ستون توبه
سُتون توبه یا ستون ابولُبابه از ستونهای مسجدالنبی که بهسبب توبه ابولبابه انصاری به این نام شناخته میشود. ابولبابه از صحابه پیامبر بود که گفته شده خبر محرمانهای را در اختیار یهودیان بنیقریظه قرار داد اما بلافاصله پشیمان شد و خود را به یکی از ستونهای مسجدالنبی بست و پس از مدتی توبهاش پذیرفته شد.
برخی معتقدند این ماجرا در جنگ تبوک رخ داده که ابولبابه از رفتن به جهاد خودداری کرد.
این ستون اعمالی دارد از آن جمله، نماز و استغفار است.
معرفی و ماجرای تاریخی
ستون توبه، یکی از ستونهای مسجدالنبی است[۱] که ابولبابه از صحابه پیامبر[۲] به دلیل ارتکاب گناهی، برای توبه خود را به آن بست و بعد از مدتی توبهاش پذیرفته گردید.[۳] بههمین خاطر به ستون توبه یا ستون ابولبابه مشهور شد.[۴] اقدام ابولبابه، نوعی مجازات خود در برابر کار خلاف بود.[۵]
این ستون در زمان پیامبر(ص) چوبی بود و در زبان عربی اُسطُوانَةُ التَّوْبَة یا اُسطُوانَةُ ابیلُبابَة خوانده میشود[۶]
علت توبه ابولبابه
سیرهنویسان و محدّثان دربارهٔ گناه ابولبابه نظرات مختلفی مطرح کردهاند. جمعی بر این باورند که او به واسطه تخلف از شرکت در غزوه تبوک، احساس گناه کرد؛[۷] و بعضی گفتهاند این گناه، در اختیار قرار دادن خبری به یهودیان بنیقریظه در سال پنجم قمرس بود.[۸]
خبر دادن به یهودیان بنیقریظه
به گفته جعفر سبحانی، در پایان جنگ خندق، سپاه مسلمانان بنیقریظه را محاصره کرد. ابولبابه از طرف پیامبر(ص) نزد آنان رفت.[۹] وی از روی بیتوجهی به بنیقریظه گفت چون نقض عهد کردهاند، مرگ در انتظار آنهاست.[۱۰] این سخن میتوانست بنیقریظه را به دفاع وادارد. ابولبابه، متوجه خطای خویش شد، از قلعه بنیقریظه خارج شد، بهسوی مسجدالنبی رفت، خود را به یکی از ستونها بست و به گریه و نماز مشغول شد.[۱۱] خداوند توبهاش را پذیرفت.[۱۲]
گفته شده آیه خیانت در امانت در مورد پذیرش توبه ابولبابه نازل شده است.[۱۳] در شأن نزول این آیه آمده که ابولبابه در ماجرای یهودیان بنیقریظه به پیامبر(ص) خیانت کرد.[۱۴] هر چند برخی در این شأن نزول تردید کردهاند؛ زیرا سوره انفال مربوط به جنگ بدر میدانند که در سال ۲ق رخ داده است.[۱۵]
خودداری از شرکت در جنگ تبوک
برخی ماجرای ابولبابه را در جنگ تبوک دانستهاند که از فرمان پیامبر(ص) تخلف کرد. بنا بر این روایت ابولبابه پس از آن پشیمان شد، و خود را با ریسمانی به ستون مسجد النبی بست و سوگند یاد کرد که چیزی نخورد و نیاشامد، مگر آن که خداوند توبه او را بپذیرد، یا بمیرد. پس از هفت روز پیامبر(ص) او را از آن ستون باز کرد، و بشارت داد که خدا او را بخشیده است.[۱۶]
گفتهاند شأن نزول آیه ۱۰۲ سوره توبه درباره افرادی است که از حضور در جنگ تبوک خودداری کردند و ابولبابه یکی از آنها بود.[۱۷] با این حال برخی از مفسران با استناد به روایاتی معتقدند این آیه در خصوص ابولبابه نازل شده است.[۱۸]
فضیلت و اعمال
در احادیث به خواندن دو رکعت نماز، توبه و دعای مخصوص و طلب حاجت و استغفار در کنار ستون توبه سفارش شده است.[۱۹] به روایتی، پیامبر(ص) بیشترین نوافل را در کنار ستون توبه میخواند و پس از نماز صبح در کنار آن مینشست و کسانی که جایگاهی جز مسجد نداشتند، گردش جمع میشدند و تا طلوع آفتاب با آنان به گفتگو مینشست و آیاتی که در آن شب بر وی نازل شده بود، برایشان تلاوت میکرد.[۲۰]
مستحب است مسافر برای برآمدن حاجت خود در مسجدالنبی اعتکاف کند؛ بدین صورت که سه روز؛ روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه روزه بگیرد و شب و روز چهارشنبه نزد ستون توبه و شب و روز پنجشنبه کنار ستون، مقابل ستون توبه از طرف مقام رسول(ص) و شب و روز جمعه نزد ستونی دیگر از دست راست که نزدیک محراب و محل نماز پیامبر است بماند و نمازهای خود را به جا آورد.[۲۱]
از امام صادق(ع) نیز روایت است که مسافر در مدینه اولین روزش، چهارشنبه را روزه بگیرد و شب چهارشنبه، کنار ستون توبه، نماز بخواند و روز چهارشنبه، کنار آن بنشیند.[۲۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شُراب، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ مُهری، احسن القصص، ۱۳۹۱ش، ص۴۶۹.
- ↑ ابنهشام، سیرة النبویة، دارالمعرفة، ص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ مُهری، احسن القصص، ۱۳۹۱ش، ص۴۶۹.
- ↑ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ مطهری، آزادی معنوی، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۹.
- ↑ شُراب، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ مُهری، احسن القصص، ۱۳۹۱ش، ص۴۶۹.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ص۶۳۸.
- ↑ ابنهشام، سیرة النبویة، دارالمعرفة، ص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ ابنهشام، سیرة النبویة، دارالمعرفة، ص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ ابنهشام، سیرة النبویة، دارالمعرفة، ص۲۳۷.
- ↑ شُراب، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی، ۱۳۸۳ش، ص۴۲.
- ↑ واحدی، اسباب النزول القرآن، ۱۴۱۹ق، ص۲۳۸ -۲۳۹.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۲۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۰۷ و ۵۰۹؛ گلپایگانی، آداب و احکام حج، ۱۴۱۳ق، ۵۵۹ تا ۵۶۱.
- ↑ میبدی، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۲۰۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۱۰۱.
- ↑ گلپایگانی، آداب و احکام حج، ۱۴۱۳ق، ۵۵۹ تا ۵۶۱.
- ↑ الحلبی، سیره الحلبیه، دارالمعرفه، ج۲، ص۶۶۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ص۵۵۸.
- ↑ شیخ حرعاملی، وسائل الشیعه، موسسه آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ج۱۴، ص۳۵۰.
منابع
- ابنهشام، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
- بروجردی، سید محمدحسین، قم، جامع أحادیث الشیعة، نشر الصحف، ۱۳۷۳ش.
- الحلبی، ابراهیم بن احمد، السیرة الحلبیة، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
- جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکّه و مدینه، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
- خیاری، أحمد یاسین، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، ریاض، المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة، ۱۴۱۹ق.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- شُراب، محمد محمدحسن، فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی (ترجمه المعالم الأثیره فی السنة و السیرة)، ترجمه حمید رضا شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۳ش.
- گلپایگانی، سید محمدرضا، آداب و احکام حج، قم، دار القرآن الکریم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- محمدی ریشهری، محمد، حج و عمره در قرآن و حدیث، ترجمه جواد محدثی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، چاپ سوم.
- مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، تهران صدرا، ۱۳۹۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیرکبیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۱ش.
- مُهری، محمد جواد، احسن القصص، قم، انتشارات آیین دانش، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه فارسی، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- واقدی، محمدبن عمر، مغازی، به کوشش مارسدن جونز، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
- واحدی، علی بن احمد، أسباب النزول القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.