زید بن صوحان
| از شهدای جنگ جمل | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زید بن صوحان بن حجر |
| خویشاوندان | برادر بزرگ صعصعه بن صوحان |
| محل زندگی | کوفه |
| شهادت | سال ۳۶ قمری در جنگ جمل |
| نحوه شهادت | به دست عمرو بن یثری و یا عمرو بن سبرة |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
| فعالیت‌ها | راوی احادیث امام علی(ع) • پرچم‌دار قبیله عبدالقیس در جنگ جمل • از زهاد و ابدال |
| آثار | مسجد زید بن صوحان |
زید بن صوحان (شهادت ۳۶ق) از شهدای جنگ جمل. زید از یاران امام علی(ع) بود که کوفیان را به حمایت از امام علی(ع) در جنگ جمل دعوت می‌کرد. او در این جنگ پرچم‌دار قبیله عبدالقیس بود و به شهادت رسید. برخی از منابع از زهد و کثرت عبادت او سخن گفته‌اند.
برخی از منابع او را در شمار صحابه پیامبر(ص) آورده‌اند.
نسب
زید بن صوحان بن حجر از قبیله عبد القیس[۱] کنیه‌‌اش ابوسلمان و ابوعبدالله بوده است. گفته‌اند کنیه ابوسلمان را به سبب علاقه زیاد وی به سلمان فارسی به او داده‌ا‌ند.[۲] زید برادر بزرگ صعصعه بن صوحان بوده است.[۳]
دوران پیامبر و خلفا
برخی منابع، زید را از صحابه پیامبر دانسته‌اند.[۴] و برخی دیگر ایشان را از تابعان برشمرده‌اند.[۵]
پیامبر اکرم در گفتاری از شخصی به نام زید نام برده که قسمتی از جسم او زودتر از خودش به بهشت می‌رود.[۶] منابع این سخن را در مورد زید دانسته‌اند که در نبرد با ایران دستش قطع شد.[۷]
زید از کوفیانی بود که عثمان آن‌ها را به شام تبعید کرد.[۸] با این حال به جهت گفتگوی نرمی که با معاویه داشت، به کوفه بازگردانده شد.[۹]
او در گفتاری خلیفه سوم را نصیحت می‌کند که: «تو افراط کردی و امتت نیز افراط کرد. با اعتدال برخورد کن تا آن‌ها نیز معتدل باشند». البته در عین حال خود را مطیع او نیز می‌داند.[۱۰]
صحابه امام علی(ع)
زید از اصحاب امام علی(ع) بود[۱۱] و از ایشان روایت نقل کرده است.[۱۲]
پیش از آغاز جنگ جمل، میان کوفیان اختلاف شد که آیا از امام علی(ع) در مقابل عایشه حمایت کنند یا هر دو طرف را رها کنند. زید از افرادی بود که مردم را به سپاه امام علی(ع) دعوت می‌کرد.[۱۳] عایشه نامه‌ای برای زید فرستاد و او را به خانه‌نشینی و ترک حمایت از علی(ع) فراخواند و حتی دستور داد که مردم را به رها کردن علی(ع) دعوت کند. اما زید اعتنایی به نامه نکرده و به حمایت از علی(ع) ادامه داد.[۱۴]
زید در جنگ جمل فرمانده قبیله عبدالقیس[۱۵] و پرچم‌دار آن‌ها بود.[۱۶]
زهد
زید را از زهاد زمان خودش دانسته‌اند.[۱۷] او را همچنین از ابدال معرفی کرده‌اند.[۱۸]
زید بسیاری از روزها را روزه می‌گرفت و شب‌ها را به عبادت می‌گذراند. او به حدی بر این امور اصرار می‌ورزید که سلمان فارسی او را به اعتدال در این موارد سفارش کرده و حقوق اعضای بدن را به او یادآوری کرد.[۱۹]
زید در نبرد با ایرانیان از ناحیه دست مجروح شد و در حالی‌که خون از او می‌رفت، می‌خندید. شخصی به او گفت که اینجا و این حالت، مکان خنده نیست. زید گفت: من انتظار ثواب را بر این امر دارم. حال چرا این‌را به فریاد درد از بین ببرم.[۲۰]
شهادت
زید در سال ۳۶ق در جنگ جمل به دست عمرو بن یثری و یا عمرو بن سبرة[۲۱] به شهادت رسید.[۲۲] امام علی(ع) لحظاتی پیش از شهادت زید بر بالینش آمد. او بر حقانیت امام علی(ع) تأکید کرد و گفت که با آگاهی از وی حمایت کرده سپس برای درستی عمل خود به خطبه غدیر استناد کرد.[۲۳] امام علی(ع) در مورد زید گفته بود: «ای زید، خدا تو را رحمت کند که کم خرج و پرفایده بودی.[۲۴] به گفته برخی منابع، عایشه نیز از شنیدن خبر شهادت زید ناراحت شد و برای او رحمت الهی را طلب کرد.[۲۵]
زید وصیت کرد پیش از دفن، خون را از چهره‌اش پاک نکنند و لباسش را بیرون نیاورند؛ تا با همین لباس در قیامت محشور شود. [۲۶]
مسجد زید بن صوحان
در جنوب مسجد سهله و در نزدیکی مسجد صعصعه در شهر کوفه مسجدی به نام مسجد زید بن صوحان قرار دارد که از مساجد قدیمی کوفه است. این بنا بارها مرمت و بازسازی شده و در کتب ادعیه، اعمال مخصوصی برای آن ذکر شده است.
تک‌نگاری
كتاب «زيد و صعصعه پسران صوحان» نوشته كامران محمدحسينی منتشر شده از سوی نشر مشعر ۱۳۹۵ش در ۱۳۶ صفحه به زندگی و عملکرد زید بن صوحان و برادرش صعصعة بن صوحان پرداخته است.[۲۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۵۹.
- ↑ ابن حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳۳.
- ↑ مامقانى، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۹، ص۲۱۰.
- ↑ ابن اثیر، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۲.
- ↑ ابو نعیم إصفهانی، معرفة الصحابة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۶۶.
- ↑ ابو الفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۹۸.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الكبرى، ۱۴۱۸ق، ج۶، ص۱۷۷.
- ↑ مامقانى، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۲۹، ص۲۱۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۴.
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۰.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ فسوی، المعرفة و التاریخ، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۳۱۲.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۹.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۷۳.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۱۱۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۰۳.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۰۱.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۹، ص۴۳۱.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۵۷.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۹، ص۱۹۷.
- ↑ انتشار كتاب "زيد و صعصعه پسران صوحان" پایگاه پژوهشکده حج و زيارت
منابع
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: شیری، علی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق.
- ابن‌جوزی، عبد الرحمن بن علی، المنتظم، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، عطا، مصطفی عبد القادر، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: البجاوی، علی محمد، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۵ق.
- ابو الفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
- ابو نعیم إصفهانی، أحمد بن عبدالله، معرفة الصحابة، تحقیق: عزازی، عادل بن یوسف، دار الوطن، ریاض، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق: معلمی یمانی، عبد الرحمن بن یحیی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال، تصحیح: بحر العلوم، محمد صادق، قم، الشریف الرضی، ۱۴۰۲ق.
- فسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، تحقیق: اکرم العمری، ضیاء، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، تحقیق و تصحیح: شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصطفوی، حسن، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق: مامقانى محی الدین، مامقانى محمدرضا، قم، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۳۱ق.