عالم بزرگ و فقیه زبردست<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۶۳۰؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۸۰.</ref> و از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی.<ref>غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۱۶.</ref> | ||
*میرزا علی‌اکبر بن حسین بن محمدصالح برغانی ملقب به | *میرزا علی‌اکبر بن حسین بن محمدصالح برغانی ملقب به صدرالعلماء.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۵۹۶.</ref> | ||
====ملا علی برغانی==== | ====ملا علی برغانی==== | ||
[[ملا علی برغانی]] (متوفای [[سال ۱۲۶۹ هجری قمری|۱۲۶۹ق]])<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> فرزند سوم [[ | [[ملا علی برغانی]] (متوفای [[سال ۱۲۶۹ هجری قمری|۱۲۶۹ق]])<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> فرزند سوم [[محمدملائکه برغانی|ملا محمدملائکه]]<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.</ref> از عالمان دین و شاگرد [[احمد احسائی|شیخ احمد احسایی]] بود و به [[شیخیه]] و [[بابیه]] گرایش داشت.<ref>تنکابنی، قصص العلماء، تهران، ص۱۹.</ref> آل‌علوی منسوب به ملا علی و از خانواده‌های علمی معروف در [[قزوین]] هستند و عالمان زیادی به این خاندان منسوب شده‌اند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> عبدالحسین بن علی بن محمد برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۰ هجری قمری|۱۲۹۰ق]]) از [[مجتهد|فقها]] و فضلای عصر خود<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۱۲.</ref> و از شاگردان [[سید علی طباطبایی]]، [[سید محمد طباطبایی مجاهد|سید محمد مجاهد]] و [[محمدشریف مازندرانی|شریف‌العلماء]]،<ref>غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۹۴.</ref> و همچنین علاء‌الدین بن رضا بن عبدالحسین بن علی (متوفای [[سال ۱۳۹۴ هجری قمری|۱۳۹۴ق]]) از اساتید [[مدرسه صالحیه قزوین]]<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> از جمله اعقاب ملا علی برغانی بودند. | ||
آل‌علوی منسوب به ملا علی و از خانواده‌های علمی معروف در [[قزوین]] هستند و عالمان زیادی به این خاندان منسوب شده‌اند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.</ref> عبدالحسین بن علی بن محمد برغانی (متوفای [[سال ۱۲۹۰ هجری قمری|۱۲۹۰ق]]) از [[مجتهد|فقها]] و فضلای عصر خود<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۱۲.</ref> و از شاگردان [[سید علی طباطبایی]]، [[سید محمد طباطبایی مجاهد|سید محمد مجاهد]] و [[محمدشریف مازندرانی| | |||
===بانوان عالم=== | ===بانوان عالم=== | ||
بانوان فراوانی از خاندان برغانی در زمره عالمان قرار گرفته‌اند که عده‌ای از آنها عبارتند از: | بانوان فراوانی از خاندان برغانی در زمره عالمان قرار گرفته‌اند که عده‌ای از آنها عبارتند از: | ||
* | *ماه‌شرف دختر محمدتقی بن محمدجعفر خواهر محمدملائکه، ادیب، شاعر، [[متکلم]] و [[عارف]] و از صاحب‌منصبان [[قاجاریه|حکومت قاجاری]].<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۲۰.</ref> | ||
*ام‌کلثوم دختر [[محمدتقی برغانی|ملا محمدتقی]] از عالمان، نویسندگان و مدرسان [[علوم اسلامی]].<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۲۴۶؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۵، ص۲۰۱.</ref> | *ام‌کلثوم دختر [[محمدتقی برغانی|ملا محمدتقی]] از عالمان، نویسندگان و مدرسان [[علوم اسلامی]].<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۲۴۶؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۵، ص۲۰۱.</ref> | ||
*[[زرین‌تاج برغانی|زرین‌تاج]] ملقب به قرة‌العین فرزند [[محمدصالح برغانی]] (متوفای [[سال ۱۲۶۸ هجری قمری|۱۲۶۸ق]]) از عالمان دینی بود؛<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref> اما به فرقه [[بابیه]] گرایش پیدا کرد و از سران فرقه شد<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲.</ref> و نقش مؤثری در ترویج و گسترش فرقه بابیه ایفا کرد.<ref>عبدیائی، «نقش و جایگاه قرة العین در فرقه بابیه»، ص۱۵۵.</ref> او همسر فرزند ملا محمدتقی نیز بود.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref> | *[[زرین‌تاج برغانی|زرین‌تاج]] ملقب به قرة‌العین فرزند [[محمدصالح برغانی]] (متوفای [[سال ۱۲۶۸ هجری قمری|۱۲۶۸ق]]) از عالمان دینی بود؛<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref> اما به فرقه [[بابیه]] گرایش پیدا کرد و از سران فرقه شد<ref>محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲.</ref> و نقش مؤثری در ترویج و گسترش فرقه بابیه ایفا کرد.<ref>عبدیائی، «نقش و جایگاه قرة العین در فرقه بابیه»، ص۱۵۵.</ref> او همسر فرزند ملا محمدتقی نیز بود.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref> | ||
| خط ۹۴: | خط ۸۷: | ||
*خدیجه سلطان دختر محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۱ هجری قمری|۱۳۲۱ق]]) فقیه، [[محدث]]، مفسر، [[متکلم]] و عارف<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۳۷۵.</ref> و مادر [[مسعود قزوینی]] معروف به شیخ الاسلام که توسط [[مشروطه‌خواهان]] به [[شهادت]] رسید.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۰۴.</ref> | *خدیجه سلطان دختر محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۱ هجری قمری|۱۳۲۱ق]]) فقیه، [[محدث]]، مفسر، [[متکلم]] و عارف<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۳۷۵.</ref> و مادر [[مسعود قزوینی]] معروف به شیخ الاسلام که توسط [[مشروطه‌خواهان]] به [[شهادت]] رسید.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۰۴.</ref> | ||
*نرگس دختر محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۲ هجری قمری|۱۳۲۲ق]]) عالم، [[زهد|زاهد]]، محدث، متکلم و مفسر.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۱۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۳۲.</ref> | *نرگس دختر محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۲۲ هجری قمری|۱۳۲۲ق]]) عالم، [[زهد|زاهد]]، محدث، متکلم و مفسر.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۱۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۳۲.</ref> | ||
*ام کلثوم دختر [[کریم روغنی قزوینی|شیخ کریم روغنی قزوینی]] (متوفای ۱۳۲۰ق) فقیه و محدث و از شاگردان محمدصالح برغانی. چهار فرزند او نیز از عالمان و | *ام کلثوم دختر [[کریم روغنی قزوینی|شیخ کریم روغنی قزوینی]] (متوفای ۱۳۲۰ق) فقیه و محدث و از شاگردان محمدصالح برغانی. چهار فرزند او نیز از عالمان و فضلا دانسته شده‌اند.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۴۳؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۲۴۳.</ref> | ||
*سلطان خانم دختر محمدحسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۳۶ هجری قمری|۱۳۳۶ق]]) فقیه، محدث و مفسر.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۷۴؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۱۳.</ref> | *سلطان خانم دختر محمدحسن بن محمدصالح برغانی (متوفای [[سال ۱۳۳۶ هجری قمری|۱۳۳۶ق]]) فقیه، محدث و مفسر.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۷۴؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۱۳.</ref> | ||
*صدیقه دختر علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۵۰ق)<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.</ref> فقیه، مفسر و زاهد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۸۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.</ref> | *صدیقه دختر علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۵۰ق)<ref>حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.</ref> فقیه، مفسر و زاهد.<ref>امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۸۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.</ref> | ||
نسخهٔ ۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۳۴
| شناسنامه خاندان | |
|---|---|
| نام خاندان | خاندان برغانی |
| نسب | آل‌بویه |
| صدر خاندان | ملا محمدکاظم طالقانی |
| وجه نام‌گذاری | تبعید ملا محمدملائکه به روستای برغان |
| موقعیت | |
| خاستگاه | طالقان |
| مکان استقرار | عراق، ایران |
| افراد سرشناس | |
| عالمان | محمدتقی، محمدصالح، علی، محمد ملائکه |
| سایر اطلاعات | |
| ویژگی | خاندان عالم‌پرور و تأثیرگذار در مبارزه با فرقه‌های شیخیه و بابیه |
خاندان برغانی از خاندان‌های عالم‌پرور و تأثیرگذار ایرانی. این خاندان تا قرن ۱۲ق به آل‌طالقانی شهرت داشت و با تبعیدِ ملا محمد ملائکه به روستای برغان، به برغانی شهرت یافت.
سه فرزند ملا محمد ملائکه به نام‌های محمدتقی، محمدصالح و علی برغانی از شهرت بیشتری در مجامع علمی-ادبی عراق و ایران برخوردار بوده و در زمره عالمان بزرگ دوره قاجار قرار گرفتند. خاندان برغانی به سه شعبه آل‌شهیدی منسوب به شهید ثالث، آل‌صالحی وابسته به محمدصالح و آل‌علوی منتسب به ملا علی تقسیم شدند.
ملا محمدتقی را مبدع نظریه ولایت فقیه و از مخالفان و تکفیرکنندگان فرقه‌های شیخیه و بابیه قلمداد کرده‌اند. محمدصالح نیز از علما و فقهای متبحر اصولی بود. وی طی فتوایی هرگونه جنگ یا مذاکره با دولت‌های خارجی را مشروط به اجازه فقها عنوان کرد. بانوان عالم فراوانی در این خاندان وجود داشتند.
خاستگاه
خاندان برغانی یا آل‌برغانی یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین خانواده‌های علمی ایرانی است.[۱] این خاندان در عراق و ایران سکونت داشتند و خدمات زیادی به علم و دین کردند.[۲] گفته شده آنها اصالتا شاخه‌ای از آل‌بویه بودند[۳] و خاستگاه اولیه آنها منطقه طالقان بوده است.[۴]
این خاندان در قرن ۱۰ق تا نیمه دوم قرن ۱۲ق به آل‌طالقانی شهرت داشت.[۵] گفته شده برخی از قبور و موقوفات آنها در منطقه طالقان و دیلمان وجود دارد.[۶] شهرت آنها به برغانی از اواخر قرن ۱۲ق و اوایل قرن ۱۳ق دانسته شده است.[۷] و علت آن، حضورشان در روستای برغان از توابع ری[۸] یا از توابع تهران[۹] بود. خاندان برغانی به سه شعبه آل‌شهیدی، آل‌صالحی و آل‌علوی تقسیم شدند.[۱۰] گفته شده افراد این خاندان در مناطقی از ایران، عراق و حتی اروپا و آمریکا حضور دارند.[۱۱]
شخصیت‌های برجسته
خاندان برغانی خاندانی عالم‌پرور بود و از میان آنان عالمان بسیاری در علوم اسلامی وجود داشتند.[۱۲] در برخی کتب به بیش از ۵۰ نفر از مشاهیر آنها اشاره شده است.[۱۳]
ملا محمدکاظم طالقانی
ملا محمدکاظم طالقانی (متوفای ۱۰۹۴ق)[۱۴] از علما و شاگردان شیخ بهایی، باقر میرداماد و میرفندرسکی بود.[۱۵] وی اولین شخصیت شناخته شده این خاندان دانسته شده است. او مؤسس و مدرس مدرسه نواب در قزوین بود[۱۶] ملا محمدکاظم اصالتا اهل طالقان بود و در قزوین زندگی می‌کرد.[۱۷] فرزندش ملا محمد جعفر[۱۸] از علمای زمان محمدباقر مجلسی بود و از او اجازه نقل روایت داشت.[۱۹] ملا محمدتقی (متوفای ۱۱۶۱ق) فرزند ملا محمدجعفر و پدر ملا محمد ملائکه[۲۰] و ملا نعیم[۲۱] نیز از عالمان دانسته شده است.
ملا محمدملائکه برغانی
محمد بن محمدتقی (متوفای ۱۲۰۰ق)[۲۲] مشهور به ملائکه[۲۳] از عالمان بزرگ دین بود.[۲۴] وی مسلک اصولی داشت و به علت موضع‌گیری‌های صریح در برابر اخباریان به برغان تبعید شد.[۲۵] او اولین نفر از این خاندان بود که به برغانی شهرت یافت.[۲۶] وی نویسنده کتاب الدر الثمین فی الامامه و تحفة الابرار فی تفسیر القرآن بود.[۲۷]
سه فرزند او به نام‌های محمدتقی، محمدصالح و علی[۲۸] در مجامع علمی-ادبی عراق و ایران به شهرت رسیده[۲۹] و از عالمان بزرگ دوره قاجار شدند.[۳۰]
ملا محمدتقی برغانی
محمدتقی برغانی (متوفای ۱۲۶۴ق) معروف به شهید ثالث[۳۱] از فقیهان شیعه در عصر قاجار بود.[۳۲] وی اولین مجتهدی بود که نظریه ولایت فقیه را مطرح و حکومت پادشاهی را نامشروع اعلام کرد.[۳۳] یکی از دلایل شهرت برغانی تکفیر شیخیه[۳۴] و بابیه[۳۵] بود. برغانی به همراه عالمانی چون سید محمد مجاهد در جنگ علیه شوروی شرکت داشت.[۳۶] شهادت ملا محمدتقی به دست اعضای فرقه بابیه در محراب سبب شد تا خاندانش به آل‌شهید و شهیدی معروف شوند.[۳۷] عالمان، فقیهان، فلاسفه، حکما و شاعران زیادی از این خاندان به وجود آمدند.[۳۸] گفته شده ملا محمدتقی ده پسر داشت که همگی آنها از عالمان دین بوده[۳۹] و تعدادی از آنها به فرقه شیخیه گرایش داشتند.[۴۰]
برخی از فرزندان و نوادگان مشهور ملا محمدتقی عبارتند از:
- باقر بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود ۱۲۸۰ق) از عالمان و شاگردان محمدحسن نجفی.[۴۱]
- عبدالله بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۲۹۰ق) از عالمان و شاگردان محمدحسن نجفی.[۴۲]
- ابوالقاسم بن محمدتقی برغانی (متوفای بعد ۱۳۰۰ق)[۴۳] فقیه و از شاگردان محمدحسن نجفی و سید ابراهیم قزوینی حائری.[۴۴]
- جعفر بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۰۶ق) از عالمان شیخیه.[۴۵]
- ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۱۰ق).[۴۶]
- صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۱۱ق) از عالمان بزرگ و مرجع تقلید[۴۷] و از شاگردان محمدحسن نجفی.[۴۸] و حسن بن جعفر کاشف الغطاء.[۴۹]
- کاظم بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۲۰ق) از عالمان بزرگ و از شاگردان زین‌العابدین مازندرانی.[۵۰]
- عیسی بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۳۹ق) از عالمان و فاضلان مشهور و شاگرد سید حسین کوهکمری و محمدحسین کاظمی و زین‌العابدین مازندرانی.[۵۱]
- اسماعیل بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۰۲ق) از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و سید حسین کوهکمری.[۵۲]
- ابراهیم بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۱۰ق) فقیه و متکلم.[۵۳]
- اسحاق بن محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای حدود ۱۳۰۷ق[۵۴] یا ۱۳۱۱ق[۵۵]) از علمای بزرگ ایران و مرجع تقلید در قزوین و از شرکت‌کنندگان در نهضت تحریم تنباکو و از مخالفان معاهده با بریتانیا.[۵۶]
- فتح‌الله بن صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای بعد ۱۳۳۷ق) از شاگردان شیخ الشریعه اصفهانی.[۵۷]
- مهدی شهیدی قزوینی فرزند صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۳۷ق) از عالمان و زاهدان قزوین.[۵۸]
- میرزا ابوتراب قزوینی فرزند ابوالقاسم بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۷۵ق).[۵۹]
- ابوتراب بن ابوالقاسم بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۷۵-۱۳۷۷ق) فقیه و از مراجع تقلید.[۶۰]
- نصرالله بن هدایة‌الله بن صادق بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۹۸ق).[۶۱]
ملا محمدصالح برغانی
محمدصالح (متوفای ۱۲۷۱ق)[۶۲] برادر ملا محمدتقی از علما و فقهای متبحر اصولی بود.[۶۳] وی از شاگردان جعفر کاشف‌الغطا،[۶۴] میرزای قمی،[۶۵] سیدعلی طباطبایی و سیدمحمد مجاهد[۶۶] بود. وی طی فتوایی هرگونه جنگ یا مذاکره با دولت‌های خارجی را مشروط به اجازه فقها عنوان کرد.[۶۷] رهبری جنبش اصلاح‌طلبی اسلامی،[۶۸] مبارزه با فرقه شیخیه[۶۹] و ساخت مدرسه صالحیه،[۷۰] از جمله اقدامات او بود. فرزندان برغانی را از فقها و محدثان شمرده‌اند.[۷۱] آل‌صالحی یک از فروعات خاندان برغانی وابسته به ملا محمدصالح برغانی هستند.[۷۲] تعدادی از فرزندان و نوادگان ملا محمدصالح عبارتند از:
- حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۸۰ق) فقیه و از شاگردان معروف شیخ مرتضی انصاری.[۷۳]
- محمد بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۹۱ق) از عالمان و شاگردان زین‌العابدین مازندرانی.[۷۴]
- میرزا عبدالوهاب بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۹۵ق) فقیه و متکلم[۷۵] از عالمان بزرگ زمان خود.[۷۶]
- موسی بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۹۰ق[۷۷] یا ۱۲۹۸ق) از شاگردان پدر و عموی خود محمدتقی و شیخ مرتضی انصاری در نجف.[۷۸]
- میرزا علامه بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای حدود ۱۳۱۰ق) از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی.[۷۹]
- علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۲۰ق) عالم بزرگ و فقیه زبردست[۸۰] و از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی.[۸۱]
- میرزا علی‌اکبر بن حسین بن محمدصالح برغانی ملقب به صدرالعلماء.[۸۲]
ملا علی برغانی
ملا علی برغانی (متوفای ۱۲۶۹ق)[۸۳] فرزند سوم ملا محمدملائکه[۸۴] از عالمان دین و شاگرد شیخ احمد احسایی بود و به شیخیه و بابیه گرایش داشت.[۸۵] آل‌علوی منسوب به ملا علی و از خانواده‌های علمی معروف در قزوین هستند و عالمان زیادی به این خاندان منسوب شده‌اند.[۸۶] عبدالحسین بن علی بن محمد برغانی (متوفای ۱۲۹۰ق) از فقها و فضلای عصر خود[۸۷] و از شاگردان سید علی طباطبایی، سید محمد مجاهد و شریف‌العلماء،[۸۸] و همچنین علاء‌الدین بن رضا بن عبدالحسین بن علی (متوفای ۱۳۹۴ق) از اساتید مدرسه صالحیه قزوین[۸۹] از جمله اعقاب ملا علی برغانی بودند.
بانوان عالم
بانوان فراوانی از خاندان برغانی در زمره عالمان قرار گرفته‌اند که عده‌ای از آنها عبارتند از:
- ماه‌شرف دختر محمدتقی بن محمدجعفر خواهر محمدملائکه، ادیب، شاعر، متکلم و عارف و از صاحب‌منصبان حکومت قاجاری.[۹۰]
- ام‌کلثوم دختر ملا محمدتقی از عالمان، نویسندگان و مدرسان علوم اسلامی.[۹۱]
- زرین‌تاج ملقب به قرة‌العین فرزند محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۶۸ق) از عالمان دینی بود؛[۹۲] اما به فرقه بابیه گرایش پیدا کرد و از سران فرقه شد[۹۳] و نقش مؤثری در ترویج و گسترش فرقه بابیه ایفا کرد.[۹۴] او همسر فرزند ملا محمدتقی نیز بود.[۹۵]
- فاطمه دختر محمدصالح برغانی (متوفای حدود ۱۲۹۵ق) مفسر و از عالمان علم بلاغت.[۹۶]
- ربابه دختر محمدصالح برغانی (متوفای ۱۲۹۷ق)[۹۷] عالم، خطیب و از زنان شناخته شده عصر خود.[۹۸]
- مرضیه دختر محمدصالح برغانی (متوفای حدود ۱۳۱۳ق) مفسر، فقیه و شاعر و از شاگردان پدر و عموهای خود[۹۹] و از سیاسیون عصر قاجار.[۱۰۰]
- زهرا دختر محمدصالح برغانی (متوفای حدود ۱۳۲۰ق) عابد، فقیه و مفسر. او عرفان را از عموی خود ملا علی آموخت.[۱۰۱]
- خدیجه سلطان دختر محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۲۱ق) فقیه، محدث، مفسر، متکلم و عارف[۱۰۲] و مادر مسعود قزوینی معروف به شیخ الاسلام که توسط مشروطه‌خواهان به شهادت رسید.[۱۰۳]
- نرگس دختر محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۲۲ق) عالم، زاهد، محدث، متکلم و مفسر.[۱۰۴]
- ام کلثوم دختر شیخ کریم روغنی قزوینی (متوفای ۱۳۲۰ق) فقیه و محدث و از شاگردان محمدصالح برغانی. چهار فرزند او نیز از عالمان و فضلا دانسته شده‌اند.[۱۰۵]
- سلطان خانم دختر محمدحسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۳۶ق) فقیه، محدث و مفسر.[۱۰۶]
- صدیقه دختر علی‌نقی بن حسن بن محمدصالح برغانی (متوفای ۱۳۵۰ق)[۱۰۷] فقیه، مفسر و زاهد.[۱۰۸]
- زینت دختر محمد بن محمدتقی برغانی (متوفای ۱۳۳۳ق) مجتهد، نویسنده و متکلم.[۱۰۹]
پانویس
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰، برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۰، مقدمه محقق.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۶.
- ↑ آزاد کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۳۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱. به نقل از دیگران.
- ↑ حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ حر عاملی، أمل الآمل، بغداد، ج۲، ص۲۹۵؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۸، ص۴۶۳.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۳۱۶.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۳۱۶؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۱۳۷؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۱۱۷؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲؛ سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵.
- ↑ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۳۲۲.
- ↑ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۴، مقدمه محقق؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ سبحانی، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۴۱۵-۴۱۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.
- ↑ محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۱۹۵.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۹۷؛ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۱.
- ↑ محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲۹.
- ↑ توکلی، «مختصری از آثار و زندگانی ملا محمد تقی برغانی شهید ثالث»، ص۱۳.
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، تهران، ص۴۲-۴۴.
- ↑ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۹۶؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۵۴۵؛ حرزالدین، معارف الرجال، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۰۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۶.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۹۰.
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۶، ص۱۶۲-۱۶۳؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸-۱۹، مقدمه محقق.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۲۸.
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۰۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۷۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۶۲.
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۱۴؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۴۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۸۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۳.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۱؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۹، ص۱۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۴، ص۸۶۴؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۹۳.
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۵۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۶۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۶۳۷؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۱۶۴؛ حکیم، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، ۱۴۲۷ق، ج۶، ص۱۱۱.
- ↑ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۱۳۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۲۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۴۴۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳، ص۲۸.
- ↑ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۳۲۷.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۹۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۶۹؛ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۳۶۹.
- ↑ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۳.
- ↑ شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۲.
- ↑ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۳.
- ↑ شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۲۳ و ۲۴.
- ↑ شهیدی صالحی، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، ص۲۶-۲۸.
- ↑ عبدالرب آبادی، المآثر و الآثار، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۳۷۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۰۰؛ برغانی، موسوعة البرغانی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۱، مقدمه محقق.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۳۲۷؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۳۴؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۱۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۴۰۶.
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۷۳۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۸۰۸؛ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۶۱۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۵۱۹.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۷۳۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۲۷۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۶۳۰؛ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم‌الثانی)، ص۹۸۰.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۶، ص۱۵۹۶.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۶۸.
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، تهران، ص۱۹.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۱۲.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۹۴.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۲۰.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۲۴۶؛ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۵، ص۲۰۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.
- ↑ محبوبی اردکانی، چهل سال تاریخ ایران، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۲.
- ↑ عبدیائی، «نقش و جایگاه قرة العین در فرقه بابیه»، ص۱۵۵.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۳۹.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۲۰۱؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۶۸۴.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۰۴.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۴۰۲.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۲۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۱۹.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۱۸؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۴۲۶-۴۲۷.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۳۷۵.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۰۴.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۱۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۷۳۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۴۳؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۲۴۳.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۷۴؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۱۳.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۸۲؛ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۵۳۶.
- ↑ حسون، أعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۴۷۳-۴۷۴.
منابع
- امین، حسن، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- آزاد کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء (شرح حال علمای شیعه قرن‌های یازدهم و دوازدهم و سیزدهم هجری قمری)، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
- برغانی، محمدصالح بن محمد، موسوعة البرغانی فی فقه الشیعه، تهران، نمایشگاه دائمی کتاب، ۱۳۶۴ش.
- تنکابنی، محمد بن سلیمان، قصص العلما، تهران، علمیه اسلامیه، بی‌تا.
- توکلی، محمد جلال، مختصری از آثار و زندگانی ملا محمدتقی برغانی شهید ثالث، مجله محدث نو، پیش شماره ۱، مهر و آبان ۱۳۸۷ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، أمل الآمل فی علماء جبل عامل، بغداد، مکتبة الأندلس، بی‌تا.
- حرز الدین، محمد، معارف الرجال، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
- حسون، محمد، أعلام النساء المؤمنات، تهران، اسوه، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق.
- حکیم، حسن عیسی، المفصل فی تاریخ النجف الأشرف، قم، المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۷ق.
- رفاعی، عبد الجبار، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۴۱۴ق.
- سبحانی، جعفر، معجم طبقات المتکلمین، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- شبر، جواد، أدب الطف، بیروت،دار المرتضی، ۱۴۰۹ق.
- شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- شهیدی صالحی، «آل برغانی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- شهیدی صالحی، عبدالحسین، «شرح حال مفسر بزرگ آیت‌الله‌العظمی شیخ محمدصالح برغانی»، در مجله بینات، شماره۸، سال دوم، ۱۳۷۴ش.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت، دارالمؤرخ العربی، ۱۴۲۹ق.
- عبدالرب آبادی، محمدمهدی، المآثر و الآثار، تهران، سنایی، چاپ اول، ۱۳۵۵ش.
- عبدیائی، نرجس، «نقش و جایگاه قرة العین در فرقه بابیه»، انتظار موعود، شماره ۳۱، زمستان ۱۳۸۸ش.
- غروی، محمد، مع علماء النجف الأشرف، بیروت، دارالثقلین، ۱۴۲۰ق.
- گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- مجمع الفکر الإسلامی، قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۲۸ق.
- محبوبی اردکانی، حسین، چهل سال تاریخ ایران، تهران، اساطیر، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش.