دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز افزایش منبع |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز افزایش منبع |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
==وقایع تاریخی== | ==وقایع تاریخی== | ||
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب | دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بود [[بت]] منطقه آنها «ود» نام داشت.<ref> نگاه کنید به آلوسی، بلوغ الارب، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref> حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی مسیحی بود<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> و این منطقه زیر سلطه روم قرار داشت.<ref>مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.</ref> | ||
در منطقه دومة الجندل وقایعی رخ داد که سبب شد که از آن در منابع تاریخ اسلام بسیار یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از: | |||
=== غزوه دومة الجندل === | === غزوه دومة الجندل === | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۹: | ||
=== سریه خالد بن ولید === | === سریه خالد بن ولید === | ||
در سال نهم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] از [[تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد<ref>بلاذری، انساب الاشراف ج۱، ص۳۸۲.</ref> زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند.{{مدرک}} خالد اکیدر را محاصره کرد و به مدینه آورد. بنابر گزارش منابع تاریخی پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش [[جزیه]] تعیین نمود.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref>هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،<ref>نگاه کنید به:ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.<ref> ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.</ref> هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سر پیچید و در دوره خلافت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در [[جنگ‌های رده]] | در سال نهم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] از [[تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد<ref>بلاذری، انساب الاشراف ج۱، ص۳۸۲.</ref> زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند.{{مدرک}} خالد اکیدر را محاصره کرد و به مدینه آورد. بنابر گزارش منابع تاریخی پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش [[جزیه]] تعیین نمود.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref>هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،<ref>نگاه کنید به:ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.<ref> ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.</ref> هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سر پیچید و در دوره خلافت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در [[جنگ‌های رده]] کشته شد.<ref> ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳.</ref> | ||
=== حکمیت در جنگ صفین === | === حکمیت در جنگ صفین === | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۸: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* آلوسی، محمود، آلوسی، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، تصحیح: محمد بهجه اثری، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | |||
*ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. | *ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م. | ||
*دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش. | *دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش. | ||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۴۳
 موقعیت جغرافیایی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان سعودی |
| استان | جوف |
| جمعیت کل | ۴۹۶۴۶ (۲۰۱۰م) |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | پیش از اسلام |
| وقایع مهم | غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت |
دُومَةُ الجَنْدَل، شهری در استان جوف عربستان که در قدیم جزو شام بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه حجاز، عراق و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت در جنگ صفین، باعث شده تا منابع تاریخ اسلام بسیار از آن یاد کنند.
موقعیت جغرافیایی
دومة الجندل، از شهرهای استان جوف واقع در شمال غرب عربستان سعودی است.[۱] دومة الجندل در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سکاکا، مرکز استان جوف و ۱۰۰ کیلومتری مرز اردن قرار دارد.[۲] فاصله دومة الجندل تا ریاض پایتخت عربستان، ۹۰۰ کیلومتر و تا مکه، حدود ۱۲۲۰ کیلومتر است. بنابر سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمیعت دومة الجندل ۴۹۶۴۶ نفر بوده است.
نامگذاری و تاریخچه
| شخصیت‌ها | |
|---|---|
| پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) • حمزة بن عبدالمطلب • سلمان فارسی • ابوذر غفاری • مقداد بن عمرو • جعفر بن ابی‌طالب • بلال حبشی • ابوبکر • عمر بن خطاب • عثمان بن عفان • صحابه | |
| جنگ‌ها غزوه‌ها و سریه‌ها | |
| جنگ بدر • جنگ احد• غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • سایر غزوه‌ها • سریه‌ها | |
| شهرها و مکان‌ها | |
| مکه• شعب ابی‌طالب • مدینه• طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع | |
| حوادث | |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه | |
| مفاهیم مرتبط | |
| اسلام• انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت | |
بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «دوماء» فرزند اسماعیل پیامبر است که این شهر را بنیان گذاشت.[۳] کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.[۴] دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از عراق و حجاز به شام و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است. آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.[۵]
دومة الجندل را جوف
یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند. این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود.[۶]
وقایع تاریخی
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بود بت منطقه آنها «ود» نام داشت.[۷] حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی مسیحی بود[۸] و این منطقه زیر سلطه روم قرار داشت.[۹]
در منطقه دومة الجندل وقایعی رخ داد که سبب شد که از آن در منابع تاریخ اسلام بسیار یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از:
غزوه دومة الجندل
در ۲۵ ربیع الاول سال پنجم قمری پیامبر با ۱۰۰۰ تن از مسلمانان به سوی منطقه دومة الجندل راه افتاد[۱۰] زیرا گروهی در دومة الجندل که گذرگاه بازرگانان بود، کمین کرده و ایجاد مزاحمت می‌کردند و تصمیم داشتند به مدینه نیز نزدیک شوند.[۱۱] وقتی سپاه اسلام به منطقه دومة الجندل رسید، آنان با اطلاع از حضور سپاه اسلام پراکنده شده بودند، پیامبر لشکریان خود را به اطراف فرستاد، آنان کسی را نیافتند جز محمد بن مسلمه شخصی را نزد پیامبر آورد که اسلام را پذیرفت. در این غزوه مسلمانان چندین شتر به غنیمت گرفتند و در ۲۰ ربیع الثانی به مدینه بازگشتند.[۱۲]
از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، این را اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته‌اند.[۱۳] و از اهداف این غزوه تبلیغ اسلام در منطقه شام که تحت سلطه امپراطوری روم قرار داشت، نیز ذکر شده است.[۱۴]
سریه عبدالرحمن بن عوف
در شعبان سال ششم هجری، عبدالرحمن بن عوف را به آنجا اعزام کرد و از او خواست که مردمان منطقه را به اسلام دعوت کند. ماجرا با اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی که از بزرگان منطقه بود و ازدواج عبدالرحمن با دختر او خاتمه یافت.[۱۵]
سریه خالد بن ولید
در سال نهم هجری پیامبر اکرم(ص) از تبوک، خالد بن ولید را به سوی دومة الجندل فرستاد[۱۶] زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. خالد اکیدر را محاصره کرد و به مدینه آورد. بنابر گزارش منابع تاریخی پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش جزیه تعیین نمود.[۱۷]هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،[۱۸] ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.[۱۹] هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت زکات یا جزیه سر پیچید و در دوره خلافت ابوبکر در جنگ‌های رده کشته شد.[۲۰]
حکمیت در جنگ صفین
بنابر برخی منابع تاریخی، ماجرای حکمیت در جنگ صفین که ابوموسی اشعری و عمرو بن عاص از سوی سپاه امام علی و معاویة بن ابی‌سفیان مامور به مذاکره و حکم کردن به نفع یکی از طرفین شدند، در منطقه دومة الجندل رخ داده است.[۲۱]
پانویس
منابع
- آلوسی، محمود، آلوسی، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، تصحیح: محمد بهجه اثری، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدْء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق: محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق:عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.
- ↑ http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ نگاه کنید به آلوسی، بلوغ الارب، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۲۱۳-۲۱۴.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقدسی، البَدْء و التاریخ، ج۴، ص۹۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۶۰-۵۶۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۸.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ نگاه کنید به:ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۱ش، ص۲۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۹.