حسن بن داوود حلی

ابن داوود حلی

اطلاعات فردی
نام کامل	حسن بن داوود حلی
لقب	تقی‌الدین
تاریخ تولد	۵ جمادی‌الثانی ۶۴۷ق
محل زندگی	حله، کاظمین، بغداد
تاریخ وفات	پس از سال ۷۰۷ق
اطلاعات علمی
استادان	محقق حلی‏، احمد بن طاووس‏ ،عبدالکریم حلی‏،ابن جهیم
شاگردان	یحیی بن سعید حلی ، خواجه نصیر، یوسف بن مطهر حلی
تألیفات	رجال، اُرجوزَة فی الکلام، عقدالجواهر، المنهج القویم

ابومحمد تقی‌الدین حسن بن علی بن داوود حلی (۶۴۷- بعد از ۷۰۷ق) معروف به ابن داوود حلی، عالم رجالی، فقیه، ادیب وشاعر شیعی قرن هفتم هجری قمری است. ابن داوود با علامه حلی معاصر بود. مشهورترین اثر او کتاب الرجال است. از اساتید سرشناس وی می‌توان به محقق حلی،سید جمال الدین احمد بن طاووس،سید عبدالکریم بن سید احمد بن طاووس اشاره کرد.

زندگی‌نامه

ابن داوود حلی در ۵ جمادی‌الثانی سال ۶۴۷ق متولد شد

در کتاب‌های تراجم به محل ولادتش، اشاره نشده؛ اما از آن جا که نزد دانشمندان نام‌آور حله دانش آموخته، احتمالاً بیشتر عمرش را در این شهر گذرانده و در همین شهر نشو و نما کرده است. نیز به قرینه این که ابن داوود، استادش ابن طاووس را «بغدادی التحصیل» خوانده و از سوی دیگر، گفته که: تا هنگام مرگ قرین او بوده، روشن می‌شود که گویا مدتی نیز در بغداد اقامت داشته است. همچنین بر اساس بیتی از ارجوزه «عِقْدُ الجواهر»، او در ذی القعده ۷۰۰ق در کاظمین بوده و نیز در ارجوزه «منهج التقویم»، از نعمت مجاورت و زندگی در نجف یاد کرده است.

وفات ابن داوود را پس از سال ۷۰۷ق دانسته‌اند.

اساتید و شاگردان

ابن داوود در اجازات و معاجم به «سلطان العلماء و البُلَغاء» و «تاج المحدثین و الفقهاء» شهرت یافته است. از قول شهید ثانی نقل شده که: ابن داود در علم رجال مسیری را پیموده که هیچ یک از بزرگان شیعه آن را طی ننموده است.

از استادان و مشایخ‌اش را می‌توان این افراد نام برد:

• نجم الدین جعفر بن سعید بن حلی معروف به محقق حلی صاحب شرایع الاسلام
• سید جمال الدین احمد بن طاووس
• سید عبدالکریم بن سید احمد بن طاووس
• شیخ مفید الدین محمد بن علی بن محمد بن جهیم اسدی.

رجال ابن داوود حلی

وی همچنین از برخی بزرگان شیعه، روایت کرده است؛ ازجمله:

• نجیب الدین یحیی بن سعید حلی
• خواجه نصیرالدین طوسی
• یوسف بن مطهر حلی پدر علامه حلی.

همچنین از ابن داوود حلی این افراد روایت کرده‌اند:

• رضی‌الدین ابوالحسن علی بن احمد مزیدی حلی (متوفای ۷۵۷ق)
• ابوعبدالله محمد بن قاسم دیباجی حلی معروف به ابن معیة (متوفای ۷۷۶ق)
• زین الدین علی بن طراد مطارآبادی (متوفای ۷۵۴ق)

تألیفات

آثار چاپی

1. کتاب الرجال مشهورترین اثر اوست که به رجال ابن داوود شهرت دارد.
2. اُرجوزَة فی الکلام؛ منظومه‌ای است زیبا در ۱۴۵ بیت، با الفاظی موجز درباره عقاید کلامی شیعه.
3. عِقْدُ الجواهر فی الاشباه و النظائر؛ این کتاب( که محتوایش ارجوزه‌ای فقهی است) در نسخه چاپی، «جواهر الکلام فی الاشباه و النظائر» نامیده شده است. این ارجوزه فقهی با ۱۳۰۹ بیت در ۱۰ ذی‌القعده ۷۰۰ق در کاظمین سروده شده است.
4. المنهج القویم فی تسلیم التقدیم؛ ارجوزه‌ای است با ۲۰۱ بیت، مشتمل بر داستانی از مباحثه‌های مربوط به شایسته‌ترین خلیفه پس از پیامبر(ص) که در مجلسی از مجالس علمای مذاهب مختلف در بغداد انجام گرفته است.

آثار خطی

1. التحفة السعدیه؛ نسخه‌ای از آن، در کتابخانه موزه بغداد وجود دارد.
2. تحصیل المنافع: نسخه‌ای از آن، در کتابخانه سید محمدعلی روضاتی در اصفهان است.
3. الجوهرة فی نظم التبصرة؛ دو نسخه از آن در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی موجود است.
4. المقتصر من المختصر؛ نسخه‌ای از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.

منابع

• ابن داوود حلی، حسن، رجال ابن داوود، نجف، مطبعة الحیدریة، ۱۳۹۲ق.
• امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
• حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبة الاندلس.
• دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۹ش.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله :دایرةالمعارف بزرگ اسلامی