راحة الارواح (کتاب)

راحة الارواح

اطلاعات کتاب
نویسنده	حسن بن حسین شیعی
موضوع	تاریخ و فضائل چهارده معصوم
سبک	روایی، ادبی
زبان	فارسی
مجموعه	یک جلد
اطلاعات نشر
ناشر	اهل قلم
تاریخ نشر	۱۳۷۸ش

راحَةُ الأرْواح یا راحَةُ الارْواح و مونِسُ الاَشْباح کتابی به زبان فارسی در شرح حال، فضائل و معجزات ائمه اطهار، اثرحسن بن حسین شیعی سبزواری عالم شیعه قرن هشتم قمری. سبزواری این کتاب را با نثری روان در شرح حکایات و لطایفی از زندگانی چهارده معصوم نگاشته است. راحة الارواح در بین کتاب‌های پس از خود، شهرت چندانی نداشته است و نویسندگان بعدی از آن نقل نکرده‌اند.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: حسن بن حسین شیعی

ابو سعید (ابوعلی) حسن بن حسین واعظ بیهقی که در آثارش از خود با عنوان حسن شیعی سبزواری یاد می‌کند، عالم، متکلم و فقیه و واعظ قرن هشتم قمری و معاصر شهید اول است. او در زمان حکومت سربداران می‌زیسته و کتاب راحة الارواح را به درخواست خواجه یحیی کرابی (م ۷۵۹) حاکم سربداری نوشته و تقدیم او کرده است. از تولد و مرگ او اطلاع دقیقی در دست نیست اما تاریخ تالیف این کتاب را سال ۷۵۷ هجری دانسته‌اند.

معرفی کلی

سال تألیف کتاب، ۷۵۳ یا ۷۵۷ق بوده و مطالب آن مشتمل بر شرح ولادت، معجزات و رحلت پیامبر(ص) و امامان شیعه است. با آنکه در عنوان کتاب سخن از ائمه اطهار آمده اما مؤلف در مقدمه خود نام کتابش را «راحة الارواح و مونس الاشباح» نهاده است؛ به این معنا که جان‌های مؤمن با خواندن آن آسایش می‌پذیرد. بنابراین کتاب اختصاص به زندگی ائمه ندارد. سبزواری در این کتاب هیچ نامی از منابع خود به میان نمی‌آورد و این چنین استنباط می‌شود که مخاطبان او اهل علم نبوده‌اند.

انگیزه و روش تألیف

شیعی سبزواری، «راحة الارواح» را به خواهش سلطان نظام الدین یحیی بن صاحب الاعظم شمس الدین خواجه کَرّابی (متوفّای ۷۵۹ ق) یکی از حاکمان و سلاطین دولت سربداران نگاشته است. مؤلف در مقدمه از وی به عظمت یاد کرده است.

هر چند کتاب فارسی است اما مؤلف از متون عربی بهره فراوان گرفته است. نویسنده با استشهاد به آیات و استناد به روایات و با تمثیل و کنایات و استفاده نیکو از اصطلاحات و واژگان ادبی رایج عصر خود، متنی ادبی و نثری زیبا و شیوا ارائه کرده است. وی از صنایع لفظی و معنوی نیز بهره‌ها برده، از این رو می‌توان راحة الارواح را یک اثر ادبی دانست.

ویژگی‌ها

نثر حسن شیعی سبزواری در این کتاب ساده و روان و دارای مترادفات و موازنه‌ها و سَجْع‌های فراوان است. طبعاً روش نویسنده مُنشیانه و تَصَنُّعی نیست. استخوان‌بندی عبارات این کتاب، استوار و خوش ترکیب است. ضعف تألیف، غَرابَت، اِغلاق، کلمات نامأنوس و تَنافُر در الفاظ و تعابیر این کتاب به چشم نمی‌خورد.

محتوای کتاب

باب نخست در احوال پیامبر(ص)، باب دوم در خلافت پس از آن حضرت و ابواب بعدی درباره یک یک معصومان از حضرت زهرا(س) تا امام زمان(عج) است. هر باب نیز از چندین فصل تشکیل شده و مؤلف به عناوین زیر می‌پردازد: ولادت، فرزندان، فضائل، معجزات و وفات. این عناوین در همه ابواب جز یکی دو مورد تکرار شده است.باب اول کتاب دارای شش فصل است وفصل اولش درباره نور وجود پیامبر(ص) و انتقال این نور به نیاکان پاک او است.بابِ پایانی کتاب در باره امام زمان(ع) و دارای سه فصل است. فصل سوم درباره فضایل امام زمان(ع) است.روایت پایان بخش کتاب از امام صادق(ع) است که امام زمان را بهره‌مند از خُلق پیامبر و سخاوت امیرالمؤمنین و زهد امام مجتبی و شجاعت امام حسین و ورع امام سجاد(ع) دانسته است.

منابع کتاب

مؤلف به منابع خود تصریح نکرده و سلسله کامل راویان را حذف کرده است. فقط راوی اصلی و در مواردی هم چند نفر را نام برده و در غالب موارد به عبارت «روایت است» اکتفا می‌کند. مصحح کتاب در پاورقی به منابع مشابهی که روایات متن را ذکر کرده‌اند اشاره می‌کند.

پیوند به بیرون

• نقدی بر تصحیح راحة الارواح و مونس الاشباح