فیلسوف‌نماها نام کتابی داستانی تالیف ناصر مکارم شیرازی که به تبیین و نقد و بررسی مبانی فکری کمونیسم و حزب توده پرداخته است. کتاب در زمانی که کمونیسم و حزب توده در ایران شکل گرفت و برای رواج اندیشه خود تلاش می‌کرد، با انگیزه نقد آن به نگارش درآمد.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ناصر مکارم شیرازی |
| موضوع | اعتقادات، نقد مارکسیسم و کمونیسم |
| سبک | داستان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۴۰۰ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انتشارات اسلامیه |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۳۸ش |
| نسخه الکترونیکی | فیلسوف‌نماها |
کتاب از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول: نظر مادیون درباره پیدایش مذهب؛ بخش دوم: درباره وجود خداوند و قانون علیت و نظم خلقت؛ بخش سوم: مکتب‌های عمده فلسفی و ماتریالیسم دیالکتیک. سبک کتاب رمان است و محور آن پسر جوانی به نام محمود است که به محافل کمونیسم‌ها پا می‌گذارد و از خطاها و جنایت‌های آنان مطلع می‌شود و شروع به افشاگری می‌کند. منظور از فیلسوف‌نماها همان اعضای حزب توده هستند.
این کتاب که اولین بار در مرداد ۱۳۳۳ش توسط انتشارات اسلامیه چاپ شد، با استقبال کم‌نظیری مواجه شد و برنده بهترین کتاب سال ۱۳۳۴ش گردید.
معرفی
فیلسوف نماها توسط ناصر مکارم شیرازی با هدف تبیین تفکر کمونیسم و بیان نقاظ ضعف و اشتباه آنان به نگارش درآمد.[۱] این کتاب که به صورت داستان است، در سال ۱۳۳۴ش از سوی هیئت دانشمندان و نویسندگان[۲] به عنوان بهترین کتاب سال شناخته شد و جایزه بزرگ سلطنتی را از آن خود کرد.[۳] مطالب کتاب قبل از انتشار به صورت یک کتاب کامل، به صورت داستان دنباله‌دار در نشریه مجموعه حکمت چاپ می‌شد.[۴] این کتاب زمانی که حزب توده در حال نشر اندیشه خود در ایران بود با استقبال عظیمی از سوی جوانان و روشنفکران مواجه شد.[۵]
نویسنده
ناصر مکارم شیرازی از دانش‌آموختگان حوزه علمیه قم و نجف است. او یکی از هفت فقیهی است که پس از درگذشت آیت‌الله اراکی در آذر ۱۳۷۳ش، از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، واجد شرایط مرجعیت شناخته و اعلام رسمی شد.[۶]
مکارم شیرازی نزد آیت‌الله بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای، آیت‌الله خویی و سید محسن حکیم درس خواند و در ۲۴ سالگی، از محمدباقر اصطهباناتی و محمدحسین کاشف الغطاء اجازه اجتهاد دریافت کرد.[۷]
محتوا
مولف در ابتدای کتاب، اصطلاحاتی نظیر کمونیسم و آتئیسم را توضیح داده است. سپس منابع خود در داستان را ذکر نموده است.[۸]
مکارم شیرازی در مقدمه‌ای به بررسی نقش جنگ جهانی دوم در ایجاد دو قطب متضاد سیاسی در جهان و تاثیر آن در فرهنگ ملت‌ها پرداخته[۹] و بازماندن از آبادی جهان، جنگ‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای را از جمله آثار آن می‌داند. او معتقد است سیر تمدن کنونی غرب به سمت خودخواهی و خودپرستی است.[۱۰]
بخش‌های کتاب
مولف، کتاب خود را به سه بخش اصلی تقسیم کرده است:
- بخش اول: نظر مادیون درباره پیدایش مذهب؛
- بخش دوم: درباره وجود خداوند و قانون علیت و نظم خلقت؛
- بخش سوم: مکتب‌های عمده فلسفی و ماتریالیسم دیالکتیک.[۱۱]
نظریه حزب کارگر درباره مذهب،[۱۲] تبیین نظر کمونیست‌ها درباره پیدایش دین،[۱۳] رابطه جامعه، مذهب و اقتصاد مانند نظرات لنین،[۱۴] علل مادی ظهور اسلام از منظر ماتریالیست‌ها،[۱۵] نظریه تبدل انواع داروین[۱۶] و تبیین فلسفه ماتریالیسم دیالکتیک از منظر اندیشمندان این مکتب[۱۷] از جمله مباحث کتاب به شمار می‌رود.
خلاصه داستان
داستان کتاب درباره پسر جوانی به نام محمود است که به محافل پنهانی کمونیسم‌ها پا می‌گذارد و از خطاها و جنایت‌های آنان مطلع می‌شود و شروع به افشاگری می‌کند و با واکنش‌های سخت سران کمونیسم مواجه می‌گردد. وی مورد ترور بیولوژیکی قرار می‌گیرد؛ اما جان سالم به‌در می‌برد. او در نهایت با توطئه‌ای به زندان می‌افتد و سرانجام به جزیره خارک تبعید می‌شود. وی، مدتی بعد در یک شورش سیاسی آزاد می‌شود.[۱۸]
داستان با جملاتی پر از التهاب شروع می‌شود. وحشتی که قهرمان داستان با آن درگیر است حال و هوای اجتماعی آن روزگار را نشان می‌دهد.[۱۹] فیلسوف‌نماها که همان اعضای حزب توده هستند، نقش‌های بد داستان هستند که قهرمان داستان با آنها مقابله می‌کند. آنان افراد فاسد و فرصت‌طلبی هستند که در لباس فلسفه و صلح درآمده‌اند و ادعای طرفداری از طبقه کارگر دارند.[۲۰]
ویژگی‌ها
نویسنده در مقدمه کتابش خاطرنشان کرده‌است که در داستان‌نویسی مهارتی ندارد، اما سعی خواهد کرد با بهره گیری از شیوه‌های جدید رمان‌نویسی پیام خود را به مخاطب برساند. او کتاب را به جوانانی که با چشم باز و فکر کنجکاو حقیقت را می‌جویند، تقدیم کرده‌است.[۲۱]
تلاش نویسنده ساده‌نویسی بوده است.[۲۲] برخی آن را روان‌تر از کتاب تفسیر نمونه دانسته‌اند.[۲۳]
سبک داستان را ادبیات تعلیمی دانسته‌اند که رویه آموزشی دارد.[۲۴] مولف در قالب گفتگوهای داستانی میان شخصیت‌ها به تجزیه و بررسی مبانی فکری کمونیسم پرداخته و در جاهای متعددی به منابع و کتابهای آنان از جمله ماهنامه مردم (نشریه تئوریک حزب توده)، مقالات و کتابهای دکتر تقی ارانی (رئیس وقت حزب توده در ایران)[۲۵] و مانیفست حزب کمونیست کارل مارکس و فردریک انگلس ارجاع داده و سپس به نقد آنها پرداخته است.[۲۶]
علت نگارش
مولف انگیزه خود از نگارش کتاب را تبیین طرز تفکر کمونیست‌های جهان و نقاط ضعف و اشتباه منطق آنها، بیان کرده است و فهم اصول کاپیتالیسم را به کتابهای دیگر ارجاع داده است.[۲۷] وی معتقد است با انقلاب کمونیستی روسیه تفکر کمونیستی بیش از نصف اروپا و آسیا را دربر گرفت و علت روی آوردن مردم به آن ظلم سرمایه‌داری و فساد حکام غربی است. امروزه نیز حتی با برچیده شدن تشکیلات رسمی کمونیست‌ها در ایران تلاش آنها برای اشاعه تفکر خود ادامه دارد.[۲۸]
وی در بیان علت نام‌گذاری کتاب می‌نویسد: کمونیسم قبل از تبدیل شدن به یک نظام حکومتی با تنظیم مانیفستی در سال ۱۸۴۷م توسط مارکس و انگلس دو فیلسوف انگلیسی، برای خود فلسفه تحت عنوان مارکسیسم ایجاد کرده بود و رجال سیاسی شوروی بدون اطلاع از این فلسفه و پیامدهای آن در ترویج آن کوشیدند و قیافه فلسفی به خود گرفتند و ما امروزه با این فیلسوف‌نماها روبرو هستیم.[۲۹]
چاپ کتاب
کتاب برای اولین بار در مردادماه سال ۱۳۳۳ش توسط انتشارات اسلامیه چاپ شد.[۳۰] چاپ ششم کتاب پس از سال ۱۳۴۲ش بوده است.[۳۱] فیلسوف‌نماها بیش از سی بار تجدید چاپ شده است.[۳۲]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۳
- ↑ مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ۱۳۴۰ش، ج۶، ص۵۱۹.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۳
- ↑ عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۷۴ش، ص۹۷۰.
- ↑ اکبری، «آشنایی با تشکل‌های روحانی (۳) جامعه مدرسین حوزه علمیه قم»، ص۱۵۰.
- ↑ «زندگینامه آیت‌الله مکارم شیرازی»، سایت جامعه مدرسین.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۶ - ۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۱۳-۱۷
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۱۹-۲۰.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۲۷، ۱۷۷، ۳۰۱.
- ↑ مانند: مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۴۶.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۵۵.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۶۷.
- ↑ مانند: مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۸۹.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۲۵۹.
- ↑ مانند: مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۳۱۳.
- ↑ به‌پژوه، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۱
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۱۹-۲۰.
- ↑ به‌پژوه، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۱.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۳.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۶.
- ↑ به‌پژوه، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۰
- ↑ به‌پژوه، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۱
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۵۵ و ۶۶.
- ↑ به‌پژوه، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۰.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۲۱-۲۴.
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۲۴(نقل با تصرف و تلخیص).
- ↑ مکارم شیرازی، فیلسوف‌نماها، ۱۳۳۶ش، ص۴.
- ↑ مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ش۱۳۵۰، ج۳، ص۳۸۵۱.
- ↑ به‌پژوه، علی، فیلسوف نماها کتاب سال۳۳، ص۳۰.
منابع
- اکبری اسحاق‌وندی، علی، «آشنایی با تشکل‌های روحانی (۳) جامعه مدرسین حوزه علمیه قم»، در فصلنامه پیام، شماره ۱۰۴، زمستان ۱۳۸۹ش.
- به‌پژوه، علی، «فیلسوف نماها کتاب سال۳۳»، در فصلنامه شمیم نرجس، ش۱۳، ۱۳۸۹ش.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش.
- مشار، خان بابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، مولف، چاپ اول، ش۱۳۵۰.
- مشار، خان بابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون، بی‌نا، بی‌جا، چاپ اول، ۱۳۴۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، فیلسوف‌نماها، تهران، دارالکتب اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۳۶ش.