روح‌الله کمالوند
| از فقیهان شیعه و فعالان انقلاب اسلامی ایران | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۸۱ش |
| زادگاه | خرم آباد |
| تاریخ وفات | ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۴۳ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید حسین بروجردی ؛ سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، شیخ عبدالکریم حائری |
| محل تحصیل | قم • بروجرد • اراک |
| اجازه روایت از | شیخ عباس قمی |
| اجازه اجتهاد از | شیخ عبدالکریم حائری |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه علیه حکومت پهلوی |
| اجتماعی | تاسیس حوزه علمیه خرم آباد |
روح الله کمالوند خرم‌آبادی (۱۲۸۱-۱۳۴۳ش) روحانی شیعه، مدرس، مجتهد و دانش‌آموخته حوزه علمیه بروجرد و قم از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری و سید حسین بروجردی بود. او با درخواست مردم خرم‌آباد و دستور آیت‌الله بروجردی به آن شهر مهاجرت کرد. در جریان انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی با وی همکاری نزدیکی داشت. کمالوند بین علما و بازاریان جایگاه خوبی داشت و رابط بین روحانیون و دربار پهلوی بود و بارها در جریان انقلاب و اعتراضات روحانیون، با محمدرضا شاه دیدار و گفتگو کرد. او پس از قیام پانزده خرداد در اثر تاملات روحی بستری و درگذشت.
معرفی کلی
روح‌الله کمالوند فقیه و مجتهد شیعی قرن چهاردهم هجری است. او رابط حوزه علمیه با بازار و دربار پهلوی شمرده می‌شد و در حوادث سیاسی نفوذ داشت و گاه دولت را وادار به عزل یا نصب مأموران می‌نمود.[۱] آیت‌الله بروجردی در مواقعی که نیاز به دخالت روحانیت بود، کمالوند را می‌فرستاد.[۲] محمدرضا شاه نیز برای رساندن پیام خود به مراجع، توسط امام جمعه تهران او را فرا می‌خواند و پیامش را بدو می‌گفت.[۳] وی تنها کسی بود که در زمان حبس آیت‌الله کاشانی در قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد، می‌توانست با او ملاقات کند.[۴]
رابطه او با امام خمینی چنان بود که می‌گفتند حوزه علمیه دو روح الله دارد؛ یکی روح‌الله خمینی و دیگری روح‌الله کمالوند.[۵] امام خمینی گاه با ارسال نامه، اعیاد مذهبی را به او و خانواده‌اش تبریک می‌گفت.[۶] جعفر سبحانی از مراجع تقلید شیعه او را علامه حجت خطاب کرده است.[۷]
زندگی‌نامه و تحصیلات
روح الله کمالوند در سال ۱۲۷۹ش[۸] یا ۱۲۸۱ش مصادف با ۱۳۱۹ق در خرم‌آباد متولد شد. غالب خاندان و اجداد او از زمان سلسله زندیه از مردان حکومتی لرستان بودند.[۹] کمالوند، تحصیلات ابتدایی و مقدمات علوم دینی را در زادگاهش خواند و حدود سال ۱۲۹۷ش به بروجرد رفت و به حلقه درسی آیت‌الله بروجردی پیوست. در سال ۱۲۹۹ش رو به اراک نهاد و تا از محضر درسی شیخ عبدالکریم حائری استفاده کند. وی در آنجا با امام خمینی آشنا و همدرس شد.[۱۰]
با اقامت شیخ عبدالکریم در قم او نیز به قم رفت. در قم در دروس فلسفی با امام خمینی[۱۱] و در دروس فقه با سید محمدرضا گلپایگانی[۱۲] هم‌مباحثه شد.
در سال ۱۳۰۶ش با شدت گرفتن فعالیت‌های انقلابی، پیگرد و دستگیری روحانیون توسط دولت رضاخان اوج گرفت. کمالوند مجبور شد به خرم‌آباد بازگردد. وی در این زمان از جمله روحانیونی بود که اجازه پوشیدن لباس روحانیت را داشت.[۱۳] وی در خرم آباد به تبلیغ پرداخت و در مدارس دولتی نیز به تدریس مشغول شد.[۱۴]
در سال ۱۳۲۴ش با رفتن سیدحسین بروجردی به قم و رونق دوباره دروس حوزه، کمالوند به قم بازگشت و به تدریس علوم حوزوی نیز پرداخت.[۱۵] وی کتاب کفایه الاصول و مکاسب را درس می‌گفت و پس از مدتی به کرسی درس خارج نشست و جزو ممتحنین درس خارج و دروس سطح عالی حوزه شد.[۱۶]
گفته شده است روح‌الله کمالوند همراه با امام خمینی در هجرت آیت‌الله بروجردی به قم نقش مهمی داشته است.[۱۷] وی در دوره زعامت بروجردی بر حوزه علمیه قم، مسئول بخش استفتائات دفتر مرجعیت وی بود.[۱۸]
اساتید
اساتید کمالوند در خرم آباد و قم بدین ترتیب بوده است:
- میرزا تقی شیخ الاسلام؛ او عموی کمالوند بود و مقدمات علوم حوزوی را بدو آموخت.[۱۹]
- سید ابو تراب جزایری؛[۲۰]
- سید حسین بروجردی؛
- علی‌اکبر مدرّس یزدی (درگذشت۱۳۴۴ق)؛ او استاد دروس فلسفی کمالوند بود.[۲۱]
- شیخ عباس قمی مولف مفاتیح الجنان (درگذشت۱۳۵۹ق)؛ کمالوند از این استادش اجازه روایت دارد.[۲۲]
- شیخ عبدالکریم حائری (درگذشت۱۳۵۵ق)؛ این فقیه شیعه به کمالوند اجازه اجتهاد داده بود.[۲۳]
شاگردان
چند تن از شاگردان کمالوند بدین قرار است:
- احمد جنتی (متولد۱۳۴۵ق)؛[۲۴]
- سید جواد مدرسی یزدی؛[۲۵]
- محمدعلی شریف طبرستانی مازندرانی (درگذشت ۱۳۹۶ق)؛[۲۶]
- محمدتقی جهانگیری لرستانی (درگذشت۱۴۱۲ق)؛[۲۷]
بازگشت به خرم آباد
سال ۱۳۲۹ش با درخواست مردم خرم‌آباد، آیت‌الله بروجردی از کمالوند خواست به زادگاهش بازگردد و به تبلیغ دین بپردازد.[۲۸] بر اساس اسناد سازمان امنیت وقت وی در خرم‌آباد نفوذ و اثر زیادی داشت و نشر معارف دین بزرگترین آرزوی وی بوده است.[۲۹]
کمالوند تعدادی استاد به خرم‌آباد دعوت و خانه خود را به مدرسه علوم اسلامی تبدیل نمود. این مدرسه که هسته اولیه حوزه علمیه خرم‌آباد گردید، به حوزه علمیه کمالیه معروف شد[۳۰] و محل تجمع مردم مذهبی و علمای شهر بود و غالب مراسم مذهبی شهر در آنجا برپا می‌شد.[۳۱] در سندی از سازمان اطلاعات و امنیت پهلوی آمده است که مقدار قابل توجهی از مخارج حوزه علمیه خرم‌آباد از طریق اموال شخصی کمالوند که به او ارث رسیده بود، تامین می‌شد.[۳۲]
این خانه که در محله سبزه‌میدان شهر واقع است، در سال ۱۳۹۵ش در فهرست آثار ملی جای گرفت.[۳۳]
فعالیت بر علیه سلطنت پهلوی
- کمالوند در جریان نهضت ملی شدن نفت از دکتر محمد مصدق حمایت کرد و با سید ابوالقاسم کاشانی همکاری می‌نمود.[۳۴]
- کمالوند در قضیه انجمن‌های ایالتی و ولایتی برای مقابله با آن در خرم‌آباد جلساتی برگزار نمود و خود به تهران رفت و با محمدرضا شاه ملاقات کرد و به او نسبت به وضع موجود هشدار داد.[۳۵] با لغو اجرای این لایحه امام خمینی در نامه‌ای به او نوشت:... شما در صف اول واقع بودید... محتاج به‌همفکری مثل جنابعالی هستیم.[۳۶]
- در سال ۱۳۴۱ش در جریان انقلاب سفید و اصلاحات محمدرضا شاه، با درخواست او بازاریان خرم‌آباد مغازه‌ها را تعطیل کردند.[۳۷] خود نیز با تصمیم علمای قم با شاه ملاقات نمود. شاه در این دیدار به او گفته بود: اگر آسمان به زمین بیاید این کار باید انجام شود. روحانیون ما باید شاه دوستی را از علمای اهل سنت دیگر کشورها یاد بگیرند. کمالوند در جواب گفته بود: آنها مامورین دولت‌های خود هستند و مانند استانداران و فرمانداران ایران به جهت انجام ماموریت اداری دعا می‌کنند. ولی علمای شیعه در تاریخ هزار ساله خود هیچ‌گاه مأمور حکومت‌ها نبوده و نخواهند بود.[۳۸]
- در سال ۱۳۴۲ش وقتی امام خمینی توسط شاه دستگیر و در قیطریه محبوس گردید و شایعه اعدام او پخش شد، به تهران آمد و به جمع علمای متحصن پیوست[۳۹] و با شاه ملاقات کرد. شاه به او قول داد که جان امام خمینی در امان خواهد بود. با اصرار وی سید احمد خوانساری در زندان با امام خمینی ملاقات نمود.[۴۰] شاه با درک جایگاه کمالوند اقداماتی کرد تا او نتواند به خرم‌آباد بازگردد، لیکن او برگشت و با استقبال ویژه مردم شهر مواجه شد. او در این قضایا چنان تحت فشار روحی قرار گرفته بود که در خانه‌اش بستری شد. ساواک در اسناد خود او را رئیس روحانیون استان خوانده است.[۴۱]
درگذشت و فرزندان
روج‌الله کمالوند در ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۴۳ش در تهران از دنیا رفت. پیکر او با حضور امام خمینی، سید محمدرضا گلپایگانی تشییع[۴۲] و در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۴۳] بر اساس اسناد سازمان اطلاعات و امنیت پهلوی جمعیت بی‌نظیری برای استقبال از بازماندگان کمالوند و کسانی که برای شرکت در مراسم وی به تهران و قم رفته بودند، اجتماع کردند که با برخورد فرمانداری شهر مواجه گردید.[۴۴] کمالوند پنج فرزند دارد. چهار دختر و یک پسر به نام حسن.[۴۵] در ۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۳ش، پنجاهمین سالگرد رحلت کمالوند، همایشی بزرگداشتی برای وی برگزار شد که بسیاری از علما در آن شرکت جستند و مراجع تقلید پیام‌هایی را برای قرائت در همایش ارسال کردند. در این همایش تمبر یادبود وی رونمایی شد.[۴۶]
پانویس
- ↑ جمعی از نویسندگان، ستارگان حرم، ۱۳۷ش، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ خاطرات آیت‌الله خرم آبادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۶۸.
- ↑ محمودوند، دست مهربانی امام خمینی(ره) بر سر فرزندان آیت‌الله کمالوند، پایگاه اطلاع رسانی فارس، کد خبر: ۸۵۰۰۹(سخنان حسن کمالوند).
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص شانزده.
- ↑ سخنان خانم فاطمه کمالوند، دختر شیخ روح‌الله در همایش پنجامین سالگرد ارتحال شیخ روح الله پایگاه اطلاع رسانی فارس، کد خبر: ۸۵۰۰۹.
- ↑ صحیفه امام خمینی، ج ۱، ص۳۱۷.
- ↑ سبحانی، تذکرة الأعیان، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۸.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص هشت.
- ↑ دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۴۱.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۴۴.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص نه
- ↑ جمعی از نویسندگان، ستارگان حرم، ۱۳۷ش، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص دوازده.
- ↑ دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۴۴.
- ↑ سلامت روح و اعتدال در فکر از ویژگی‌های آیت‌الله کمالوند بود، مصاحبه با آیت الله مکارم شیرازی، پایگاه اطلاع رسانی تسینم، کد خبر ۳۶۶۷۷۵
- ↑ رک: دانشنامه جهان اسلام، ج۱، ص۶۶۳۵.
- ↑ سخنان حسن کمالوند، فرزند شیخ روح الله در همایش پنجامین سالگرد ارتحال شیخ روح الله پایگاه اطلاع رسانی فارس، کد خبر: ۸۵۰۰۹.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص هشت
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۴۴.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۷۴۴.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص ده.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص ده.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۸۸.
- ↑ مجمع الفکر الاسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۸، ص۴۲۶.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۱۷۴۸.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۱۴۵۷.
- ↑ خاطرات آیت الله خرم آبادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۶۸.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۱۸.
- ↑ دالوند، انقلاب اسلامی در لرستان، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۷۴.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی خبرگزاری صدا و سیما، کد خبر: ۱۲۱۶۶۳۳، تاریخ انتشار: ۲۷ تیر ۱۳۹۵
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۲۰.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی خبرگزاری جمهوری اسلامی، کد خبر: ۷۲۷۴/۵۰۷.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۳۳.
- ↑ احمدی میانجی، خاطرات آیت الله احمد میانجی، قم، ص۹۲.
- ↑ خمینی، صحیفه امام خمینی (ره)، ج۱، ص۱۳۹.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۲۵.
- ↑ جمعی از محققین، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۱۰۳۴۰ و ۵۸۶۸.
- ↑ احمدی میانجی، خاطرات آیت الله احمد میانجی، قم، ص۹۲
- ↑ جمعی از محققین، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۸۱۹.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۲۲.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۱۷۱.
- ↑ احمدی میانجی، خاطرات آیت الله احمد میانجی، قم، ص۹۲.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۱۷۱.
- ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، ۱۳۹۲ش، ص۱۸.
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی فارس، کد خبر: ۸۵۰۰۹
منابع
- احمدی میانجی، خاطرات آیت الله احمد میانجی، قم، دفتر معظم له، چ۱، بی‌تا.
- جمعی از محققین، دانشنامه امام خمینی، قم، بی‌نا، بی‌تا.
- جمعی از نویسندگان، ستارگان حرم، قم، زائر، ۱۳۷۸ش.
- جواهر کلام، عبد الحسین، قم، تربت پاکان قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ق.
- سبحانی، جعفر، تذکرة الأعیان، قم، مؤسسة الإمام الصادق (علیه‌السلام)، ۱۴۱۹ق.
- دالوند، حمیدرضا، انقلاب اسلامی در لرستان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ اول، ۱۳۸۵ش.
- طاهری خرم آبادی، خاطرات آیت‌الله طاهری‌خرم‌آبادی، به کوشش محمد رضا احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بی‌تا.
- مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، آیت الله روح الله کمالوند به روایت اسناد ساواک، تهران، چ اول، ۱۳۹۲ش.
- مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ۱، ۱۴۲۸ق.
- مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چ۱، ۱۳۸۶ش.
- محمودوند، اکرم، دست مهربانی امام خمینی(ره) بر سر فرزندان آیت‌الله کمالوند، خبرگزاری فارس.
- ثبت خانه آیت الله کمالوند در فهرست آثار ملی، خبرگزاری ایرنا.
- مصاحبه با آیت الله مکارم شیرازی، سلامت روح و اعتدال در فکر از ویژگی‌های آیت‌الله کمالوند بود، خبرگزاری تسنیم.
پیوند به بیرون