امامزاده صالح تجریش: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ویکی سازی |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| پایین = | | پایین = | ||
}} | }} | ||
'''امامزاده صالح''' آرامگاه صالح بن | '''امامزاده صالح''' آرامگاه صالح بن موسی کاظم، در جنوب شرقی میدان تجریش واقع در شمال [[تهران|شهر تهران]] است. در مناسبت‌های مذهبی و غیرمذهبی خصوصاً [[سوگواری محرم|عزاداری محرم]] و [[روز عاشورا|عاشورا]]، افراد بسیاری در این امامزاده جمع می‌گردند. | ||
گفته شده بنای اولیه [[بقعه]]، متعلق به قرن ۵ق است که در جریان حمله مغول در سال ۶۱۷ق تخریب شد. بنا به شکل ظاهری اولیه حرم، بازسازی آن در قرن ۷ق یا ۸ق توسط [[ایلخانان]] انجام گرفته است. حرم در دوره‌های بعدی خصوصاً [[قاجار]] توسعه پیدا کرد و پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، ایوان و شبستان‌های جدیدی بر آن ساخته شد. [[طاهره صفارزاده]] از افراد معروفی است که در صحن حرم مدفون است. | گفته شده بنای اولیه [[بقعه]]، متعلق به قرن ۵ق است که در جریان حمله مغول در سال ۶۱۷ق تخریب شد. بنا به شکل ظاهری اولیه حرم، بازسازی آن در قرن ۷ق یا ۸ق توسط [[ایلخانان]] انجام گرفته است. حرم در دوره‌های بعدی خصوصاً [[قاجار]] توسعه پیدا کرد و پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، ایوان و شبستان‌های جدیدی بر آن ساخته شد. [[طاهره صفارزاده]] از افراد معروفی است که در صحن حرم مدفون است. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
مستند صالح شمیران درباره زندگی و تاریخچه حرم امامزاده صالح ساخته شده است. | مستند صالح شمیران درباره زندگی و تاریخچه حرم امامزاده صالح ساخته شده است. | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
امامزاده صالح یکی از کانون‌های فرهنگی، [[زیارت|زیارتی]] و گردشگری شمال [[تهران]] است<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> که بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، روزانه حدود ۳۰ هزار نفر از [[ایران]] و جهان به زیارت این مکان می‌آیند.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | امامزاده صالح یکی از کانون‌های فرهنگی، [[زیارت|زیارتی]] و گردشگری شمال [[تهران]] است<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> که بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، روزانه حدود ۳۰ هزار نفر از [[ایران]] و جهان به زیارت این مکان می‌آیند.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> به سبب قرار داشتن مرقد در محدوده مرکزی تجریش و آمدوشد فراوان مردم و زائران، به تدریج بازار تجریش نیز شکل گرفت.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | ||
در اعیاد [[عید فطر|فطر]]، [[عید قربان|قربان]]، [[عید غدیر|غدیر]] و لحظه تحویل سال نوی شمسی، زائران بسیاری در حرم این امامزاده گردهم می‌آیند. همچنان که در [[شب قدر|شب‌های قدر]] و روزهای [[سوگواری]] و [[شهادت]] خصوصاً [[محرم (ماه)|ماه محرم]] و روز عاشورا، مراسم سینه‌زنی و [[تعزیه‌خوانی (آیین)|تعزیه]] در بازار تجریش و در [[حرم]] امامزاده صالح برگزار می‌شود و دسته‌های [[سینه‌زنی (آیین)|سینه‌زنی]] در [[روز عاشورا]] از نقاط دور و نزدیک راهی امامزاده صالح می‌شوند.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | در اعیاد [[عید فطر|فطر]]، [[عید قربان|قربان]]، [[عید غدیر|غدیر]] و لحظه تحویل سال نوی شمسی، زائران بسیاری در حرم این امامزاده گردهم می‌آیند. همچنان که در [[شب قدر|شب‌های قدر]] و روزهای [[سوگواری]] و [[شهادت]] خصوصاً [[محرم (ماه)|ماه محرم]] و روز عاشورا، مراسم سینه‌زنی و [[تعزیه‌خوانی (آیین)|تعزیه]] در بازار تجریش و در [[حرم]] امامزاده صالح برگزار می‌شود و دسته‌های [[سینه‌زنی (آیین)|سینه‌زنی]] در [[روز عاشورا]] از نقاط دور و نزدیک راهی امامزاده صالح می‌شوند.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | ||
در گذشته، صحن و حیاط [[بقعه]] امامزاده صالح محل [[دفن]] اموات بود و قبرهایی در صحن آن وجود داشت؛<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> اما در | در گذشته، صحن و حیاط [[بقعه]] امامزاده صالح محل [[دفن]] اموات بود و قبرهایی در صحن آن وجود داشت؛<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> اما در بیست سال اخیر اثر گورها را ازبین برده‌اند و فقط تعداد کمی از سنگ قبرها را باقی گذاشته‌اند.<ref>کلانتری و تسلیمی تهرانی، «بررسی میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران»، ص۱۲۳.</ref> [[طاهره صفارزاده]] و [[شهادت|شهدای]] هسته‌ای [[ایران]] از جمله افراد معروف مدفون در حرم هستند.<ref>[https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه.</ref> | ||
فیلم مستند صالح شمیران روایت‌گر زندگی‌نامه‌ای از برادر [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] و تاریخچه حرم امامزاده صالح است. این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بابک مینایی و گویندگی پرویز بهرام در سال ۱۳۹۵ش تولید و سپس در سیمای [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پخش گردید.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر- | فیلم مستند صالح شمیران روایت‌گر زندگی‌نامه‌ای از برادر [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] و تاریخچه حرم امامزاده صالح است. این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بابک مینایی و گویندگی پرویز بهرام در سال ۱۳۹۵ش تولید و سپس در سیمای [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پخش گردید.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref> | ||
روز پنجم ذیقعده، که مابین ولادت [[حضرت معصومه سلام الله علیها|حضرت معصومه(س)]] و [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] است، به نام روز بزرگداشت صالح بن موسی الکاظم(ع) نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر- | روز پنجم ذیقعده، که مابین ولادت [[حضرت معصومه سلام الله علیها|حضرت معصومه(س)]] و [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] است، به نام روز بزرگداشت صالح بن موسی الکاظم(ع) نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref> | ||
===موقعیت=== | ===موقعیت=== | ||
مرقد امامزاده صالح در کنار میدان تجریش،<ref>قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۰.</ref> واقع در ضلع جنوب شرقی،<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> از [[امامزاده|امامزاده‌های]] منطقه شمیران و شمال [[تهران]] است. درب شمال، شمال غربی<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> و شرقی امامزاده به بازار تجریش باز می‌شود و درب غربی رو به پایانه حمل و نقل شهری است.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران.</ref> در شمال صحن نیز [[مسجد|مسجدی]] به مساحت یکصد مترمربع [[وقف]] است.<ref>[https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه.</ref> | مرقد امامزاده صالح در کنار میدان تجریش،<ref>قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۰.</ref> واقع در ضلع جنوب شرقی،<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> از [[امامزاده|امامزاده‌های]] منطقه شمیران و شمال [[تهران]] است. درب شمال، شمال غربی<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> و شرقی امامزاده به بازار تجریش باز می‌شود و درب غربی رو به پایانه حمل و نقل شهری است.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران.</ref> در شمال صحن نیز [[مسجد|مسجدی]] به مساحت یکصد مترمربع [[وقف]] است.<ref>[https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه.</ref> | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
[[مراقد المعارف (کتاب)|کتاب مراقدالمعارف]]<ref>حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> و [[بحر الانساب (کتاب)|بحر الانساب]]، امامزاده صالح(ع) را فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] دانسته است که پس از اعلام [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ولایتعهدی]] امام رضا(ع)، به همراه دیگر برادرانش از [[بغداد]] به سمت [[خراسان بزرگ|خراسان]] حرکت کردند و تا به شمیران آمد و در تجریش به دست شخصی به شهادت رسید.<ref>رازی، [https://ia600705.us.archive.org/4/items/BahrolAnsab/بحر% | [[مراقد المعارف (کتاب)|کتاب مراقدالمعارف]]<ref>حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> و [[بحر الانساب (کتاب)|بحر الانساب]]، امامزاده صالح(ع) را فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر [[امام رضا علیهالسلام|امام رضا(ع)]] دانسته است که پس از اعلام [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ولایتعهدی]] امام رضا(ع)، به همراه دیگر برادرانش از [[بغداد]] به سمت [[خراسان بزرگ|خراسان]] حرکت کردند و تا به شمیران آمد و در تجریش به دست شخصی به شهادت رسید.<ref>رازی، [https://ia600705.us.archive.org/4/items/BahrolAnsab/بحر%۲۰الانساب%۲۰-%۲۰سید%۲۰مرتضی%۲۰رازی.pdf «بحر الانساب»]، ص۸۲-۹۰.</ref> پایگاه جامع امامزادگان نیز به استناد کتاب‌های: ریاض الانساب، کنز الانساب، [[حیاة الامام موسی بن جعفر(ع) کتاب|حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)]]، [[ناسخ التواریخ (کتاب)|ناسخ التواریخ]]، انوار المشعشعین، منتخب التواریخ، آثار تاریخی تهران و جغرافیای تاریخی شمیران، امامزاده صالح(ع) را فرزند بلافصل موسی بن جعفر(ع) به شمار می‌آورد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> | ||
عظیمی‌پور در مقاله امامزاده صالح در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، این نظریه را نیز مطرح می‌کند که احتمال دارد امامزاده صالح(ع) نه فرزند [[امام موسی کاظم علیهالسلام|امام موسی کاظم(ع)]]؛ بلکه یکی از نوادگان ایشان باشد که نام پدران وی در نسب‌نامه افتاده باشد.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> [[محمد شریف‌رازی]] نویسنده [[اختران فروزان ری و طهران (کتاب)|کتاب اختران فروزان ری و طهران]]، ذکر می‌کند که برای این | عظیمی‌پور در مقاله امامزاده صالح در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، این نظریه را نیز مطرح می‌کند که احتمال دارد امامزاده صالح(ع) نه فرزند [[امام موسی کاظم علیهالسلام|امام موسی کاظم(ع)]]؛ بلکه یکی از نوادگان ایشان باشد که نام پدران وی در نسب‌نامه افتاده باشد.<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> [[محمد شریف‌رازی]] نویسنده [[اختران فروزان ری و طهران (کتاب)|کتاب اختران فروزان ری و طهران]]، ذکر می‌کند که برای این امامزاده، شجرهنامهای نیافته؛ ولی او را اجمالاً از اولاد پاکان دانسته است.<ref>شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، بی‌تا، ص۴۵۸.</ref> | ||
در میدان عالی‌قاپوی [[اردبیل]] نیز، امامزاده صالحی دفن است که با نام صالح بن [[امام موسی کاظم علیهالسلام|موسی‌الکاظم(ع)]] از او یاد می‌گردد. گفته می‌شود که او همان امامزاده صالح تجریش است که بدن مبارکش در اردبیل و سر حضرت در تجریش مدفون است.<ref>[https://www.magiran.com/article/2371624 «سفر تا آسمان، امامزاده صالح(ع)»]، روزنامه ایران، ۱۳ مهر ۱۳۹۰ش، ص۲۸.</ref> | در میدان عالی‌قاپوی [[اردبیل]] نیز، امامزاده صالحی دفن است که با نام صالح بن [[امام موسی کاظم علیهالسلام|موسی‌الکاظم(ع)]] از او یاد می‌گردد. گفته می‌شود که او همان امامزاده صالح تجریش است که بدن مبارکش در اردبیل و سر حضرت در تجریش مدفون است.<ref>[https://www.magiran.com/article/2371624 «سفر تا آسمان، امامزاده صالح(ع)»]، روزنامه ایران، ۱۳ مهر ۱۳۹۰ش، ص۲۸.</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
|align="left">|قرن پنجم هجری قمری | |align="left">|قرن پنجم هجری قمری | ||
|بنای اولیه [[بقعه]] و بارگاه<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | |بنای اولیه [[بقعه]] و بارگاه<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> | ||
|- | |- | ||
|align="left">|۶۱۷ق | |align="left">|۶۱۷ق | ||
|تخریب [[حرم]] با حمله مغول<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | |تخریب [[حرم]] با حمله مغول<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> | ||
|- | |- | ||
|align="left">|قرن ۷ق یا ۸ق | |align="left">|قرن ۷ق یا ۸ق | ||
|بازسازی حرم توسط [[ایلخانان]]<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | |بازسازی حرم توسط [[ایلخانان]]<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
|- | |- | ||
|align="left">|دوره [[قاجاریه]] | |align="left">|دوره [[قاجاریه]] | ||
|[[وقف]] زمین اطراف [[امامزاده|امامزاده]] توسط شجاع‌السلطنه از فرزندان فتحعلیشاه برای ساخت حسینیه، مسجد و ..<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | |[[وقف]] زمین اطراف [[امامزاده|امامزاده]] توسط شجاع‌السلطنه از فرزندان فتحعلیشاه برای ساخت حسینیه، مسجد و..<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | ||
|- | |- | ||
|align="left">|۱۲۱۰ق، دوره قاجار | |align="left">|۱۲۱۰ق، دوره قاجار | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
|} | |} | ||
بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، بنای اولیه [[بقعه]] و بارگاه در قرن پنجم هجری قمری ساخته و در سال ۶۱۷ق در جریان حمله مغول تخریب شد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، بنای اولیه [[بقعه]] و بارگاه در قرن پنجم هجری قمری ساخته و در سال ۶۱۷ق در جریان حمله مغول تخریب شد.<ref>[http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان.</ref> از بنای اصلی چهارگوش و شکل پوشش آن<ref>جمعی از نویسندگان، دایرة‌المعارف تشیع، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۴۴۹.</ref> و همین‌طور طبق کتیبه مشاهده شده‌ای که دیگر موجود نیست، بازسازی [[حرم]] و بنای بعدی متعلق به دوره [[ایلخانان]] در قرن ۷ق<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> و یا ۸ق<ref>ساسان‌پور، «تهران»، ص۷۰۹؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> است. در دوره [[صفویان|صفویه]] و [[افشاریه]] نیز بخش‌هایی به اصل بقعه اضافه شد.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> | ||
قبل از دوره قاجار، بنایی در مجاورت [[حرم]] وجود نداشت ولی پس از [[وقف]] زمین توسط شاهزادگان قاجاری، حرم توسعه پیدا کرد و گنبد، کاشی و نقاشی‌های دیواری حرم نیز در دوره [[قاجار]] به آن افزوده شد.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶؛ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> ساخت سالن اجتماعات، افزودن ایوان شمالی به فضای داخل حرم و تجدید کاشی‌کاری گنبد ازجمله تغییرات دوره [[پهلوی]] بود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> | قبل از دوره قاجار، بنایی در مجاورت [[حرم]] وجود نداشت ولی پس از [[وقف]] زمین توسط شاهزادگان قاجاری، حرم توسعه پیدا کرد و گنبد، کاشی و نقاشی‌های دیواری حرم نیز در دوره [[قاجار]] به آن افزوده شد.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶؛ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.</ref> ساخت سالن اجتماعات، افزودن ایوان شمالی به فضای داخل حرم و تجدید کاشی‌کاری گنبد ازجمله تغییرات دوره [[پهلوی]] بود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> | ||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، گنبد با کاشی جدید بازسازی شد. ساخت ایوان‌های غربی و جنوبی، تسطیح و هم‌طراز کردن صحن‌های مختلف و گسترش شبستان جنوبی در دو طبقه از دیگر اقدامات پس از انقلاب است.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> | پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، گنبد با کاشی جدید بازسازی شد. ساخت ایوان‌های غربی و جنوبی، تسطیح و هم‌طراز کردن صحن‌های مختلف و گسترش شبستان جنوبی در دو طبقه از دیگر اقدامات پس از انقلاب است.<ref>[https://shemiran.ostan-th.ir/esaleh «امامزاده صالح»]، سایت فرمانداری شمیران؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> | ||
در صحن [[امامزاده|امامزاده]] نیز درخت چنار قطور کهنسالی بود که در کتاب سفرنامه‌نویسانی چون مارکوپولو در هفتصد سال پیش،<ref>«امامزاده صالح»، ص۷۳.</ref> | در صحن [[امامزاده|امامزاده]] نیز درخت چنار قطور کهنسالی بود که در کتاب سفرنامه‌نویسانی چون مارکوپولو در هفتصد سال پیش،<ref>«امامزاده صالح»، ص۷۳.</ref> دیالافوا در سال ۱۸۸۱م<ref>قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۱.</ref>، اولیویه در سال ۱۸۰۷م<ref>اولیویه، سفرنامه اولیویه، ۱۳۷۱ش، ص۷۶.</ref> ذکر گردید ولی پس از مدتی خشکید و قطع شد. | ||
بنای امامزاده در تاریخ ۱۳۵۱/۱/۲۸ به شماره ۹۰۹ در لیست آثار ملی [[ایران]] قرار گرفته و به ثبت رسید.<ref>[https://iranarchpedia.ir/entry/16158 «امامزاده صالح»]، سایت دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران.</ref> | بنای امامزاده در تاریخ ۱۳۵۱/۱/۲۸ به شماره ۹۰۹ در لیست آثار ملی [[ایران]] قرار گرفته و به ثبت رسید.<ref>[https://iranarchpedia.ir/entry/16158 «امامزاده صالح»]، سایت دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران.</ref> | ||
==آئین و نذورات مرتبط== | ==آئین و نذورات مرتبط== | ||
پخش بسته‌های نمک از نذرهای خاص مردم در این امامزاده به‌شمار می‌رود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> دلیل این امر هم این‌طور نقل شده که در گذشته به دلیل عدم دسترسی به وسیله نقلیه و صعب‌العبور بودن تجریش در زمستان، [[زیارت|زائران]] با خود نمک می‌آوردند و در مسیر می‌پاشیدند تا راه را برای خود و دیگر زائران باز کنند.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر- | پخش بسته‌های نمک از نذرهای خاص مردم در این امامزاده به‌شمار می‌رود.<ref>حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.</ref> دلیل این امر هم این‌طور نقل شده که در گذشته به دلیل عدم دسترسی به وسیله نقلیه و صعب‌العبور بودن تجریش در زمستان، [[زیارت|زائران]] با خود نمک می‌آوردند و در مسیر می‌پاشیدند تا راه را برای خود و دیگر زائران باز کنند.<ref>[https://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-۶/۳۹۸۲۴۵-مرور-زندگی-برادر-امام-رضا-در-صالح-شمیران-چرا-نذر-امامزاده-صالح-نمک-است«مرور زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»]، سایت ایلنا.</ref> ازجمله [[نذر|نذرهای]] رایج دیگر در این امامزاده، آش، نان و پنیر و سبزی است؛<ref>عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.</ref> روزهای چهارشنبه نیز به دلیل اعتقاد به تعلق این روز به [[امام موسی کاظم علیهالسلام|موسی بن جعفر(ع)]]، زائران بسیاری در حرم فرزندش امامزاده صالح جمع می‌شوند.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/1168153/ «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه(س)»]، سایت شفقنا.</ref> | ||
==تک‌نگاری== | ==تک‌نگاری== | ||
* آشنایی باسلاله پاکان امامزاده صالح تجریش و امامزاده قاسم شمیران؛ نوشته سید احمد موسوی؛ انتشارات تورنگ؛ سال چاپ ۱۳۷۸ش.<ref>[http://www.nosabooks.com/WebUI/book.aspx?simorgh=1&marckey=1374302&marckind=3 | * آشنایی باسلاله پاکان امامزاده صالح تجریش و امامزاده قاسم شمیران؛ نوشته سید احمد موسوی؛ انتشارات تورنگ؛ سال چاپ ۱۳۷۸ش.<ref>[http://www.nosabooks.com/WebUI/book.aspx?simorgh=1&marckey=1374302&marckind=3 «آشنایی با سلاله پاکان: امامزاده صالح(علیهالسلام) تجریش و امامزاده قاسم(علیهالسلام) شمیران/ احمد موسوی»]، سایت نوسابوک.</ref> | ||
* شرح حال و زیارت نامه صالح ابن موسی الکاظم. شکور لطفی و عبدالخالق الیاسی، انتشارات زرین و سیمین؛ سال چاپ ۱۳۹۷ش.<ref>[https://www.gisoom.com/book/11402140/ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم (ع)»]، سایت گیسوم.</ref> | * شرح حال و زیارت نامه صالح ابن موسی الکاظم. شکور لطفی و عبدالخالق الیاسی، انتشارات زرین و سیمین؛ سال چاپ ۱۳۹۷ش.<ref>[https://www.gisoom.com/book/11402140/ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم(ع)»]، سایت گیسوم.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۹: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* [http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح ( | * [http://emamzadegan.ir/emamzadehbank/show-21714.aspx «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»]، پایگاه جامع امامزادگان، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* [http://www.nosabooks.com/WebUI/book.aspx?simorgh=1&marckey=1374302&marckind=3 | * [http://www.nosabooks.com/WebUI/book.aspx?simorgh=1&marckey=1374302&marckind=3 «آشنایی با سلاله پاکان: امامزاده صالح(علیهالسلام) تجریش و امامزاده قاسم(علیهالسلام) شمیران/ احمد موسوی»]، سایت نوسابوک، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* [https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش. | * [https://tehrannameh.com/list/الف/امامزاده-صالح-تجریش «امامزاده صالح (تجریش)»]، سایت تهران‌نامه، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* «امامزاده صالح»، در مجله فرهنگ مردم، شماره ۴۵-۴۶، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش. | * «امامزاده صالح»، در مجله فرهنگ مردم، شماره ۴۵-۴۶، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش. | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
* حرز الدین، محمد، مراقد المعارف، قم، سعید بن جبیر، ۱۳۷۱ش. | * حرز الدین، محمد، مراقد المعارف، قم، سعید بن جبیر، ۱۳۷۱ش. | ||
* حسینی، حمیدرضا، «صالح، امامزاده»، در دانشنامه تهران بزرگ، ج۱، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا. | * حسینی، حمیدرضا، «صالح، امامزاده»، در دانشنامه تهران بزرگ، ج۱، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا. | ||
* رازی، سید مرتضی، [https://ia600705.us.archive.org/4/items/BahrolAnsab/بحر% | * رازی، سید مرتضی، [https://ia600705.us.archive.org/4/items/BahrolAnsab/بحر%۲۰الانساب%۲۰-%۲۰سید%۲۰مرتضی%۲۰رازی.pdf «بحر الانساب»]، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* ساسان‌پور، فرزانه، «تهران»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۸، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | * ساسان‌پور، فرزانه، «تهران»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۸، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* [https://www.gisoom.com/book/11402140/ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم (ع)»]، سایت گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش. | * [https://www.gisoom.com/book/11402140/ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم(ع)»]، سایت گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* شریف رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، قم، مکتبة الزهرا، بی‌تا. | * شریف رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، قم، مکتبة الزهرا، بی‌تا. | ||
* عظیمی‌پور، نسیم، «امامزاده صالح»، در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا. | * عظیمی‌پور، نسیم، «امامزاده صالح»، در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا. | ||
* قاسمی، علی، «تجریش»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۶، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش. | * قاسمی، علی، «تجریش»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۶، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش. | ||
* [https://fa.shafaqna.com/news/1168153/ «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه(س)»]، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش. | * [https://fa.shafaqna.com/news/1168153/ «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه(س)»]، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
* کلانتری، عبدالحسین، و رضا تسلیمی تهرانی، «بررسی | * کلانتری، عبدالحسین، و رضا تسلیمی تهرانی، «بررسی میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران»، در فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره۴، پائیز ۱۳۹۱ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/238440/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD دانشنامه فرهنگ مردم ایران] | ||
{{تشیع در تهران}} | {{تشیع در تهران}} | ||
[[رده:مقاله‌های جدید]] | [[رده:مقاله‌های جدید]] | ||
نسخهٔ ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۲۴
الگو:جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران امامزاده صالح آرامگاه صالح بن موسی کاظم، در جنوب شرقی میدان تجریش واقع در شمال شهر تهران است. در مناسبت‌های مذهبی و غیرمذهبی خصوصاً عزاداری محرم و عاشورا، افراد بسیاری در این امامزاده جمع می‌گردند.
گفته شده بنای اولیه بقعه، متعلق به قرن ۵ق است که در جریان حمله مغول در سال ۶۱۷ق تخریب شد. بنا به شکل ظاهری اولیه حرم، بازسازی آن در قرن ۷ق یا ۸ق توسط ایلخانان انجام گرفته است. حرم در دوره‌های بعدی خصوصاً قاجار توسعه پیدا کرد و پس از انقلاب اسلامی ایران، ایوان و شبستان‌های جدیدی بر آن ساخته شد. طاهره صفارزاده از افراد معروفی است که در صحن حرم مدفون است.
مستند صالح شمیران درباره زندگی و تاریخچه حرم امامزاده صالح ساخته شده است.
جایگاه و اهمیت
امامزاده صالح یکی از کانون‌های فرهنگی، زیارتی و گردشگری شمال تهران است[۱] که بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، روزانه حدود ۳۰ هزار نفر از ایران و جهان به زیارت این مکان می‌آیند.[۲] به سبب قرار داشتن مرقد در محدوده مرکزی تجریش و آمدوشد فراوان مردم و زائران، به تدریج بازار تجریش نیز شکل گرفت.[۳]
در اعیاد فطر، قربان، غدیر و لحظه تحویل سال نوی شمسی، زائران بسیاری در حرم این امامزاده گردهم می‌آیند. همچنان که در شب‌های قدر و روزهای سوگواری و شهادت خصوصاً ماه محرم و روز عاشورا، مراسم سینه‌زنی و تعزیه در بازار تجریش و در حرم امامزاده صالح برگزار می‌شود و دسته‌های سینه‌زنی در روز عاشورا از نقاط دور و نزدیک راهی امامزاده صالح می‌شوند.[۴]
در گذشته، صحن و حیاط بقعه امامزاده صالح محل دفن اموات بود و قبرهایی در صحن آن وجود داشت؛[۵] اما در بیست سال اخیر اثر گورها را ازبین برده‌اند و فقط تعداد کمی از سنگ قبرها را باقی گذاشته‌اند.[۶] طاهره صفارزاده و شهدای هسته‌ای ایران از جمله افراد معروف مدفون در حرم هستند.[۷]
فیلم مستند صالح شمیران روایت‌گر زندگی‌نامه‌ای از برادر امام رضا(ع) و تاریخچه حرم امامزاده صالح است. این فیلم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی بابک مینایی و گویندگی پرویز بهرام در سال ۱۳۹۵ش تولید و سپس در سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش گردید.[۸]
روز پنجم ذیقعده، که مابین ولادت حضرت معصومه(س) و امام رضا(ع) است، به نام روز بزرگداشت صالح بن موسی الکاظم(ع) نام‌گذاری شده است.[۹]
موقعیت
مرقد امامزاده صالح در کنار میدان تجریش،[۱۰] واقع در ضلع جنوب شرقی،[۱۱] از امامزاده‌های منطقه شمیران و شمال تهران است. درب شمال، شمال غربی[۱۲] و شرقی امامزاده به بازار تجریش باز می‌شود و درب غربی رو به پایانه حمل و نقل شهری است.[۱۳] در شمال صحن نیز مسجدی به مساحت یکصد مترمربع وقف است.[۱۴]
نسب
کتاب مراقدالمعارف[۱۵] و بحر الانساب، امامزاده صالح(ع) را فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) دانسته است که پس از اعلام ولایتعهدی امام رضا(ع)، به همراه دیگر برادرانش از بغداد به سمت خراسان حرکت کردند و تا به شمیران آمد و در تجریش به دست شخصی به شهادت رسید.[۱۶] پایگاه جامع امامزادگان نیز به استناد کتاب‌های: ریاض الانساب، کنز الانساب، حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ناسخ التواریخ، انوار المشعشعین، منتخب التواریخ، آثار تاریخی تهران و جغرافیای تاریخی شمیران، امامزاده صالح(ع) را فرزند بلافصل موسی بن جعفر(ع) به شمار می‌آورد.[۱۷]
عظیمی‌پور در مقاله امامزاده صالح در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، این نظریه را نیز مطرح می‌کند که احتمال دارد امامزاده صالح(ع) نه فرزند امام موسی کاظم(ع)؛ بلکه یکی از نوادگان ایشان باشد که نام پدران وی در نسب‌نامه افتاده باشد.[۱۸] محمد شریف‌رازی نویسنده کتاب اختران فروزان ری و طهران، ذکر می‌کند که برای این امامزاده، شجرهنامهای نیافته؛ ولی او را اجمالاً از اولاد پاکان دانسته است.[۱۹]
در میدان عالی‌قاپوی اردبیل نیز، امامزاده صالحی دفن است که با نام صالح بن موسی‌الکاظم(ع) از او یاد می‌گردد. گفته می‌شود که او همان امامزاده صالح تجریش است که بدن مبارکش در اردبیل و سر حضرت در تجریش مدفون است.[۲۰]
تاریخچه بنا و معماری
| گاهشمار حرم امامزاده صالح | |
|---|---|
| قرن پنجم هجری قمری | بنای اولیه بقعه و بارگاه[۲۱] |
| ۶۱۷ق | تخریب حرم با حمله مغول[۲۲] |
| قرن ۷ق یا ۸ق | بازسازی حرم توسط ایلخانان[۲۳] |
| دوره صفویه | افزودن به بخش‌های اصلی بقعه[۲۴] |
| دوره افشاریه | اهدای صندوقچه چوبین داخل امامزاده توسط نادرشاه افشار[۲۵] |
| دوره قاجاریه | وقف زمین اطراف امامزاده توسط شجاع‌السلطنه از فرزندان فتحعلیشاه برای ساخت حسینیه، مسجد و..[۲۶] |
| ۱۲۱۰ق، دوره قاجار | نقاشی‌های دیواری حرم، گنبد، کاشی و بنای ایوان شمالی توسط هولاگوخان فرزند دیگر فتحعلیشاه[۲۷] |
| دوره قاجار | نصب ضریح نقره توسط میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه دوره ناصری[۲۸] |
| ۱۳۲۳ق | کاشی‌کاری گنبد، مرمت در و احداث تالار مراسم‌ها توسط حسن فداکار[۲۹] |
| دوره پهلوی | ساخت سالن اجتماعات، افزودن ایوان شمالی به صحن داخلی حرم و تجدید کاشی‌کاری[۳۰] |
| ۱۳۶۸ش، دوره جمهوری اسلامی ایران | بازسازی گنبد با کاشی‌های جدید، ساخت ایوان‌های غربی و جنوبی، تسطیح و هم‌طراز کردن صحن‌های مختلف و گسترش شبستان جنوبی در دو طبقه.[۳۱]
|
بنا به ادعای پایگاه جامع امامزادگان، بنای اولیه بقعه و بارگاه در قرن پنجم هجری قمری ساخته و در سال ۶۱۷ق در جریان حمله مغول تخریب شد.[۳۲] از بنای اصلی چهارگوش و شکل پوشش آن[۳۳] و همین‌طور طبق کتیبه مشاهده شده‌ای که دیگر موجود نیست، بازسازی حرم و بنای بعدی متعلق به دوره ایلخانان در قرن ۷ق[۳۴] و یا ۸ق[۳۵] است. در دوره صفویه و افشاریه نیز بخش‌هایی به اصل بقعه اضافه شد.[۳۶]
قبل از دوره قاجار، بنایی در مجاورت حرم وجود نداشت ولی پس از وقف زمین توسط شاهزادگان قاجاری، حرم توسعه پیدا کرد و گنبد، کاشی و نقاشی‌های دیواری حرم نیز در دوره قاجار به آن افزوده شد.[۳۷] ساخت سالن اجتماعات، افزودن ایوان شمالی به فضای داخل حرم و تجدید کاشی‌کاری گنبد ازجمله تغییرات دوره پهلوی بود.[۳۸] پس از انقلاب اسلامی ایران، گنبد با کاشی جدید بازسازی شد. ساخت ایوان‌های غربی و جنوبی، تسطیح و هم‌طراز کردن صحن‌های مختلف و گسترش شبستان جنوبی در دو طبقه از دیگر اقدامات پس از انقلاب است.[۳۹]
در صحن امامزاده نیز درخت چنار قطور کهنسالی بود که در کتاب سفرنامه‌نویسانی چون مارکوپولو در هفتصد سال پیش،[۴۰] دیالافوا در سال ۱۸۸۱م[۴۱]، اولیویه در سال ۱۸۰۷م[۴۲] ذکر گردید ولی پس از مدتی خشکید و قطع شد. بنای امامزاده در تاریخ ۱۳۵۱/۱/۲۸ به شماره ۹۰۹ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفته و به ثبت رسید.[۴۳]
آئین و نذورات مرتبط
پخش بسته‌های نمک از نذرهای خاص مردم در این امامزاده به‌شمار می‌رود.[۴۴] دلیل این امر هم این‌طور نقل شده که در گذشته به دلیل عدم دسترسی به وسیله نقلیه و صعب‌العبور بودن تجریش در زمستان، زائران با خود نمک می‌آوردند و در مسیر می‌پاشیدند تا راه را برای خود و دیگر زائران باز کنند.[۴۵] ازجمله نذرهای رایج دیگر در این امامزاده، آش، نان و پنیر و سبزی است؛[۴۶] روزهای چهارشنبه نیز به دلیل اعتقاد به تعلق این روز به موسی بن جعفر(ع)، زائران بسیاری در حرم فرزندش امامزاده صالح جمع می‌شوند.[۴۷]
تک‌نگاری
- آشنایی باسلاله پاکان امامزاده صالح تجریش و امامزاده قاسم شمیران؛ نوشته سید احمد موسوی؛ انتشارات تورنگ؛ سال چاپ ۱۳۷۸ش.[۴۸]
- شرح حال و زیارت نامه صالح ابن موسی الکاظم. شکور لطفی و عبدالخالق الیاسی، انتشارات زرین و سیمین؛ سال چاپ ۱۳۹۷ش.[۴۹]
پانویس
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ کلانتری و تسلیمی تهرانی، «بررسی میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران»، ص۱۲۳.
- ↑ «امامزاده صالح (تجریش)»، سایت تهران‌نامه.
- ↑ زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»، سایت ایلنا.
- ↑ زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»، سایت ایلنا.
- ↑ قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۰.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران.
- ↑ «امامزاده صالح (تجریش)»، سایت تهران‌نامه.
- ↑ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ رازی، «بحر الانساب»، ص۸۲-۹۰.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ شریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، بی‌تا، ص۴۵۸.
- ↑ «سفر تا آسمان، امامزاده صالح(ع)»، روزنامه ایران، ۱۳ مهر ۱۳۹۰ش، ص۲۸.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دایرة‌المعارف تشیع، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۴۴۹.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ ساسان‌پور، «تهران»، ص۷۰۹؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵؛ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶؛ حرز الدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران؛ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ «امامزاده صالح»، ص۷۳.
- ↑ قاسمی، «تجریش»، ص۵۸۱.
- ↑ اولیویه، سفرنامه اولیویه، ۱۳۷۱ش، ص۷۶.
- ↑ «امامزاده صالح»، سایت دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران.
- ↑ حسینی، «صالح، امامزاده»، ص۱۰۹۵.
- ↑ زندگی برادر امام رضا در «صالح شمیران»/ چرا نذر امامزاده صالح «نمک» است؟»، سایت ایلنا.
- ↑ عظیمی‌پور، «امامزاده صالح»، ص۱۰۶.
- ↑ «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه(س)»، سایت شفقنا.
- ↑ «آشنایی با سلاله پاکان: امامزاده صالح(علیهالسلام) تجریش و امامزاده قاسم(علیهالسلام) شمیران/ احمد موسوی»، سایت نوسابوک.
- ↑ «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم(ع)»، سایت گیسوم.
منابع
- «آستان مقدس امامزاده صالح (علیهالسلام) میدان تجریش»، پایگاه جامع امامزادگان، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «آشنایی با سلاله پاکان: امامزاده صالح(علیهالسلام) تجریش و امامزاده قاسم(علیهالسلام) شمیران/ احمد موسوی»، سایت نوسابوک، تاریخ بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «امامزاده صالح (تجریش)»، سایت تهران‌نامه، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «امامزاده صالح»، در مجله فرهنگ مردم، شماره ۴۵-۴۶، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش.
- «امامزاده صالح»، سایت دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران، تاریخ بازدید ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «سفر تا آسمان، امامزاده صالح(ع)»، روزنامه ایران، ۱۳ مهر ۱۳۹۰ش، ص۲۸.
- اولیویه، گیوم آنتوان، سفرنامه اولیویه، ترجمه و تحقیق محمدطاهر میرزا، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۱ش.
- «امامزاده صالح»، سایت فرمانداری شمیران، تاریخ بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ش.
- جمعی از نویسندگان، دایرة‌المعارف تشیع، تهران، سازمان دایرة‌المعارف تشیع، ۱۳۶۸ش.
- حرز الدین، محمد، مراقد المعارف، قم، سعید بن جبیر، ۱۳۷۱ش.
- حسینی، حمیدرضا، «صالح، امامزاده»، در دانشنامه تهران بزرگ، ج۱، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا.
- رازی، سید مرتضی، «بحر الانساب»، تاریخ بازدید: ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ش.
- ساسان‌پور، فرزانه، «تهران»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۸، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- «شرح‌حال و زیارت‌نامه حضرت صالح‌ابن‌موسی‌الکاظم(ع)»، سایت گیسوم، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش.
- شریف رازی، محمد، اختران فروزان ری و طهران، قم، مکتبة الزهرا، بی‌تا.
- عظیمی‌پور، نسیم، «امامزاده صالح»، در دانشنامه فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا.
- قاسمی، علی، «تجریش»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۶، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
- «کرامات حضرت صالح بن موسی(ع) برادر حضرت معصومه(س)»، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ش.
- کلانتری، عبدالحسین، و رضا تسلیمی تهرانی، «بررسی میزان رازآلودگی مفهوم مرگ در شهر تهران»، در فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره۴، پائیز ۱۳۹۱ش.