مرگ بر آمریکا شعاری است که در ایران و بسیاری از نقاط جهان در اعتراض به سیاست‌های دولت آمریکا به کار می‌رود. برخی این شعار را نشانه آرمان‌ها و اهداف استعمارستیزانه انقلاب اسلامی ایران می‌دانند.
عده‌ای این شعار را به آیاتی از قرآن مستند می‌کنند که برای کفار و مشرکان آرزوی مرگ کرده‌اند و برخی نیز آن را مصداقی از تَبَرّی می‌دانند که از فروع دین است. به باور آیت‌الله خامنه‌ای، این شعار دارای منطقی عمیق و عقلانی است که می‌توان آن را به استعاذه و آماده‌باش همیشگی در مقابل شیطان تشبیه کرد.
برخی از جریانات سیاسی در ایران مخالف این شعار و خواستار حذف آن هستند و مدعی آن شده‌اند که امام خمینی نیز در زمان حیات خود با حذف شعار در رسانه‌های دولتی موافق بود؛ اما موافقان این شعار این سخنان را فریبکارانه و بی‌سند دانسته و تصمیم‌گیری در این خصوص را از اختیارات ولی فقیه قلمداد کرده‌اند.
جایگاه
شعار «مرگ بر آمریکا» را نمایانگر آرمان‌ها و اهداف استعمارستیزانه انقلاب اسلامی ایران معرفی کرده‌اند.[۱] برخی آن را اصلی‌ترین شعار انقلاب اسلامی ایران می‌دانند[۲] و اینکه منحصر در یک دوره زمانی خاص نیست.[۳] محمدتقی مصباح یزدی، مجتهد و فیلسوف شیعه معتقد است مردم ایران این شعار را در ردیف تکبیرِ پس از نمازهای جماعت لازم می‌دانند.[۴]
به گفته آیت‌الله خامنه‌ای، دومین رهبر انقلاب اسلامی ایران، شعارِ مرگ بر آمریکا شعاری منطقی با پشتوانه عمیق فکری و عقلانی و به معنای مرگ بر سیاست‌های سلطه‌گری آمریکا[۵]و نیز مرگ برای سردمداران آمریکا در هر دوره‌ای است.[۶] وی این شعار را به عبارت مشهور استعاذه و آمادگی همیشگی در برابر شیطان تشبیه کرده و بر این باور است که این شعار مردم را در مقابل زیاده‌خواهی‌های سلطه‌گران جهانی آماده نگه می‌دارد.[۷]
مستندات دینی شعار «مرگ بر آمریکا»
برخی مستندات قرآنی برای شعار مرگ بر آمریکا جست‌وجو کرده و این شعار را به آیاتی چون آیه ۸ سوره محمد، آیه ۴ سوره بروج، آیه ۱۹ سوره مدثر و آیه ۱۰ سوره ذاریات مرتبط دانسته‌اند که در آنها عمدتاً برای برخی از کفار و مشرکان آرزوی مرگ و نابودی با واژه «قُتِلَ» (به معنای مرده باد) شده است.[۸] برخی نیز بر این باورند که شعار «مرگ بر آمریکا» را می‌توان مصداق یکی از فروع دین و جزو تَبَرّی شمرد.[۹]
فراگیری در کشورهای دیگر
علاوه بر ایران، شعار مرگ بر آمریکا در برخی کشورهای آسیایی، اروپایی، آفریقایی و منطقه آمریکای لاتین نیز به کار رفته است؛[۱۰] به‌گونه‌ای که سیدعلی خامنه‌ای این امر را بحرانی جدی برای آمریکا[۱۱] و نیز نشانه تحول حتمی در سطح جهانی تحلیل کرد.[۱۲] برای نمونه، سیدحسین حوثی، بنیان‌گذار و اولین رهبر جنبش انصارالله یمن در سخنرانی خود با عنوان «فریادی در چهره مستکبران»، شعارهای «الله اکبر، مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، نفرین بر یهود و پیروز باد اسلام» را شعار رسمی شیعیان این منطقه اعلام کرد.[۱۳]
مخالفت با شعار «مرگ بر آمریکا»
در ایران، برخی خواهان حذف شعار مرگ بر آمریکا از ادبیات سیاسی ایران هستند. مثلاً محمدتقی رهبر، روحانی و فعال سیاسی گفته است این شعار می‌تواند با ایجاد روابط دوستانه با آمریکا حذف شود.[۱۴] صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز اصرار بر این شعار را برای ایران هزینه‌بردار دانسته است[۱۵] برخی هم ناکامی در عرصه بین‌المللی نظیر خروج آمریکا از برجام را به سردادن این شعار توسط مردم ربط داده‌اند.[۱۶] اکبر هاشمی رفسنجانی، روحانی سیاستمدار، در خاطرات خود گفته امام خمینی اولین رهبر انقلاب اسلامی ایران با حذف شعار مرگ بر آمریکا از رسانه‌های دولتی ایران موافق بود.[۱۷]
در مقابل، برخی دیگر همچون سید احمد خاتمی، امام جمعه تهران حذف این شعار را در اختیار ولی فقیه دانسته‌اند.[۱۸] سیدعلی خامنه‌ای هم در پاسخ به اینکه این شعار سبب دشمنی آمریکا با ایران می‌شود، گفته است مستکبران جهان با برافراشته شدن پرچم عدالت و پیشرفت علمی و عملی ملت‌ها که خارج از قلمرو قدرت ایشان صورت می‌گیرد، دشمنی دارند و شعار بهانه است؛[۱۹] به ویژه اینکه دشمنی آمریکا از ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ش و روزگاری شروع شد که کسی در ایران شعار مرگ بر آمریکا سر نمی‌داد.[۲۰] وی بر این باور است که تا وقتی آمریکا «شرارت»، «دخالت»، «خباثت» و «رذالت» خود را ادامه می‌دهد، شعار مرگ بر آمریکا از دهان ملت ایران نخواهد افتاد.[۲۱]
تاریخچه
در خصوص خاستگاه شعار «مرگ بر آمریکا» گزارش‌های مختلفی در دست است: برخی بر این باورند که این شعار اولین بار از زبان دانشجویان و مخالفان شاه ایران به جهت سفر به آمریکا در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۵۶ش سر داده شده است.[۲۲] طبق اسناد به‌دست‌آمده از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، این شعار در پاییز سال ۱۳۵۷ش، از سوی مردم در اعتراض‌ها و دیوارنویسی‌ها استفاده شده است.[۲۳] عده‌ای نیز استفاده از آن را به دانش‌آموزان در روز ۱۳ آبان سال ۱۳۵۷ش نسبت داده‌اند.[۲۴]
در آینه رسانه و هنر
در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برپایی نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و مسابقات و تولید آثار هنری با محوریت شعار مرگ بر آمریکا پای ثابت رویدادهای ملی و بین‌المللی بوده است. به‌عنوان نمونه جشنواره مرگ بر آمریکا، هر چند سال یک بار، با حضور هنرمندانی از کشورهای مختلف جهان، در بخش‌های مختلفی چون عکس، گرافیک، کاریکاتور، مستند، کلیپ، سرود و ترانه برگزار می‌شود.[۲۵]
علاوه بر آن، مسابقاتی چون مسابقه «تایپوگرافی مرگ بر آمریکا» به صورت کشوری،[۲۶] نمایشگاه مجموعه‌پوسترهای مرگ بر آمریکا در محوطه دانشگاه‌ها[۲۷] و نیز جشنواره هنری «مرگ بر آمریکا» با دعوت از برخی از خوانندگان مطرح ضداستکباری دنیا برگزار شده است.[۲۸]
جشنواره فیلم عمار نیز در ششمین اختتامیه خود، از جایزه ویژه خود «موزاییک مرگ بر آمریکا» رونمایی کرد. این جایزه که هرساله به آمریکاستیزترین اثر اهدا می‌شود، نخستین بار به مهدی نقویان کارگردان مستند «برادران» که راجع به پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران بود اهدا شد.[۲۹]
نگارخانه
-
![موزاییک‌های کفپوش حیاط مسجد خوزان در شهر خمین با نقش شعار مرگ بر آمریکا با خط کوفی.[۳۰]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/8/89/%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%A7_%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%C2%AB%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%C2%BB.jpg/120px-%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%A7_%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%C2%AB%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%C2%BB.jpg)
موزاییک‌های کفپوش حیاط مسجد خوزان در شهر خمین با نقش شعار مرگ بر آمریکا با خط کوفی.[۳۰]
-
![آتش‌زدن پرچم آمریکا در نیویورک در جریان اعتراض به قتل جورج فلوید.[۳۱]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/e/e0/%D8%A2%D8%AA%D8%B4_%D8%B2%D8%AF%D9%86_%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9.jpg/80px-%D8%A2%D8%AA%D8%B4_%D8%B2%D8%AF%D9%86_%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9.jpg)
آتش‌زدن پرچم آمریکا در نیویورک در جریان اعتراض به قتل جورج فلوید.[۳۱]
-
![کاریکاتور مرگ بر آمریکا، دربارهٔ اظهارنظر ترامپ در خصوص اینکه صدای مرگ بر آمریکای مردم ایران را نشنیده است.[۳۲]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/2/29/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7.jpg/120px-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7.jpg)
کاریکاتور مرگ بر آمریکا، دربارهٔ اظهارنظر ترامپ در خصوص اینکه صدای مرگ بر آمریکای مردم ایران را نشنیده است.[۳۲]
-
![کتاب جهان‌خوار (چرا مرگ بر آمریکا)، نوشته علی شعیبی.[۳۳]](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/5/5d/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%DA%86%D8%B1%D8%A7_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1.jpg/80px-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%DA%86%D8%B1%D8%A7_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1.jpg)
کتاب جهان‌خوار (چرا مرگ بر آمریکا)، نوشته علی شعیبی.[۳۳]
![موزاییک‌های کفپوش حیاط مسجد خوزان در شهر خمین با نقش شعار مرگ بر آمریکا با خط کوفی.[۳۰]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%A7_%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%C2%AB%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%C2%BB.jpg)
![آتش‌زدن پرچم آمریکا در نیویورک در جریان اعتراض به قتل جورج فلوید.[۳۱]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%A2%D8%AA%D8%B4_%D8%B2%D8%AF%D9%86_%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9.jpg)
![کاریکاتور مرگ بر آمریکا، دربارهٔ اظهارنظر ترامپ در خصوص اینکه صدای مرگ بر آمریکای مردم ایران را نشنیده است.[۳۲]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7.jpg)
![کتاب جهان‌خوار (چرا مرگ بر آمریکا)، نوشته علی شعیبی.[۳۳]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%DA%86%D8%B1%D8%A7_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1.jpg)
پانویس
- ↑ حیدری، تبیین گستره شعائر الهی در قرآن کریم با رویکرد تطبیقی شعارهای انقلاب اسلامی، ۱۴۰۰ش، ص۱۰.
- ↑ ریشه‌های شعار «مرگ بر آمریکا» در تاریخ نهضت اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ میرشکاری سلیمانی، بررسی زمینه‌های تاریخی شعارهای انقلاب اسلامی ایران، ۱۳۹۸ش، ص۱۴۳.
- ↑ مصباح: همه مردم شعار مرگ بر آمریکا را مثل تکبیر بعد از نماز، لازم می‌دانند!، سایت پایگاه خبری و تحلیلی انصاف.
- ↑ فیش‌های شعار مرگ بر آمریکا، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار جمعی از اعضای انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ حیدری، تبیین گستره شعائر الهی در قرآن کریم با رویکرد تطبیقی شعارهای انقلاب اسلامی، ۱۴۰۰ش، ص۱۰.
- ↑ چرا می‌گوییم «مرگ بر آمریکا»؟/ نوشتن از آمریکا ترکش دارد، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ علیزاده موسی، بیداری اسلامی، ۱۳۹۰ش، ص۲۰۸–۲۰۹.
- ↑ «مرگ بر آمریکا» چه می‌شود؟، سایت تحلیلی خبری عصرایران.
- ↑ سرنوشت یک شعار استراتژیک/ موافقان و مخالفان مرگ بر آمریکا چه می‌گویند؟، خبرآنلاین.
- ↑ هدایتی، چرایی استمرار شعار مرگ بر آمریکا، جامعه خبری تحلیلی الف.
- ↑ سرنوشت یک شعار استراتژیک/ موافقان و مخالفان مرگ بر آمریکا چه می‌گویند؟، خبرآنلاین.
- ↑ سرنوشت یک شعار استراتژیک/ موافقان و مخالفان مرگ بر آمریکا چه می‌گویند؟، خبرآنلاین.
- ↑ فیش‌های شعار مرگ بر آمریکا، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار دانش آموزان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای.
- ↑ میرشکاری سلیمانی، بررسی زمینه‌های تاریخی شعارهای انقلاب اسلامی ایران، ۱۳۹۸ش، ص۳۶.
- ↑ جمعی از نویسندگان، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، ۱۳۸۶ش، ص۴۰۰ و ۴۰۳.
- ↑ ریشه‌های شعار «مرگ بر آمریکا» در تاریخ نهضت اسلامی، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ فراخوان سومین جایزه بزرگ بین‌المللی مرگ بر آمریکا منتشر شد، سایت فستیوارت.
- ↑ تایپوگرافی مرگ بر آمریکا در تبریز برگزار می‌شود، خبرگزاری مهر.
- ↑ اکران مجموعه پوسترهای مرگ بر آمریکا، سایت بسیج دانشجویی دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
- ↑ هنرمندان آمریکایی "مرگ بر آمریکا" می‌گویند/ دعوت از خوانندگان ضداستکباری به ایران، خبرگزاری مهر.
- ↑ رونمایی از جایزه ویژه جدید جشنواره عمار، سایت جهان امروز.
- ↑ موزائیک با طرح «مرگ بر آمریکا» هم آمد، خبرگزاری مهر.
- ↑ (ویدئو) آتش زدن پرچم آمریکا در نیویورک، سایت فرارو.
- ↑ ترامپ ناشنوا شد!/ نشنیده‌ام ایرانی‌ها شعار «مرگ بر آمریکا» بدهند، نورنیوز.
- ↑ جهان خوار (چرا مرگ بر آمریکا)، سایت نشر معارف.
منابع
- بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- بیانات در دیدار جمعی از اعضای انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- بیانات در دیدار دانش آموزان، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۱۱ آبان ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- بیانات در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- جمعی از نویسندگان، اسناد لانه جاسوسی آمریکا، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۶ش.
- جمعی از نویسندگان، فرهنگ شعارهای انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- چرا شعار «مرگ بر آمریکا» در ۱۶ آذر ۳۲ متولد شد؟، سایت خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۳ش.
- چرا می‌گوییم «مرگ بر آمریکا»؟/ نوشتن از آمریکا ترکش دارد، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- دیوار نوشته‌ها، نامه نور، ش۶ و ۷، بهمن ۱۳۵۸ش.
- ریشه‌های شعار «مرگ بر آمریکا» در تاریخ نهضت اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- رونمایی از جایزه ویژه جدید جشنواره عمار، سایت جهان امروز، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- سرنوشت یک شعار استراتژیک/ موافقان و مخالفان مرگ بر آمریکا چه می‌گویند؟، خبرآنلاین، ۲۲ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- فیش‌های شعار مرگ بر آمریکا، سایت دفتر حفظ ونشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- علیزاده موسی، مهدی، بیداری اسلامی، تهران، سازمان حج و زیارت، ۱۳۹۰ش.
- «مرگ بر آمریکا» چه می‌شود؟ سایت تحلیلی خبری عصرایران، تاریخ درج مطلب: ۹ مهر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- مصباح: همه مردم شعار مرگ بر آمریکا را مثل تکبیر بعد از نماز، لازم می‌دانند!، سایت پایگاه خبری و تحلیلی انصاف، تاریخ درج مطلب: ۲۷ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- موزائیک با طرح «مرگ بر آمریکا» هم آمد، خبرگزاری مهر، ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.
- میرشکاری سلیمانی، راضیه، بررسی زمینه‌های تاریخی شعارهای انقلاب اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته تاریخ انقلاب اسلامی، تهران، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- هدایتی، احمدرضا، چرایی استمرار شعار مرگ بر آمریکا، جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ش.