اعیان الشیعة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید محسن امین عاملی متوفای ۱۳۷۱ق) |
| موضوع | دائرة المعارف اعلام |
| سبک | تراجم |
| زبان | عربی |
| قطع | رحلی |
| مجموعه | ۱۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالتعارف |
| تاریخ نشر | ۱۴۲۱ ق |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/71735 |
أعْیانُ الشّیعة، کتابی به زبان عربی در معرفی ائمه و عالمان شیعه، اثر سید محسن امین (درگذشته ۱۳۷۱ق)، عالم دینی و شرح‌حال‌نگار شیعه. بخشی از کتاب، درباره زندگانی امامان شیعه است. پس از درگذشت نویسنده، پسرش سید حسن امین، کتاب مستدرک اعیان الشیعه را در تکمیل آن نوشت. بخش زندگانی دوازده امام، به زبان فارسی با عنوان «سیره معصومان» ترجمه شده است.
مولف
فقیه و شرح حال نگار شیعی اهل جبل عامل لبنان وی از پیشگامان اصلاح اندیشه شیعی به شمار می‌رود و افزون بر علوم دینی، در ادب نیز دستی داشت و شعر می‌سرود و نقد شعر می‌کرد.
موضوع کتاب
اعیان الشیعه، دائرةالمعارفی است در شرح حال امامان شیعه و همه بزرگان شیعه از صدر اسلام تا زمان حیات مؤلف که صحابه، تابعین و اهالی هر فن را شامل می‌شود؛ به گونه‌ای که شرح زندگی راویان، محدثان، قاریان، مفسران، فقیهان، حکیمان، متکلمان، واعظان و شاعران، و همچنین دانشمندان علوم لغت، صرف، نحو، بیان، منطق، ریاضیات، طب و نجوم و حتی پادشاهان و وزیران در آن آمده است.[۱]
به نوشته مولف در مقدمه کتاب، شرح حال تمام بزرگان و شخصیت‌های شیعه‌مذهب از صدر اسلام تاکنون، از قبیل صحابه پیغمبر، تابعین، تابعین تابعین، علما، راویان احادیث، محدثان، قرّاء، مفسران، فقها، حکما، متکلمان، منطقیین، ریاضیدانان، نحویین، صرفیین، لغویین، و دانشمندان علم معانی و بیان، نسب‌دانان، پزشکان، شعرا، ادیبان، عرفا، وعاظ، پادشاهان، وزرا، امرا، نویسندگان، قضات و رؤسا اعم از مردان و زنان با ذکر تاریخ تولد و وفات و اخبار و لطیفه‌ها و پارهای از نثر و نظم آنها، در اعیان الشیعه ذکر شده است. چنانکه مولف تصریح کرده، نام‌ها، نام پدران شخصیت‌ها، شهرها و کشورهایشان، به دقت آورده شده است.[۲]
انگیزه و سبک نگارش
سید محسن امین، چنانکه خود در مقدمه کتاب تصریح کرده، این کتاب را در پاسخ به استقبال اقشار مختلف مردم از شرح زندگی بزرگان شیعه نگاشته و تالیف نشدن کتابی جامع تا آن زمان را یکی از انگیزه‌های خود برشمرده است.[۳]
مؤلف کتاب اعیان الشیعه، درباره سبک تحقیق و نگارش کتاب، توضیحاتی ارائه کرده است؛ از جمله اینکه شرح حال معاصران در این کتاب نیامده است، اسم‌ها به ترتیب الفبایی ذکر شده‌اند و درباره هر فرد، نام، تاریخ ولادت و وفات، نسب، اقوال علما درباره او، سیره و احوال وی و نمونه‌ای از شعر و نثر او ذکر شده و گاهی به اقتضای مقام، برخی امور و قضایا به صورت مفصل بیان گشته و استنباط‌هایی از حوادث ارائه شده است.[۴]
نگاهی به محتوای کتاب
کتاب اعیان الشیعه، دربردارنده حدود ۱۲ هزار شرح حال است که در اولین چاپ، ۱۰ جلد رحلی بوده است. جلد اول تا بخشی از جلد دوم، مقدمه به همراه زندگی پیامبر اکرم(ص)، فاطمه زهرا(س) و امامان شیعه(ع) است و از اواسط جلد دوم تا آخر جلد دهم، شرح حال شخصیت‌های شیعه آمده است.[۵]
اعیان الشیعه دارای سه مقدمه است:
- مقدمه اول درباره شیوه تحقیق نویسنده و سبک نگارش و تنظیم کتاب.
- مقدمه دوم درباره مفهوم واژه شیعه و سیر تطور آن در تاریخ و دانشمندانش در علوم مختلف در دوازه بخش با عنوان بحث است.
- مقدمه سوم درباره مصادر و منابع کتاب اعیان الشیعه.[۶]نخستین مطلب کتاب درباره سلسه نسب پیامبر اسلام است.[۷]
نواقص و اشکالات
برخی از محققان و پژوهشگران، این کتاب را دارای نواقص و اشکالاتی دانسته‌اند که عبارتند از:
- گستردگی موضوع تحقیق و عدم جامعیت آن
- عدم دقت در نقل قول‌ها
- ذکر مستدرکات در ضمن متن
- اشتباهات تایپی
- تغییر اطلاعات و به روز نبودن
- عدم انسجام محتوا
- خلط برخی مدخل‌ها و شخصیت‌ها
- عدم ذکر اطلاعات کامل توسط نویسنده
- دقیق و مشخص نبودن صدر و ذیل نقل قول‌ها
- عدم اعراب‌گذاری در اشعار و موارد لازم
- ذکر اضافات توسط سید حسن امین بدون مشخص کردن موارد اضافی
- عدم شمارش دقیق مدخل‌ها
- عدم توازن در ارائه اطلاعات
- ذکر رجال غیرشیعی
- ذکر حواشی و تعلیقات در ضمن متن
- عدم اصلاح ارجاعات
- تکراری بودن مدخل‌ها
- نداشتن ترتیب دقیق الفبایی
- ناقص بودن اطلاعات
- عدم تخریج مصادر و مستندسازی متن
- ثبت اطلاعات اشتباه
- وجود اطلاعات مغایر
- عدم ضبط دقیق أعلام
- ترجمه متون فارسی
- حذف برخی اطلاعات توسط سید حسن امین بدون ذکر موارد حذفی
- ذکر رجال غیر صالح شیعی
- عدم ضبط دقیق آیات[۸]
تکمیل اعیان الشیعة
پس از مؤلف، فرزندش سید حسن امین اقدام به تکمیل کتاب نمود و مستدرک اعیان الشیعة را تألیف کرد. وی همچنین فهرستهایی برای اعیان الشیعه تنظیم و منتشر کرد. چنانکه سید حسن امین در مستدرکات اعیان الشیعه نوشته، او شخصیت‌هایی که بعد از پدرش از دنیا رفته‌اند و آنهایی که سید محسن امین به هر دلیل در کتاب خود نیاورده را جمع‌آوری کرده است.[۹]
ترجمه‌ها و چاپ
این کتاب بارها به صورت جزئی ترجمه شده که یکی از ترجمه‌های آن، ترجمه بخش زندگانی ائمه(ع) به فارسی است که توسط علی حجتی کرمانی با نام «سیره معصومان» انتشار یافت.
شروع چاپ کتاب، چنان که آقا بزرگ تهرانی می‌گوید سال ۱۳۵۴ ق بوده است.[۱۰] در سال ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م برای نخستین بار اعیان الشیعه توسط دارالتعارف للمطبوعات در بیروت با نظارت سید حسن امین فرزند سید محسن امین منتشر شد.[۱۱]
پانویس
- ↑ مهرداد عباسی، کوشش‌های حسن الامین در به ثمر رساندن اعیان الشیعه و تألیف مستدرکات آن، ۱۳۸۱ش.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ ق، مقدمه کتاب.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعة، ۱۴۲۱ ق، ج۱، ص۱۶. مقدمه کتاب.
- ↑ مهرداد عباسی، کوشش‌های حسن الامین در به ثمر رساندن اعیان الشیعه و تألیف مستدرکات آن به نقل از مقدمه کتاب، ۱۳۸۱ش.
- ↑ اعیان الشیعة، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۱، صص۱۶-۲۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۱، ص۲۱۳.
- ↑ سید رسول علوی، تصحیح اعیان الشیعة، ۱۳۸۹ش.
- ↑ امین عاملی، مستدرکات اعیان الشیعة، ۱۴۱۸ ق، ج۱، ص۵.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۲، ص۲۴۸.
- ↑ سید رسول علوی، تصحیح اعیان الشیعة، ۱۳۸۹ش.
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دار الاضواء.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف، ۱۴۲۱ق.
- امین عاملی، سید حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف، ۱۴۱۸ق.
- عباسی، مهرداد، مقاله کوشش‌های حسن الامین در به ثمر رساندن اعیان الشیعه و تألیف مستدرکات آن.، کتاب ماه دین اسفند ۱۳۸۱ش، شماره ۶۵.
- علوی، سید رسول، پژوهش‌های در دست اجرا: تصحیح اعیان الشیعه، کتاب شیعه، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش، شماره ۲.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.