پرش به محتوا

الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
Mahdi1382 (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
}}
}}


'''الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة''' معروف به '''شرح لمعه''' کتابی فقهی، جامع و غیراستدلالی نوشته [[شهید ثانی]] (درگذشته۹۶۵ق) است. این کتاب مشهور‌ترین شرح‌ بر کتاب [[اللمعة الدمشقیة]] تألیف [[شهید اول]] است. شرح لمعه از زمان نگارش تا کنون مورد توجه فقیهان شیعه بوده و بیش از یکصد شرح و حاشیه‌‌ بر آن نگاشته‌اند. چنان‌که در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] برای نخستین مرحله از آموزش دانش فقه به عنوان متن درسی تدریس می‌شود. این کتاب بارها به صورت سنگی و حروفی در کشورهای مختلف منتشر شده است و از آن‌جا که مورد مراجعه بسیاری از دانش‌پژوهان است، چندین ترجمه و شرح فارسی نیز بر آن نوشته شده است. مدیریت حوزه‌ علمیه قم آن را به صورت تلخیص شده نیز منتشر کرده است. شرح لمعه تحت تأثیر [[جامع المقاصد فی شرح القواعد (کتاب)|جامع المقاصد]] محقق کَرَکی و مسالک الافهام کتاب دیگر شهید ثانی است.
'''الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة''' معروف به '''شرح لمعه''' کتابی فقهی و غیراستدلالی نوشته [[شهید ثانی]] (درگذشته۹۶۵ق) است. این کتاب مشهور‌ترین شرح‌ بر کتاب [[اللمعة الدمشقیة]] تألیف [[شهید اول]] است. شرح لمعه از زمان نگارش مورد توجه فقیهان شیعه بوده و بیش از یکصد شرح و حاشیه‌‌ بر آن نگاشته‌ شده است. چنان‌که در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] برای نخستین مرحله از آموزشِ دانش فقه، به عنوان متن درسی تدریس می‌شود. این کتاب بارها به صورت سنگی و حروفی در کشورهای مختلف منتشر شده است و چندین ترجمه و شرح فارسی نیز بر آن نوشته شده است. انتشارات مرکز مدیریت حوزه‌ علمیه قم، آن را به صورت تلخیص‌شده نیز منتشر کرده است. شرح لمعه تحت تأثیر [[جامع المقاصد فی شرح القواعد (کتاب)|جامع المقاصد]] محقق کَرَکی و [[مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|مسالک الافهام]] کتاب دیگر شهید ثانی است.
== ویژگی‌ها و جایگاه الروضة البهیة==
== جایگاه و ویژگی‌ها ==
===معرفی اجمالی===
کتاب الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة نوشته [[شهید ثانی]] که به شرح لمعه معروف است، از معروف‌ترین آثار فقهی شیعه<ref>مختاری، مقدمه، صفحه بیست.</ref> و شرح‌هایی است که بر کتاب [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|لمعه]] نوشته شده است. این کتاب دربردارنده همه [[ابواب فقهی]] است.<ref> عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> به گزارش کتاب موسوعة‌ الشهید الثانی، [[آقابزرگ تهرانی]] در جلدهای ششم و چهاردهم [[الذریعه]] حدود یکصد شرح و حاشیه بر شرح لمعه را فهرست کرده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰</ref>  
کتاب الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة نوشته [[شهید ثانی]] که به شرح لمعه معروف است، یکی از معروف‌ترین آثار فقهی شیعه<ref>مختاری، مقدمه، صفحه بیست.</ref> و یکی چندین شرح متعددی است که بر کتاب [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|لمعه]] نوشته شده است. از آنجا که این کتاب دربردارنده همه [[ابواب فقهی]] است، <ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> مورد توجه فقیهان بسیاری قرار گرفته است. به گزارش کتاب موسوعة‌ الشهید الثانی، [[آقابزرگ تهرانی]] در جلدهای ششم و چهاردهم [[الذریعه]] حدود یکصد شرح و حاشیه بر شرح لمعه را فهرست کرده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰</ref> مهم‌ترین آنها شرح [[آقا جمال خوانساری|آقا جمال الدین خوانساری]]، [[سلطان العلماء]] و [[صاحب مدارک]] است.


به گفته برخی محققان نویسنده کتاب الروضة البهیة تحت تأثیر کتاب جامع المقاصد نوشته [[محقق کرکی]] بوده است. و برای فهم کتاب می‌توان به جامع المقاصد و نیز مسالک الأفهام کتاب دیگر شهیدثانی مراجعه کرد.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.</ref>
به گفته برخی محققان نویسنده کتاب الروضة البهیة تحت تأثیر کتاب جامع المقاصد نوشته [[محقق کرکی]] بوده است. و برای فهم کتاب می‌توان به جامع المقاصد و نیز مسالک الأفهام کتاب دیگر شهیدثانی مراجعه کرد.<ref> مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.</ref>


=== یک کتاب مرجع و درسی ===
=== کتاب مرجع و درسی حوزه علمیه ===
ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، القسم الثانی، ج۲، ص۳۶۱.</ref> باعث شده است که این کتاب مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> و شرح‌ها و حاشیه‌های متعددی بر آن نوشته‌اند<ref>مختاری، الشهید الاول حیاته و آثاره، ص۳۷۴.</ref>هم‌چنین این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه تثبیت شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد دلایل حکم را ذکر نمی‌کند هر چند در توضیح برخی مسائل اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم کرده است.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.</ref>
ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام<ref> سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، القسم الثانی، ج۲، ص۳۶۱.</ref> باعث شده است که این کتاب مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> و شرح‌ها و حاشیه‌های متعددی بر آن نوشته‌اند<ref>مختاری، الشهید الاول حیاته و آثاره، ص۳۷۴.</ref>همچنین این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شیعه تثبیت شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref> شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.</ref> این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد دلایل حکم را ذکر نمی‌کند هر چند در توضیح برخی مسائل اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم کرده است.<ref>عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.</ref>
=== نویسنده ===
=== نویسنده ===
نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.</ref> او نویسنده آثار مشهوری هم‌چون [[مسالک الافهام|مسالک الافهام]]، [[منیة المرید فی ادب المفید و المستفید (کتاب)|مُنیَةُ المُرید]]، و [[مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد (کتاب)|مُسَکِّنُ الفُؤاد]] است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۵.</ref>به نوشته [[سید محسن امین]]، زین‌الدین عاملی به دستور رستم پاشا، وزیر وقت [[حکومت عثمانی]] به جرم ترویج تشیع به شهادت رسید.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۷.</ref>
نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.</ref> او نویسنده آثار مشهوری همچون [[مسالک الافهام|مسالک الافهام]]، [[منیة المرید فی ادب المفید و المستفید (کتاب)|مُنیَةُ المُرید]]، و [[مسکن الفؤاد عند فقد الاحبة و الاولاد (کتاب)|مُسَکِّنُ الفُؤاد]] است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۵.</ref>به نوشته [[سید محسن امین]]، زین‌الدین عاملی به دستور رستم‌پاشا، وزیر وقت [[حکومت عثمانی]] به جرم ترویج تشیع به شهادت رسید.<ref> امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۷.</ref>
=== تاریخ نگارش===
=== تاریخ نگارش===
زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای بسیار مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶</ref>
زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶.</ref>


کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نویسنده آن نگاشته شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸</ref> به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل [[ربیع الاول]] ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را [[۶ جمادی‌الثانی]] ۹۵۶ق نوشته است<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص۳۲۳.</ref> و پایان جلد دوم [[۲۱ جمادی‌الاول]] ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹</ref> جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص۳۷۷.</ref>
کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نویسنده آن نگاشته شده است.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸</ref> به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل [[ربیع الاول]] ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را [[۶ جمادی‌الثانی]] ۹۵۶ق نوشته است<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص۳۲۳.</ref> و پایان جلد دوم [[۲۱ جمادی‌الاول]] ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹.</ref> جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص۳۷۷.</ref>


پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان وی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد او تصریح می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref> در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref>
پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان شهید ثانی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد وی تصریح می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref> در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.</ref>


== پیکربندی کتاب ==
== پیکربندی کتاب ==
خط ۱۱۰: خط ۱۰۹:


== چاپ و نشر ==
== چاپ و نشر ==
کتاب الروضة البهیة در [[ایران]]، لبنان، [[مصر]] و [[عراق]] بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های [[سید محمد کلانتر]] است که اولین بار در سال ۱۳۸۶ق و در ۱۰ جلد منتشر شد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> [[مجمع الفکر الاسلامی]] در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref>
کتاب الروضة البهیة در [[ایران]]، لبنان، [[مصر]] و [[عراق]] بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.</ref> بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های [[سید محمد کلانتر]] است که اولین‌بار در سال ۱۳۸۶ق در ۱۰ جلد منتشر شد.<ref>ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref> [[مجمع الفکر الاسلامی]] در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.<ref> ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.</ref>
===تلخیص الروضة البهیة===
===تلخیص الروضة البهیة===
[[مرکز تدوین و نشر متون درسی]] حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> در این خلاصه بخش‌هایی از کتاب که پیچیده و فراتر از فهم فقه‌آموزان مبتدی است،<ref>مختاری، مقدمه، صفحه  سی و یک.</ref> مطالبی که ساده و بی‌نیاز از تدریس است،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه  سی و دو.</ref> مطالبی که محل ابتلا نیست،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه  سی و سه.</ref> و مطالبی که نیازمند توجیهاتی غیرفقهی است<ref> مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.</ref> به پاورقی منتقل شده‌اند. و بنا به گفته تخلیص‌کنندگان هیچ مطلبی از شرح لمعه حذف نشده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref>
[[مرکز تدوین و نشر متون درسی]] حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref> در این خلاصه بخش‌هایی از کتاب که پیچیده و فراتر از فهم فقه‌آموزان مبتدی است،<ref>مختاری، مقدمه، صفحه  سی و یک.</ref> مطالبی که ساده و بی‌نیاز از تدریس است،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه  سی و دو.</ref> مطالبی که محل ابتلا نیست،<ref> مختاری، مقدمه، صفحه  سی و سه.</ref> و مطالبی که نیازمند توجیهاتی غیرفقهی است<ref> مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.</ref> به پاورقی منتقل شده‌اند. و بنا به گفته تخلیص‌کنندگان هیچ مطلبی از شرح لمعه حذف نشده است.<ref>مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.</ref>
خط ۱۳۳: خط ۱۳۲:
{{کتاب‌شناسی شیعه (قرن دهم)}}
{{کتاب‌شناسی شیعه (قرن دهم)}}
{{کتاب‌های درسی حوزه}}
{{کتاب‌های درسی حوزه}}


<onlyinclude>{{درجه‌بندی
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
خط ۱۵۳: خط ۱۵۱:
  | توضیحات =  
  | توضیحات =  
}}</onlyinclude>
}}</onlyinclude>
[[رده:نظام درسی حوزه علمیه]]
[[رده:نظام درسی حوزه علمیه]]
[[رده:آثار شهید ثانی]]
[[رده:آثار شهید ثانی]]

نسخهٔ ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۱۲

شرح اللمعة الدمشقیة
اطلاعات کتاب
نویسندهشهید ثانی (درگذشته ۹۶۵ق)
موضوعفقه شیعه
سبکفقه تفریعی و فتوایی
زبانعربی
قطعرحلی و وزیری
اطلاعات نشر
ناشرجامعة‌ النجف الدیینة ، مجمع الفکر الاسلامی و ...
تاریخ نشرمتعدد منتشر شده است.


الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة معروف به شرح لمعه کتابی فقهی و غیراستدلالی نوشته شهید ثانی (درگذشته۹۶۵ق) است. این کتاب مشهور‌ترین شرح‌ بر کتاب اللمعة الدمشقیة تألیف شهید اول است. شرح لمعه از زمان نگارش مورد توجه فقیهان شیعه بوده و بیش از یکصد شرح و حاشیه‌‌ بر آن نگاشته‌ شده است. چنان‌که در بسیاری از حوزه‌های علمیه برای نخستین مرحله از آموزشِ دانش فقه، به عنوان متن درسی تدریس می‌شود. این کتاب بارها به صورت سنگی و حروفی در کشورهای مختلف منتشر شده است و چندین ترجمه و شرح فارسی نیز بر آن نوشته شده است. انتشارات مرکز مدیریت حوزه‌ علمیه قم، آن را به صورت تلخیص‌شده نیز منتشر کرده است. شرح لمعه تحت تأثیر جامع المقاصد محقق کَرَکی و مسالک الافهام کتاب دیگر شهید ثانی است.

جایگاه و ویژگی‌ها

کتاب الرَّوضَةُ البَهیَةُ فی شرح اللُّمعَةِ الدِّمِشقیَة نوشته شهید ثانی که به شرح لمعه معروف است، از معروف‌ترین آثار فقهی شیعه[۱] و شرح‌هایی است که بر کتاب لمعه نوشته شده است. این کتاب دربردارنده همه ابواب فقهی است.[۲] به گزارش کتاب موسوعة‌ الشهید الثانی، آقابزرگ تهرانی در جلدهای ششم و چهاردهم الذریعه حدود یکصد شرح و حاشیه بر شرح لمعه را فهرست کرده است.[۳]

به گفته برخی محققان نویسنده کتاب الروضة البهیة تحت تأثیر کتاب جامع المقاصد نوشته محقق کرکی بوده است. و برای فهم کتاب می‌توان به جامع المقاصد و نیز مسالک الأفهام کتاب دیگر شهیدثانی مراجعه کرد.[۴]

کتاب مرجع و درسی حوزه علمیه

ویژگی‌های شرح لمعه یعنی جامع بودن، فراوانی فروعات فقهی و نیز توجه اجمالی به دلایل استنباط احکام[۵] باعث شده است که این کتاب مورد توجه فقیهان پس از شهید ثانی قرار گرفته است.[۶] و شرح‌ها و حاشیه‌های متعددی بر آن نوشته‌اند[۷]همچنین این کتاب به عنوان متن درسی در بسیاری از حوزه‌های علمیه شیعه تثبیت شده است.[۸] شرح لمعه نخستین کتاب فقهی است که طلاب علوم دینی آن را فرا می‌گیرند. در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه ایران این کتاب از سال چهارم تا ششم طلبگی تدریس می‌شود.[۹] این کتاب استدلالی نیست و در بسیاری از موارد دلایل حکم را ذکر نمی‌کند هر چند در توضیح برخی مسائل اشاره‌ای گذرا به دلیل حکم کرده است.[۱۰]

نویسنده

نویسنده الروضة البهیة، زین‌الدین بن علی بن احمد عامِلی، معروف به شهید ثانی از فقیهان قرن دهم و درگذشته ۹۶۵ق است.[۱۱] او نویسنده آثار مشهوری همچون مسالک الافهام، مُنیَةُ المُرید، و مُسَکِّنُ الفُؤاد است.[۱۲]به نوشته سید محسن امین، زین‌الدین عاملی به دستور رستم‌پاشا، وزیر وقت حکومت عثمانی به جرم ترویج تشیع به شهادت رسید.[۱۳]

تاریخ نگارش

زین‌الدین عاملی که قصد نگاشتن شرحی بر کتاب لمعه داشت نخست حاشیه‌ای مختصر بر لمعه نگاشت که هیچ استدلالی در آن نبود. و پس از آن الروضة البهیة را شروع کرد.[۱۴]

کتاب حدود هشت سال پیش از شهادت نویسنده آن نگاشته شده است.[۱۵] به نقل از نسخه‌ای به خط مؤلف، آغاز نگارش آن در اوائل ربیع الاول ۹۵۶ق است. مؤلف در پایان جلد اول، تاریخ نگارش را ۶ جمادی‌الثانی ۹۵۶ق نوشته است[۱۶] و پایان جلد دوم ۲۱ جمادی‌الاول ۹۵۷ق در حدود ۱۵ ماه است.[۱۷] جلد اول را در سه ماه و جلد دوم را در یک سال نوشته است.[۱۸]

پس از نگارش شرح لمعه، برخی شاگردان شهید ثانی آن را نزد وی فراگرفته‌اند. او در پایان یکی از نسخه‌های کتاب به قرائت ابن صائغ نزد وی تصریح می‌کند.[۱۹] در نسخه‌ای دیگر به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، شهید ثانی قرائت کتاب نزد او را به تاریخ جمادی الثانی ۹۵۸ق امضا می‌کند.[۲۰]

پیکربندی کتاب

ساختار الروضة البهیة مطابق ساختاری است که محقق حلی برای علم فقه پیشنهاد کرده است.[۲۱] و دارای ۵۲ فصل است. نویسنده هر فصل را کتاب نامیده است و هر یک را به یکی از ابواب فقه اختصاص داده است. در نسخه‌های چاپ سنگی و نیز در چاپ‌های رحلی که دو جلدی است، جلد اول از کتاب الطهارة تا کتاب العطیه و جلد دوم از کتاب الاجاره تا کتاب الدیات است.

حاشیه‌نویسی‌ها، شرح‌ها و تعلیقات

در مقدمه کتاب موسوعة الشهید الثانی ۱۰۵ عنوان کتاب که به صورت شرح، حاشیه یا تعلیقه بر الروضة البهیة نوشته شده‌اند گردآوری شده است.[۲۳] که بخش زیادی از آن‌ها از الذریعه نقل شده است[۲۴]

حاشیه‌های سلطان العلماء، آقاجمال خوانساری، و صاحب المدارک جزو معروف‌ترین حاشیه‌های الروضة البهیة به شمار می‌روند.[۲۵]

کتاب‌های الجواهر الفخریة نوشته وجدانی فخر (درگذشته ۱۳۷۵ش)، الزبدة الفقهیة نوشته محمدحسن تَرحینی نیز از شرح‌های عربی مفصل و متأخر بر الروضة هستند. شرح فارسی با عنوان المباحث الفقهیة نوشته ذهنی تهرانی (درگذشته ۱۳۸۱ش) و نیز شرح ۴۵ جلدی النَّضید نوشته حسن قاروبی از مفصل‌ترین و مشهورترین شرح‌های فارسی بر الروضه‌اند. النجعة فی شرح اللمعة نوشته محمدتقی شوشتری (درگذشته ۱۳۷۴ش) نیز شرحی انتقادی است.[۲۶]

چاپ و نشر

کتاب الروضة البهیة در ایران، لبنان، مصر و عراق بارها به صورت سنگی یا حروفی چاپ و منتشر شده است.[۲۷] بهترین چاپ سنگی آن چاپ خوانساری دانسته شده است.[۲۸] و معروف‌ترین چاپ آن چاپ جامعة النجف الدینیة با تحقیق و حاشیه‌های سید محمد کلانتر است که اولین‌بار در سال ۱۳۸۶ق در ۱۰ جلد منتشر شد.[۲۹] مجمع الفکر الاسلامی در قم نیز شرح لمعه را در چهار جلد در سال ۱۴۲۴ق منتشر کرده است.[۳۰]

تلخیص الروضة البهیة

مرکز تدوین و نشر متون درسی حوزه علمیه قم برای تحصیل طلاب حوزه علمیه در سال‌های چهارم تا ششم کتاب الروضة البهیة را خلاصه کرده است.[۳۱] در این خلاصه بخش‌هایی از کتاب که پیچیده و فراتر از فهم فقه‌آموزان مبتدی است،[۳۲] مطالبی که ساده و بی‌نیاز از تدریس است،[۳۳] مطالبی که محل ابتلا نیست،[۳۴] و مطالبی که نیازمند توجیهاتی غیرفقهی است[۳۵] به پاورقی منتقل شده‌اند. و بنا به گفته تخلیص‌کنندگان هیچ مطلبی از شرح لمعه حذف نشده است.[۳۶]

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

  • امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا.
  • آقابزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
  • سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
  • عالم‌زاده نوری، محمد، راه و رسم طلبگی، قم، ولاء منتظر، ۱۳۹۱ش.
  • مختاری، رضا، الشهید الاول حیاته و آثاره، در جلد المدخل از موسوعة الشهید الاول، قم، مرکز العلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۰ق.
  • مختاری، رضا، مقدمه، فقه ۴ درسنامه فقه برای طلاب پایه چهارم، قم، نشر دانش حوزه، ۱۳۹۷ش.
  • مکی عاملی، محمد بن جمال‌الدین، شرح اللمعة، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیة، ۱۳۸۶ق.
  • ناطقی، علی‌اوسط، مقدمة التحقیق، موسوعة الشهید الثانی، ج۶، قم، المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، ۱۴۳۴ق.

پیوند به بیرون


  1. مختاری، مقدمه، صفحه بیست.
  2. عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.
  3. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰
  4. مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.
  5. سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، القسم الثانی، ج۲، ص۳۶۱.
  6. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶
  7. مختاری، الشهید الاول حیاته و آثاره، ص۳۷۴.
  8. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶
  9. عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۹۶.
  10. عالم‌زاده نوری، راه و رسم طلبگی، ج۳، ۱۰۳.
  11. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۴۳.
  12. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۵.
  13. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۵۷.
  14. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۶.
  15. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۸
  16. شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۴، ص۳۲۳.
  17. شهید ثانی، الروضة البهیة، تصحیح کلانتر، ج۱۰، ص ۳۲۹.
  18. آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۹۰؛ ج۱۱، ص۲۹؛ ج۱۴، ص۴۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۳، ص۳۷۷.
  19. شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۴۸۸۶ کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی، به کتابت سید علی بن صائغ، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.
  20. شهید ثانی، الروضة البهیة، نسخه شماره ۲۰۱۷۲ کتابخانهٔ ملی، به کتابت سید محمد بن احمد حسینی حلی، پایان ج۱ به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مدخل الروضة البهیة.
  21. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۱۴.
  22. مکی عاملی، شرح اللمعة، ۱۳۸۶ق، فهرست کتاب.
  23. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.
  24. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۲۰.
  25. آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ۷، ۱۲ و ۱۳.
  26. مختاری، مقدمه، صفحه بیست و یک.
  27. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۳.
  28. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
  29. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
  30. ناطقی، مقدمة التحقیق، ص۳۴.
  31. مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.
  32. مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.
  33. مختاری، مقدمه، صفحه سی و دو.
  34. مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.
  35. مختاری، مقدمه، صفحه سی و سه.
  36. مختاری، مقدمه، صفحه سی و یک.