الهدایة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | هدایةالمتعلمین، هدایة بالخیر، الهدایه فی الاصول و الفروع |
| نویسنده | شیخ صدوق |
| تاریخ نگارش | نیمه دوم قرن چهارم قمری |
| موضوع | اعتقادات و احکام فقهی |
| زبان | عربی |
| تعداد صفحات | ج۱: ۲۳۰ص و ج۲: ۳۴۳ص |
الهِدایَه کتابی فقهی که توسط شیخ صدوق، فقیه و محدث شیعه نوشته شده است. این کتاب در دو بخش اصول اعتقادی و احکام شرعی تنظیم شده است. شیخ صدوق این کتاب را پیش از کتاب اعتقادات نوشته است. مؤسسه امام هادی(ع) در سال ۱۳۷۶ش با استفاده از نسخه‌های خطی مختلف، آن را با تحقیق و تصحیح چاپ و منتشر کرد.
نویسنده
ابوجعفر محمد بن علی، معروف به ابن‌بابویه و شیخ صدوق، اندکی پس از ۳۰۵ق بدنیا آمد و کودکی‌اش را در قم گذراند.[۱] پدرش، ابوالحسن علی بن بابویه (درگذشت؛۳۲۹ق)، فقیه شیعه بود. صدوق در دهه سوم زندگی، به ری رفت و در ۳۵۲ق، سفرهایی به مشهد، نیشابور، عراق، حجاز[۲] و در ۳۶۸ق به مرو، سمرقند و بلخ و دیگر شهرهای ماوراءالنهر داشت و با عالمان بسیاری دیدار و گفتگو کرد.[۳] او در ۳۸۱ق در ری فوت کرد.[۴] کتاب‌های من لایحضره الفقیه، المقنع، معانی الاخبار، الاعتقادات، عیون اخبار الرضا(ع) و علل الشرایع بدست او نوشته شده است.[۵]
اهمیت و جایگاه
ابن‌ندیم (از کهن‌ترین کتابشناسان جهان اسلام، درگذشتهٔ اواخر قرن چهارم) هنگام نام بردن از شیخ صدوق، تنها از کتاب الهدایة در میان کتاب‌های وی نام می‌برد.[۶] هم‌چنین عالمان امامیه مطالب این کتاب را مانند حدیث تلقی کرده‌اند؛ چرا که اطمینان داشته‌اند که روش شیخ صدوق این بوده که در هنگام بیان فتوا از عبارت‌های حدیثی تخطی نمی‌کرده است.[۷]
محتوا
کتاب الهدایه براساس موضوعات کلی آن، به دو بخش تقسیم شده است:
- بخش اول: اعتقادات و احکام فقهی. بخش عقاید شامل توحید،[۸] نبوت،[۹] امامت،[۱۰] تقیه،[۱۱] اسلام و ایمان،[۱۲] امر به معروف و نهی از منکر،[۱۳] جهاد،[۱۴] ارکان الاسلام[۱۵] و نیت[۱۶] است.
- بخش دوم: فروع فقهی از مسائل (باب‌های) مختلف طهارت[۱۷] تا باب ارث[۱۸] و باب نوادر[۱۹] را شامل می‌شود.
تدوین و چاپ
زمان نوشتن الهدایه مشخص نیست. صدوق در کتاب الاعتقادات خود، مطلبی را از این کتاب نقل کرده[۲۰] که با توجه به نوشتن الاعتقادات در سال ۳۶۸ هجری قمری،[۲۱] می‌توان نتیجه گرفت الهدایه پیش از این سال نوشته شده است.
برای کتاب الهدایه، در نجف، ایران، هند و آلمان ۱۸ نسخه دست‌نویس شمرده شده که قدیمی‌ترین آن در کتابخانه آیت‌الله بروجردی در نجف با تاریخ نگارش سال ۶۸۷ هجری قمری قرار دارد.[۲۲]
الهدایه اولین بار در سال ۱۲۷۶ هجری قمری در مجموعه فقهی جوامع الفقهیه چاپ شد و در سال ۱۳۷۷ هجری قمری و ۱۴۱۴ق همراه کتاب المقنع در ایران و بیروت چاپ گردید.[۲۳]
مؤسسه امام هادی(ع) در قم در ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش این کتاب را با تحقیق و تصحیح نشر داد که جلد اول شامل شرح حال صدوق و روش تحقیق و تصحیح کتاب است و جلد دوم شامل متن الهدایه است..[۲۴]
پانویس
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳۵.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۲.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۶.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۰۶.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، دار المعرفة، ص۲۸۷.
- ↑ گروهی از محققان، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۳.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۴تا۲۰.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۲۱تا۲۴.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۲۵تا۵۰.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۵۱تا۵۳.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۵۴و۵۵.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۵۶.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۵۷تا۵۹۰.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۶۰و۶۱.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۶۲تا۶۴.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۶۵تا۱۱۰.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۳۲۵ تا ۳۴۳.
- ↑ شیخ صدوق، الهدایه، ج۲، ۱۴۱۸ق، ص۳۴۳.
- ↑ شیخ صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۵.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ج۱، ۱۴۱۸ق، ص۱۰۹و۱۱۳.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ج۱، ۱۴۱۸ق، ص۲۵و۲۶.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ج۱، ۱۴۱۸ق، ص۲۵و۲۶.
- ↑ گروه محققان، الهدایه، ج۱، ۱۴۱۸ق، ص۲۵و۲۶.
منابع
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الهدایه، ج۲، موسسه امام هادی(ع)، قم، ۱۴۱۸ق.
- گروه محققان، الهدایه، ج۱، موسسه امام هادی(ع)، قم، ۱۴۱۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴ق.