سید احمد شبیری زنجانی (۱۲۷۰ – ۱۳۵۲ش) فقیه شیعی و از اساتید حوزه علمیه قم. وی از دوستان نزدیک امام خمینی و از نزدیکان آیت‌الله حجت کوه کمره‌ای و عضو ارشد شورای استفتائات او بود. زنجانی سرپرستی مدرسه حجتیه قم را برعهده داشت. او مدتی امام جماعت مدرسه فیضیه و حرم حضرت معصومه(س) بود. کتاب الکلام یجر الکلام از آثار مشهور اوست. آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه فرزند اوست.
| از فقیهان شیعه | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۳۰۸ق |
| زادگاه | زنجان |
| تاریخ وفات | ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق/ ۵ آبان ۱۳۵۲ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | سید موسی شبیری زنجانی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد کفایی خراسانی • شیخ عبدالکریم حائری یزدی • محمدرضا نجفی اصفهانی |
| محل تحصیل | زنجان • مشهد • قم |
| اجازه روایت از | سید عبدالحسین شرف‌الدین |
| تألیفات | اجوبة المسائل • فرق بین مرد و زن در احکام • رسالة فی المحرّمات الأبدیة و ... |
زندگی‌نامه
سیداحمد حسینی (شبیری) در سال ۱۳۰۸ق در شهر زنجان به‌دنیا آمد.[۱] زنجانی نسب خود را چنین برای آقابزرگ تهرانی نوشته است: احمد بن عنایت اللّه بن محمد علی بن امام قلی بن اوجاق قلی الحسینی الزنجانی الدوسروانی.[۲] سید احمد زنجانی را قمی نیز شناسانده‌اند.[۳]
پدرش سید عنایت‌الله فرزند مهر علی دوسرانی از شاگردان ملا قربانعلی زنجانی بود. تحصیلات دوره مقدماتی و سطح را در زادگاهش خواند، بعد از مدتی تدریس در مدرسه سید، برای ادامه تحصیل و استفاده از آیت‌اللّه شیخ عبدالکریم حائری در سال ۱۳۴۶ق به قم مهاجرت کرد و تا پایان زندگی، ساکن قم بود.[۴]
فرزندان
- سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه
- سید جعفر شبیری، از مبارزان قبل از انقلاب و هم‌بحث آیت‌الله خامنه‌ای[۵]
- سید ابراهیم شبیری، آخرین فرزند سید احمد زنجانی[۶]
درگذشت
سید احمد زنجانی در ۲۹ رمضان ۱۳۹۳ق مطابق با ۵ آبان سال ۱۳۵۲ش[۷] در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه دفن شد.
تحصیلات
سید احمد زنجانی تحصیل را در زادگاه خود آغاز کرد و همانجا به تدریس نشست. او در مدیریت حوزه علمیه نقش مهمی ایفا می‌نمود.[۸]
او از سال ۱۳۳۹ق به مدت هفت سال در مشهد به تحصیل خود ادامه داد و سپس به قم مهاجرت کرد.[۹] او در قم طبق رسم آموزشی حوزه٬ دروس حوزوی را با امام خمینی و سید محمد محقق داماد به مباحثه می‌نشست.[۱۰]
اساتید
استادان شبیری زنجانی در سه حوزه زنجان، قم و نجف، این افراد هستند:
حوزه علمیه زنجان
- شیخ زین‌العابدین زنجانی
- میرزا عبدالرحیم فقاهتی
- میرزا ابراهیم فَلَکی حَکَمی زنجانی
- عبدالکریم خوئینی زنجانی
- میرزا احمد زنجانی
- سید حسن زنجانی
حوزه علمیه مشهد
- محمد کفایی خراسانی: معروف به آقازاده فرزند آخوند خراسانی.
- میر محمدصادق خاتون‌آبادی.[۱۱]
حوزه علمیه قم
- سید احمد زنجانی از سید عبدالحسین شرف‌الدین اجازه روایت دارد.[۱۲]
آثار
آثار خطی و چاپی شبیری زنجانی به این شرح است:
خطی
- اجازة للسیدحسن فریدمحسنی؛ زنجانی در این اجازه نامه مفصل طرق روایی خود را ذکر کرده است.
- اجوبة المسائل
- اربعین
- تقویم الزکاة
- خیر الامور[۱۳]
- افواه الرجال.
- ایضاح الأحوال فی احکام الحالات الطاریه علی الأموال
- ایمان و رجعت
- بین السیدین(موارد اختلاف میان نظرات و فتاوی دو تن از مشهورترین فقهاء قرن چهاردهم قمری، سید محمد کاظم یزدی در عروة الوثقی و سید ابوالحسن اصفهانی در حاشیه آن، نقل شده و بعد از ذکر دلیل طرفین، حق در مسئله بنظر مؤلف بیان گردیده است.)[۱۴]
- تعلیقة علی کتاب الفقه علی المذاهب الأربعه
- الرد علی القصیمی.(عبد الله بن علی قصیمی از نویسندگان وهابی ۱۹۰۷-۱۹۹۶م.)
- غیث الربیع فی وجه البدیع
- فروق الُّلغه
- رساله قبله
- مستنبطات الاعلام.
- نصاب سه زبانه
- الهدی الی الفرق بین الرجال و النساء[۱۵]
- گفتنی است آثار مخطوط زنجانی بیش از اینهاست.
مطبوع
- اسامی مُزَیَّنه؛ دانشمندانی که اسم آن‌ها با یکی از اسامی علی و حسین مرکب شده است آنچه در کتاب‌ها دیده و از زبانها شنیده گرد آورده است.[۱۶]
- فرق بین مرد و زن در احکام[۱۷]
- جنگل مولی[۱۸]
- رسالة فی المحرّمات الأبدیة
- الکلام یجر الکلام
- مناسک حجّ[۱۹]
- شرائط الأحکام[۲۰]
- فروق الأحکام و مستثنیات الاحکام[۲۱]
- وصیت نامه
- وفیات علماء
- ملحقات تقویم الصلاة تالیف سید محمد طاهر بن رضی الدین حسینی
- فهرس جامع الشتات( جامع الشتات کتابی است در فقه از میرزای قمی)
- فهرس المسائل المکررة لکتاب الخلاف تالیف شیخ الطوسی[۲۲]
- رسالة فی عدم تنجیس المُتَنَجِّس
فعالیت‌ها
زنجان
- سید احمد به هنگام اقامت در زنجان، در فعالیت‌های دینی مربوط به اهل علم و گاه مربوط به مسائل مهم شهر، مشارکت داشت. در مواقع ضروری با همکاری وی بازار تعطیل می‌شد.
- در سال ۱۳۴۴ق که ابن سعود، قبور ائمه بقیع را در مدینه خراب کرد، به همراه حاج میرزا مهدی میرزائی زنجانی -که در رأس روحانیت زنجان قرار داشت- به شهرستان‌های مختلف نامه نوشتند که ۸ شوال به عنوان ابراز انزجار از این جنایت، تعطیل عمومی شود. این رسم امروزه در نقاط مختلف جهان برپا می‌شود.
- وی همچنین در اداره مدرسه علمیه سید زنجان نقش ویژه‌ای داشت و بر تربیت و آموزش طلاب نظارت می‌کرد.[۲۳]
- برانداختن رسوم غلط:او استفاده از رادیو را که تا آن زمان در بین طلاب قبیح شمرده می‌شد٬ لازم دانست و گفت: معنی ندارد که این وسیله اخباری حرام باشد زیرا اسلام یک دین جهانی است و باید احکام آن به تمام مردم عالم ابلاغ شود، حرمت چنین وسیله خبررسانی با جهانی بودن اسلام سازگار نیست.
فعالیت‌ها در قم
- سید محمد حجت کوه کمره‌ای، که مدرسه حجتیه را در سال ۱۳۲۱ش تأسیس کرد، مدیریت و نظارتش را به شبیری زنجانی سپرد. همچنین حجت، نوشتنِ بخشی از جواب استفتائات را به او واگذار کرده بود.
- زنجانی در نبود آیت‌الله حجت به‌جای ایشان در مسجد بالاسر و صحن کوچک نماز جماعت می‌خواند. در مدرسه فیضیه نیز که ظهرها نماز جماعت بر پا نمی‌شد، برای اولین بار ایشان اقامه جماعت نمود.[۲۴]
- به درخواست سید صدرالدین صدر در منزل سید احمد زنجانی، جلساتی علمی فقهی برگزار می‌شد. آنان در این جلسه علمی بر برخی از کتاب‌های فقهی مانند مجمع المسائل آیت‌الله حائری و نیز وسیلة النجاة و عروة الوثقی حاشیه‌هایی زدند.
از محمدعلی اراکی نقل شده که شبیری زنجانی یک شَبه، تمام قسمت صلاة از یک کتاب فقهی را از حفظ حاشیه زد. شش جلد ( منظور دوره کامل جواهر در شش جلد است.) [۲۵])جواهرالکلام مانند انگشتر در دستان او بود که آن را به هر طرف بخواهد می‌گرداند.[۲۶]
- آیت‌الله بروجردی که از دنیا رفت، آیت‌الله محمدعلی اراکی مراجعین و مقلدین وی را به سید احمد ارجاع می‌داد.[۲۷]
ایفای نقش در مدیریت کلان حوزه
- هنگام ریاست آیات عظام: سید صدر الدین صدر، سید محمد حجت کوه کمره‌ای، و سید محمدتقی خوانساری، جلسات مشترک مراجع در مورد تصمیم‌گیری در امور مهم و کلی حوزه در منزل آیت‌الله زنجانی تشکیل می‌شد،[۲۸] جلسه مهم علماء بزرگ قم در مورد حوادث ۱۵ خرداد نیز در همین منزل برگزار شد.
- سید احمد شبیری در شورای مُصلحین حوزه علمیه قم که در دوره آیت‌الله بروجردی برای اصلاحات حوزه علمیه تشکیل شده بود عضویت داشت.[۲۹] آیت‌الله بروجردی، زنجانی را مسؤول رسیدگی به امور قضائی روحانیت کرده بود و در موارد تعارضات روحانیت به او مراجعه می‌شد و در دعواهایی که مربوط به روحانیت بود وی قضاوت می‌کرد.[۳۰]
معرفی مرجع تقلید
پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی (در سال ۱۳۴۰ش)، سید احمد شبیری زنجانی دو نفر از علماء قم و دو نفر از علماء نجف را برای تقلید معرفی کرد. وی توضیح داده بود که در اینجا شاه می‌کوشد قدرت حوزه علمیه قم را از بین ببرد و نگاه‌ها را از آن دور گرداند و تجربه هم ثابت کرده است که قم می‌تواند نجف را نگاه دارد؛ ولی نجف به تنهائی نمی‌تواند قم را نگه دارد، اگر این هر دو باشند مانند دو کفه ترازو هستند و هر دو محفوظ می‌مانند.[۳۱]
پانویس
- ↑ شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص۵۳۸
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة،۱۴۳۰ق٬ ج۱۳، ص۱۱۶
- ↑ گروه علمی موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق٬ ج۱۴(القسم الاول)، ص۸۳
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
- ↑ خاطرات آیت‌الله شبیری زنجانی از رهبر انقلاب، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ گفتگوی اختصاصی با محمدرضا معینی، نوه ایشان، پایگاه خبری جماران.
- ↑ حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۵۲۸.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳ش٬ ص۵۶۱
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۵۱
- ↑ مجمع الفکر الإسلامی٬ موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق٬ ج۳، ص۱۰۲
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
- ↑ سبحانی٬ تذکرة الأعیان، بی‌تا٬ ج۲، ص۳۵۸
- ↑ مجمع الفکر الاسلامی٬ موسوعة مؤلفی الامامیة،۱۴۲۸ق٬ ج۳، ص۱۰۲
- ↑ http://ijtihadnet.ir/معرفی-کتاب-بین-السیدین-اثر-آیت‌الله-س/
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا،۱۳۹۳ش، ص۵۴۱
- ↑ https://noorlib.ir/book/view/17055?volumeNumber=4&pageNumber=655&viewType=html
- ↑ مجمع الفکر الاسلامی٬ موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق٬ ج۳، ص۱۰۲
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۵، ص۱۶۹
- ↑ گروه علمی٬ موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۸۴
- ↑ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۱۳، ص۴۳
- ↑ رفاعی، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ۱۴۱۴ق٬ ص۵۲۷
- ↑ مجمع الفکر الاسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق٬ ج۳، ص۱۰۷
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳، ص۵۶۱
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی
- ↑ جلدهاشمی، سیدرضا، «جواهرالکلام»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ج۱۱، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- ↑ جواهرکلام٬ تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق٬ ج۱، ص۳۴۳
- ↑ زنجانی٬ جرعه‌ای از دریا، ص۵۶۳
- ↑ شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص۵۶۷
- ↑ صحیفه امام،ج۱، ص۲۷.
- ↑ شبیری زنجانی، سید موسی، ۱۳۹۳، ص۵۶۳
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۳۰ق.
- همو٬ الذریعة إلی تصانیف الشیعة،دار الأضواء، بیروت، چ۳، ۱۴۰۳ق.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا٬ قم، مؤسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳.
- مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ۱، ۱۴۲۸ق.
- موسسه امام صادق(ع). گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه‌السلام)٬ قم، چ۱، ۱۴۱۸ق.
- پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله شبیری زنجانی.
- سبحانی تبریزی، جعفر، تذکرة الأعیان، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چ اول، بی‌تا.
- جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ ق.
- شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، ناشر، موسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
- قسم الموسوعة، موسوعة مؤلفی الامامیة، مجمع الفکر الإسلامی. قم، مجمع الفکر الإسلامی، چ۱، ۱۴۲۸ق.
- موسسه امام صادق(ع). گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، مؤسسة الإمام الصادق (علیه‌السلام)٬ قم، چ۱، ۱۴۱۸ق.
- رفاعی، عبد الجبار، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، تهران، سازمان چاپ و انتشاراتوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اول، ۱۴۱۴ق.