مرگ بر آمریکا

تایپوگرافی و تصویرسازی مرگ بر آمریکا، اثر فرهود مقدم، ۱۳۹۸ش، سایت کانون هنر شیعی

مرگ بر آمریکا شعاری اعتراضی است که در ایران و بسیاری از نقاط جهان در واکنش به سیاست‌های دولت آمریکا به‌کار می‌رود. گروهی این شعار را نماد آرمان‌ها و اهداف استعمارستیزانهٔ انقلاب اسلامی ایران قلمداد می‌کنند.

برخی نیز این شعار را به آیاتی از قرآن مستند می‌دانند که در آن‌ها برای کافران و مشرکان آرزوی مرگ شده است؛ و شماری آن را مصداق تَبَرّی، یکی از فروع دین، برمی‌شمارند. بنا بر دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، این شعار دارای منطقی ژرف و عقلانی است و می‌توان آن را به استعاذه و حالت آماده‌باش دائمی در برابر شیطان تشبیه کرد.

در مقابل، برخی جریان‌های سیاسی در ایران خواهان حذف این شعار هستند و مدعی‌اند که امام خمینی در دوران حیات خود با کنار گذاشتن آن در رسانه‌های دولتی موافقت داشته است. اما طرفداران این شعار، چنین ادعاهایی را فاقد سند و فریبکارانه می‌دانند و تصمیم‌گیری دربارهٔ استمرار یا حذف آن را در حیطهٔ اختیارات ولایت فقیه تلقی می‌کنند.

جایگاه

نوشتن شعار مرگ بر آمریکا بر پرچم آمریکا در راهپیمایی ۲۲ بهمن در تهران

شعار «مرگ بر آمریکا» را نمایانگر آرمان‌ها و اهداف استعمارستیزانه انقلاب اسلامی ایران معرفی کرده‌اند. برخی آن را اصلی‌ترین شعار انقلاب اسلامی ایران می‌دانند و اینکه منحصر در یک دوره زمانی خاص نیست. محمدتقی مصباح یزدی، مجتهد و فیلسوف شیعه معتقد است مردم ایران این شعار را در ردیف تکبیرِ پس از نمازهای جماعت لازم می‌دانند.

به گفته آیت‌الله خامنه‌ای، دومین رهبر انقلاب اسلامی ایران، شعارِ مرگ بر آمریکا شعاری منطقی با پشتوانه عمیق فکری و عقلانی و به معنای مرگ بر سیاست‌های سلطه‌گری آمریکاو نیز مرگ برای سردمداران آمریکا در هر دوره‌ای است. وی این شعار را به عبارت مشهور استعاذه و آمادگی همیشگی در برابر شیطان تشبیه کرده و بر این باور است که این شعار مردم را در مقابل زیاده‌خواهی‌های سلطه‌گران جهانی آماده نگه می‌دارد.

آیت‌الله خامنه‌ای:

«مرگ بر آمریکا یعنی مرگ بر ترامپ و جان بولتون و پمپئو. یعنی مرگ بر سردمداران آمریکا که در این دوره این افراد هستند… یعنی مرگ بر شما عده معدودی که این کشور را اداره می‌کنید؛ ما با ملت آمریکا کاری نداریم.»

تفسیر

موافقان شعار مرگ بر آمریکا، آن را شعاری علیه دولت‌مردان، دولت و سیاست‌های آمریکا می‌دانند نه مردم این کشور. به گفته آیت‌الله خامنه‌ای دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، مرگ بر آمریکا، یعنی مرگ بر سردمداران آمریکا و افراد معدودی که این کشور را اداره می‌کنند. او از دونالد ترامپ، جان بولتون و پمپئو به عنوان مصداق این افراد در زمان خود نام می‌برد.

مستندات دینی شعار «مرگ بر آمریکا»

برخی مستندات قرآنی برای شعار مرگ بر آمریکا جست‌وجو کرده‌ و این شعار را به آیاتی چون آیه ۸ سوره محمد، آیه ۴ سوره بروج، آیه ۱۹ سوره مدثر و آیه ۱۰ سوره ذاریات مرتبط دانسته‌اند که در آنها عمدتاً برای برخی از کفار و مشرکان آرزوی مرگ و نابودی با واژه «قُتِلَ» (به معنای مرده باد) شده است. برخی نیز بر این باورند که شعار «مرگ بر آمریکا» را می‌توان مصداق یکی از فروع دین و جزو تَبَرّی شمرد.

فراگیری در کشورهای دیگر

شعار روی پرچم حوثی‌ها در یمن چنین است: «خدا بزرگ‌ترین است. مرگ بر آمریکا. مرگ بر اسرائیل. نفرین بر یهودیان، پیروزی از اسلام است.»

علاوه بر ایران، شعار مرگ بر آمریکا در برخی کشورهای آسیایی، اروپایی، آفریقایی و منطقه آمریکای لاتین نیز به‌کار می‌رود؛ به‌گونه‌ای که سیدعلی خامنه‌ای این امر را بحرانی جدی برای آمریکا و نیز نشانه تحول حتمی در سطح جهانی تحلیل کرد. برای نمونه، سیدحسین حوثی، بنیان‌گذار و اولین رهبر جنبش انصارالله یمن در سخنرانی خود با عنوان «فریادی در چهره مستکبران»، شعارهای «الله اکبر، مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل، نفرین بر یهود و پیروز باد اسلام» را شعار رسمی شیعیان این منطقه اعلام کرد.

مخالفت با شعار «مرگ بر آمریکا»

در ایران، برخی خواهان حذف شعار مرگ بر آمریکا از ادبیات سیاسی ایران هستند. مثلاً محمدتقی رهبر، روحانی و فعال سیاسی گفته است این شعار می‌تواند با ایجاد روابط دوستانه با آمریکا حذف شود. صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز اصرار بر این شعار را برای ایران هزینه‌بردار دانسته است برخی هم ناکامی در عرصه بین‌المللی نظیر خروج آمریکا از برجام را به سردادن این شعار توسط مردم ربط داده‌اند. اکبر هاشمی رفسنجانی، روحانی سیاستمدار، در خاطرات خود گفته امام خمینی اولین رهبر انقلاب اسلامی ایران با حذف شعار مرگ بر آمریکا از رسانه‌های دولتی ایران موافق بود.

در مقابل، برخی دیگر همچون سید احمد خاتمی، امام جمعه تهران حذف این شعار را در اختیار ولی فقیه دانسته‌اند. سیدعلی خامنه‌ای هم در پاسخ به اینکه این شعار سبب دشمنی آمریکا با ایران می‌شود، گفته است مستکبران جهان با برافراشته شدن پرچم عدالت و پیشرفت علمی و عملی ملت‌ها که خارج از قلمرو قدرت ایشان صورت می‌گیرد، دشمنی دارند و شعار بهانه است؛ به ویژه اینکه دشمنی آمریکا از ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ش و روزگاری شروع شد که کسی در ایران شعار مرگ بر آمریکا سر نمی‌داد. وی بر این باور است که تا وقتی آمریکا «شرارت»، «دخالت»، «خباثت» و «رذالت» خود را ادامه می‌دهد، شعار مرگ بر آمریکا از دهان ملت ایران نخواهد افتاد.

تاریخچه

در خصوص خاستگاه شعار «مرگ بر آمریکا» گزارش‌های مختلفی در دست است: برخی بر این باورند که این شعار اولین بار از زبان دانشجویان و مخالفان شاه ایران به جهت سفر به آمریکا در ۲۳ آبان ۱۳۵۶ش سر داده شده است. طبق اسناد به‌دست‌آمده از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، این شعار در پاییز سال ۱۳۵۷ش، از سوی مردم در اعتراض‌ها و دیوارنویسی‌ها استفاده شده است. عده‌ای نیز استفاده از آن را به دانش‌آموزان در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۷ش نسبت داده‌اند.

در آینه رسانه و هنر

پوستر فراخوان سومین جایزه بزرگ بین‌المللی مرگ بر آمریکا

در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برپایی نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و مسابقات و تولید آثار هنری با محوریت شعار مرگ بر آمریکا پای ثابت رویدادهای ملی و بین‌المللی بوده است. به‌عنوان نمونه جشنواره مرگ بر آمریکا، هر چند سال یک بار، با حضور هنرمندانی از کشورهای مختلف جهان، در بخش‌های مختلفی چون عکس، گرافیک، کاریکاتور، مستند، کلیپ، سرود و ترانه برگزار می‌شود.

علاوه بر آن، مسابقاتی چون مسابقه «تایپوگرافی مرگ بر آمریکا» به صورت کشوری، نمایشگاه مجموعه‌پوسترهای مرگ بر آمریکا در محوطه دانشگاه‌ها و نیز جشنواره هنری «مرگ بر آمریکا» با دعوت از برخی از خوانندگان مطرح ضداستکباری دنیا برگزار شده است.

جشنواره فیلم عمار نیز در ششمین اختتامیه خود، از جایزه ویژه خود «موزاییک مرگ بر آمریکا» رونمایی کرد. این جایزه که هرساله به آمریکاستیزترین اثر اهدا می‌شود، نخستین بار به مهدی نقویان کارگردان مستند «برادران» که راجع به پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران بود اهدا شد.

نگارخانه

• 
  موزاییک‌های کفپوش حیاط مسجد خوزان در شهر خمین با نقش شعار مرگ بر آمریکا با خط کوفی.
• 
  آتش‌زدن پرچم آمریکا در نیویورک در جریان اعتراض به قتل جورج فلوید.
• 
  کاریکاتور مرگ بر آمریکا، دربارهٔ اظهارنظر ترامپ در خصوص اینکه صدای مرگ بر آمریکای مردم ایران را نشنیده است.
• 
  کتاب جهان‌خوار (چرا مرگ بر آمریکا)، نوشته علی شعیبی.