حسن بن حسین شیعی سبزواری
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوسعید (ابوعلی) حسن بن حسین واعظ بیهقی |
| تاریخ وفات | (زنده در ۷۵۳ یا ۷۵۷ق) |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | راحة الارواح غایة المرام فی فضائل علی و اولاده مصابیح القلوب المصباح المنیر فی فضائل النبی و اهل بیته ترجمه کشف الغمه |
ابوسعید (ابوعلی) حسن بن حسین واعظ بیهقی (زنده در ۷۵۳ یا ۷۵۷) از علمای شیعه قرن هشتم قمری و معاصر فخرالمحققین و شهید اول. وی در زمان حکومت سربداران می‌زیسته و کتاب راحة الارواح را به درخواست خواجه یحیی کرابی (د ۷۵۹ق) حاکم سربداری نوشته است. او در آثارش از خود با عنوان حسن شیعی سبزواری یاد می‌کند.
زندگانی
تاریخ ولادت دقیق او مشخص نیست اما گفته شده وی در سال ۷۵۳ یا ۷۵۷ قمری زنده بوده و احتمالاً معاصر با فخر المحققین محمّد بن حسن فرزند علامه حلی و هم روزگار یا نزدیک به عصر شهید اول است.[۱]
از زندگانی او اطلاع چندانی نیست، جز آنچه صاحب ریاض، سید محسن امین در اعیان الشیعة و آقا بزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعة، در شرح حال و آثار او نوشته‌اند.[۲]
مراوده با سربداران
مؤلف از زندگانی خویش سخنی نگفته؛ امّا از سخن او در کتاب راحة الارواح به دست می‌آید که نزد حکمرانان سربداری قرب و منزلتی داشته است، تا آن‌جا که حاکم وقت سربداران -خواجه یحیی کَرّابی- از او خواست کتابی در باب احوالات چهارده معصوم بنگارد و او پس از خواهش خواجه یحیی سربداری، کتابی را به زبان فارسی در پانزده باب در ذکر احوال پیامبر تا امام زمان(ع)نوشت و نامش را راحة الارواح و مُونِس الاشباح نهاد چون تا از خواندن آن جان‌های مؤمنان راحت یابد و دل‌های ایشان آسایش پذیرد..[۳]
القاب
در برخی منابع از او به لقب «تاج‌الدین» یاد شده است اما لقب مشهورتر او «الشیعی» است. می‌توان احتمال داد که تشابه اسمی وی با نویسندگان اهل سنت موجب شده تا به منظور تمایز بین آنها از او همه جا با این لقب یاد شود.[۴]آقابزرگ تهرانی در الذریعه در ذیل کتاب مصابیح القلوب از او به عنوان واعظ عارف خواجه ابی سعید حسن بن حسین شیعی سبزواری یاد کرده است.[۵]سید محسن امین در اعیان الشیعه او را عالم، فاضل، متکلم، عارف و واعظ و به نقل از کتاب الرياض الفاضل العالم الفقيه وصف کرده است. [۶]
آثار
حسن شیعی سبزواری علاوه بر راحة الارواح، آثار دیگری نیز داشته که امروزه موجود و برخی منتشر شده است. مجموع آثار وی درباره زندگی و سخنان پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت معصومین است. دیگر آثار او عبارتند از:
- بَهجة المباهج فی تلخیص مَباهج المُهَج فی مناهج الحُجَج: این کتاب، تلخیص و در مواردی تکمیل اثر قطب الدین کیدری صاحب شرح نهج البلاغه با عنوان مباهج المهج است که به شرح زندگی ائمه می‌پردازد.
- ترجمه کشف الغمه نوشته علی بن عیسی اربلی در زندگی امامان شیعه.
- غایةُ المَرام فی فَضائل عَلی بن ابی طالب و ذُریته الکرام: شیعی سبزواری این کتاب مختصر را به کمک اخبار شیعه و اهل سنّت و با حذف اسانید روایات نگاشته است.
- مصابیح القلوب: که این کتاب ترجمه و شرح ۵۳ روایت منقول از رسول اکرم(ص) در مواعظ، امثال و حکم است.
- المصباحُ المُنیر فی فَضائل النّبی و اهل بیته: کتابی است به زبان فارسی این اثر در دست نیست و فقط صاحب اعیان الشیعة از آن خبر داده است.[۷]
افندی اصفهانی، کتاب فارسی «تکملة السعادات فی کیفیة العبادات المسنونات» نوشته ابوالمحاسن جرجانی معاصر علامه حلی را که در سال ۷۰۲ق از نگارش آن فراغت یافته، به خط شیعی سبزواری دیده است. او این کتاب را در سال ۷۴۷ق رونویسی کرده است.[۸]
پانویس
- ↑ شیعی سبزواری، راحة الارواح، ۱۳۷۸ش، ص۱۱-۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۵۱-۵۲؛ تهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۸، ص۳۹۰.
- ↑ شیعی سبزواری، راحة الارواح، ۱۳۷۸ش، صص۲۱-۲۲
- ↑ حسین‌زاده شانه‌چی، بازخوانی زندگی علمی و آثار حسن بن حسین بیهقی، ۱۳۸۶ش.
- ↑ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۱، ص۹۰.
- ↑ امین،اعیان الشیعه، بیروت دارالتعارف، ج۵۷ ص۴۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقيق:تحقيق و تخريج : حسن الأمين، ج۵، ص۵۰؛ حسین‌زاده شانه‌چی، بازخوانی زندگی علمی و آثار حسن بن حسین بیهقی، ۱۳۸۶ش.
- ↑ شیعی سبزواری، راحة الارواح، ۱۳۷۸ش، ص۱۴-۱۶.
منابع
- شیعی سبزواری، حسن بن حسین، راحة الارواح، تهران، اهل قلم، ۱۳۷۸ش.
- حسین‌زاده شانه‌چی، حسن، بازخوانی زندگی علمی و آثار حسن بن حسین بیهقی (عالم شیعی قرن هشتم هجری)، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، تابستان ۱۳۸۶ - شماره ۱۴.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقيق:تحقيق وتخريج : حسن الأمين، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.