سلطان المدارس
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | سید حسین نقوی |
| تأسیس | ۱۲۵۹ق |
| کاربری | حوزه علمیه |
| مکان | لکهنو هند |
| نام‌های دیگر | جامعه سلطانیه |
| وقایع مرتبط | بازدید آیت الله صافی گلپایگانی از مدرسه و کتابخانه سلطان المدارس |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتابخانه |
سُلطانُ المَدارس یا جامعه سلطانیه از مدارس قدیمی در شهر لکهنو[۱] و اولین مدرسه دولتی و مذهبی شیعه در دوره استعمار انگلیس در هند است.[۲] این مدرسه را سید حسین نقوی (متوفای ۱۲۷۳ق) مشهور به سیدُالعُلَماء فرزند سید دلدارعلی نقوی در سال ۱۲۵۹ق بنا نهاد.[۳]
درباره انگیزه و چگونگی بنیان‌گذاری سلطان المدارس گفته شده که چون در اوائل قرن ۱۹ میلادی در شهر لکهنو، حوزه علمیه‌ای وجود نداشت و طلاب علوم دینی در خانه‌های عالمان و حسینیه‌های شیعیان، دروس حوزوی را یاد می‌گرفتند، سید حسین نقوی از روابط خوبی که با امجدعلی شاه، سلطان شیعه حکومت اَوَدْه[یادداشت ۱] داشت، برای تأسیس مرکز علمی و فرهنگی بهره برد[۴] و در مقبره سادات‌علی‌خان، مدرسه‌ای تأسیس کرد که به «مدرسه سلطانی» شهرت یافت.[۵]
در تأسیس جامعه سلطانیه، از فردی به‌نام آغا ابوصاحب (متوفای ۱۳۳۶ق) فرزند والاجاه هم نام برده می‌شود که نقش اساسی در بنا نهادن آن داشت تا آنجا که او را بنیان‌گذار مدرسه دانسته‌اند. وی فردی مقتدر و صاحب‌نفوذ در میان انگلیسی‌ها بود و موقوفات و کتابخانه شخصی خودش را در اختیار مدرسه گذارد.[۶] امروزه کتابخانه مدرسه سلطانیه که حاوی نسخه‌های خطی فراوانی است، به‌نام کتابخانه ابوصاحب شهرت دارد.[۷]
سید حسین نقوی پس از تأسیس، سرپرستی مدرسه را بهدست گرفت و برای طلاب و استادان، حقوق ماهانه قرار داد.[۸] سلطان المدارس، وضع مالی خوبی به‌نسبت دیگر مدارس داشت و هزینه‌های مالی مدرسه از وقف حسین‌آباد مبارک که بزرگ‌ترین وقف شیعه در هند است، تأمین می‌شد و در نظارت حکومت بریتانیا قرار داشت.[۹]
عالی‌ترین مدرک این مدرسه، «صَدرُ الاَفاضِل» است و به کسانی اختصاص می‌یابد که مدارج بالای ادبی، فقهی، اصولی و فلسفی را طی می‌کنند.[۱۰] تعدادی قابل توجه از دانشمندان و عالمان دینی، در این مدرسه درس خوانده و پرورش یافته‌اند.[۱۱]
در جامعه سلطانیه لکهنو، طلاب بسیاری از شهرهای مختلف هند و از کشمیر و برخی کشورهای آفریقایی مثل سنگال و زنگبار به تحصیل اشتغال دارند و درس‌هایی مانند ریاض المسائل و رسائل و مکاسب شیخ انصاری را می‌آموزند.[۱۲]
کتاب «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه سلطان المدارس و جامعه سلطانیه (مرحوم جناب نواب آغا ابوصاحب)» که بهدست سید محمدجعفر بن محمدحسین رضوی نگارش یافته و توسط سید محمدجواد حسینی اشکوری تنظیم و تصحیح شده، در سال ۱۳۹۴ش از سوی انتشارات مجمع ذخائر اسلامی منتشر گردید.[۱۳]
آیت‌الله صافی گلپایگانی (درگذشت: ۱۴۰۰ش) در سفری که به هند داشت، از کتابخانه جامعه سلطانیه بازدید کرده بود.[۱۴]
پانویس
- ↑ «سلطان المدارس»، سایت علمای هند.
- ↑ جعفر علی، «مراکز علمی آموزشی شیعیان در اوده؛ از اقتدار یافتن انگلیس تا استقلال هند»، ص۲۲۲.
- ↑ ابوالحسنی (منذر)، «موقوفه اود: ریشه و روند تاریخی»، ص۲۸.
- ↑ رضایی، حضور علمی شیعیان در جهان، ۱۳۹۷ش، ص۱۳۱.
- ↑ جعفری محمدی، نقش شیعه در گسترش علوم اسلامی در شبه قاره هند، ۱۳۹۷ش، ص۴۱۶و۴۱۷.
- ↑ صدر الافاضل، مطلع الانوار، ۱۳۷۴ش، ص۳۹و۴۰.
- ↑ «انتشار فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه جامعه سلطانيه لكهنؤ»، سایت مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب.
- ↑ ابوالحسنی (منذر)، «موقوفه اود: ریشه و روند تاریخی»، ص۲۸.
- ↑ فیضان، «مراکز علمی آموزشی شیعیان در اوده؛ از اقتدار یافتن انگلیس تا استقلال هند»، ص۲۲۱و۲۲۲.
- ↑ رضایی، حضور علمی شیعیان در جهان، ۱۳۹۷ش، ص۱۳۱.
- ↑ ابوالحسنی (منذر)، «موقوفه اود: ریشه و روند تاریخی»، ص۲۸.
- ↑ سید کباری، حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، ۱۳۷۸ش، ص۶۹۵.
- ↑ فهرست نسخ خطی کتابخانه سلطان المدارس و جامعه سلطانیه، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی در کتابخانه سلطان المدارس هندوستان»، سایت خبرگزاری رسمی حوزه.
یادداشت
- ↑ اَوَد یا اَوَدْه از مناطق شیعه‌نشین شمال هند است که در قرن‌های ۱۲ و ۱۳ هجری قمری، سلسله‌ای از سادات ایرانی‌تبار و شیعه بر آن حکومت داشتند.
منابع
- آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی در کتابخانه سلطان المدارس هندوستان، سایت خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۲ش.
- ابوالحسنی (منذر)، علی، «موقوفه اَوَد: ریشه و روند تاریخی»، نشریه زمانه، شماره ۲۰، سال سوم، اردیبهشت ۱۳۸۳ش.
- «انتشار فهرست نسخه‌های خطی كتابخانه جامعه سلطانيه لكهنؤ»، سایت مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، تاریخ درج مطلب: ۱۷ خرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۲ش.
- جعفر علی، فیضان، «مراکز علمی ـ آموزشی شیعیان در اوده؛ از اقتدار یافتن انگلیس تا استقلال هند (۱۸۵۷م تا ۱۹۴۷م)»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۸۱، بهار ۱۳۹۹ش.
- جعفری محمدی، غلام‌جابر، نقش شیعه در گسترش علوم اسلامی در شبه قاره هند، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۷ش.
- رضایی، حسن، حضور علمی شیعیان در جهان، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۷ش.
- «سلطان المدارس»، سایت علمای هند، تاریخ بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.
- سید کباری، علیرضا، حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۸ش.
- صدرالافاضل، مرتضی حسین، مطلع الانوار، ترجمهٔ محمد هاشم، مشهد، آستان قدس رضوی. بنياد پژوهش‌های اسلامى، ۱۳۷۴ش.
- «فهرست نسخ خطی کتابخانه سلطان المدارس و جامعه سلطانیه»، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۶ دی ۱۴۰۲ش.