مسائل العویص (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید |
| موضوع | فقه |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالمفید |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
مَسائلُ ألْعَویص یا جَواباتَ المَسائل النّیشابوریّة کتابی در فقه شیعه به زبان عربی تالیف شیخ مفید (م ۴۱۳ق) از بزرگترین فقها و متکلمین شیعه در قرن چهارم هجری. العویص مجموعه‌ای از مسائل دشوار فقهی است که شیخ مفید در جواب ابوالحسن نیشابوری ارائه کرده است. او در این کتاب ضمن پاسخ به مسائل مشکل فقهی، به اجماع یا اختلاف نظر علمای شیعه یا علمای اهل سنت نیز پرداخته است.
العَویص در لغت به معنای سخن دشوار است و این اثر با نام العویص یا العویص فی الاحکام نیز شهرت دارد.
درباره مؤلف
ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عُکبَری بغدادی مشهور به شیخ مفید از بزرگترین علمای شیعه دوازده امامی در نیمه دوم قرن چهارم و قرن پنجم هجری قمری بوده است. وی از شاگردان شیخ صدوق بود و سید رضی، سید مرتضی و شیخ طوسی از شاگردان او بوده‌اند. او از احیاکنندگان بزرگ علوم اسلامی و از مروّجان سخت کوش فرهنگ شیعی و از نشردهندگان فقه امامیه است.[۱]
نام‌های کتاب
این کتاب به نام‌های دیگری نیز خوانده شده است:
- العویص
- العویص فی الاحکام
- جوابات المسائل النیسابوریة
- مسائل أبی الحسن النیسابوری[۲][۳]
- مسائل العویص فی الاحکام [۴]
موضوع کتاب
العویص مجموعه‌ای است از مسائل دشوار فقهی که شیخ مفید در جواب ابوالحسن نیشابوری مطرح کرده و پس از مدتی به درخواست یکی از یارانش آن را به نگارش درآورده است.[۵] گویا مسائل فقهی مشکلی از شیخ مفید سؤال شده که در این رساله پاسخ آن‌ها جمع‌آوری گردیده و سؤالات از نیشابور ارسال شده است.[۶]
این رساله دارای پنج باب بوده و مجموعا حدود ۸۵ سؤال و ۹۴ پاسخ را داراست. برخی از مباحث این کتاب، شبیه به معما بوده و گاهی مؤلف برای حل یک مسئله بیش از ده جواب ارائه می‌دهد.[۷]
عناوین کتاب
این کتاب شامل موضوعاتی است:
آغاز کتاب با مسائل مربوط به نکاح است و نخستین مسأله درباره حکم زنی است که با مردی به صورت شرعی صحیح ازدواج کرده است و نیز با مردی که عقلش کامل و دینش پسندیده است با رضایت خودش و او ازدواج کرده است وهمسر اولش از این ازدواج به حسب طبیعت مردانگی‌اش ناراضی است ولی به حسب شرع راضی و تسلیم است.شیخ مفید پاسخ داده است که این مربوط به زنی است که خبر مرگ شوهرش به او رسیده و او (براساس حکم شرعی چون یقین به مرگ همسرش کرده است) عده وفات گرفته است وبا مرد دیگری که عقل و دینش را قبول داشته ازدواج کرده و خبر این ازدواج به همسر اولش که زنده است رسیده است و او طبعاً از این ازدواج ناراضی است ولی براساس حکم شرع تسلیم و راضی است. این پاسخ مورد اجماع فقهاء است.[۱۰] آخرین مسأله کتاب درباره کسی است که اقرار به مالی می‌کند که بر ذمه اوست که با تعابیر مختلفی که برای تعیین آن مال بکار می‌برد مقدار مالی که با این اقرار بر او ثابت می شود تفاوت پیدا می‌کند با این که در تمام تعابیر فقط به صورت مبهم با جمله (له عندي كذا دراهم کذا) و مانند آن بکار رفته است ولی گاهی ۳ درهم وگاهی ۲۰ درهم و گاه ممکن است به سبب تعبیر شخصِ اقرار کننده ۳۲۰ درهم بر ذمّه او ثابت بشود.[۱۱]
نسخه‌های خطی
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در قم که تاریخ نگارش آن ۱۱۸۳ق و به تحریر سید حسین بن میر سیدعلی موسوی است.
- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
- نسخه‌ای در کتابخانه ملک تهران.
- نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
- نسخه‌ای در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
- نسخه‌ای در کتابخانه مسجد گوهرشاد.[۱۲]
کتاب در سال ۱۴۱۴ق در بیروت در انتشارات دارالمفید چاپ شد.
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقيق و تخريج : حسن الأمين، ج۹، ص۴۲۲.
- ↑ مفید، العویص، ۱۴۱۴ق، ص ۶ و ۷.
- ↑ مسائل العویص، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۳۶۲.
- ↑ مسائل العویص، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ مفید، العویص، ۱۴۱۴ق، ص ۶.
- ↑ صباحی، تألیفات معروف و موجود شیخ مفید: مسائل العویص.
- ↑ مفید، العویص، ۱۴۱۴ق، فهرست کتاب.
- ↑ رجایی، معرفی رساله خطی العویص فی الاحکام و مؤلف آن، ۱۳۴۴ش.
- ↑ شیخ مفید، مسائل العویص، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۳.
- ↑ شیخ مفید، مسائل العویص، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۶۳-۶۴.
- ↑ صباحی، تألیفات معروف و موجود شیخ مفید: مسائل العویص.
منابع
- مفید، محمد، العویص، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
- رجایی، احمدعلی، معرفی رساله خطی العویص فی الاحکام و مؤلف آن، نامه آستان قدس بهمن ۱۳۴۴ شماره ۲۲ و ۲۳.
- صباحی، مهدی، تألیفات معروف و موجود شیخ مفید: مسائل العویص، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شماره ۸۲.
- مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور، نرم‌افزار رایانه‌ای آثار شیخ مفید.
پیوند به بیرون