مهدی حکمی قمی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | میرزا مهدی حکمی پائین‌شهری |
| لقب | حکیم |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۱ق |
| زادگاه | قم |
| تاریخ وفات | ۱۳۶۰ق |
| محل دفن | قم، حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | محلات |
| خویشاوندان سرشناس | علی‌اکبر حکمی یزدی(پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | میرزا محمدتقی شیرازی • میرزا محمد حسن شیرازی |
| محل تحصیل | قم • تهران • سامرا • نجف |
| اجازه روایت از | سید مرتضی رضوی کشمیری • میرزا حسین نوری • شیخ الشریعه اصفهانی |
| اجازه روایت به | سید مصطفی صفائی خوانساری |
| تألیفات | حاشیه بر کفایة الاصول • حاشیه بر مطارح الانظار • خواص الاعمال |
| سایر | تدریس اخلاق |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | ترمیم و راه‌اندازی مدرسه رضویه قم |
مهدی حِکَمی قمی (۱۲۸۱-۱۳۶۰ق) معروف به پائین‌شهری از روحانیان شیعه و از معتمدان قم بود. او در تهران نزد میرزا ابوالحسن جلوه فلسفه خواند و در سامرا و نجف از فقهایی چون میرزا محمدتقی شیرازی و میرزا محمدحسن شیرازی علوم نقلی را فرا گرفت و به قم بازگشت و به تدریس، تالیف و قضاوت بین مردم پرداخت.
معرفی
شیخ مهدی حکمی دانشمند علوم فقهی و فلسفی است. آقا بزرگ تهرانی از دانشمندان علم رجال، او را مردی فاضل، باتقوا و مهذب می‌داند.[۱] وی قبل از آمدن شیخ عبدالکریم حائری به قم همراه میرزای قمی دو عالم معتمد و مورد وثوق شهر قم شمرده می‌شدند. هنگامی که عبدالکریم حائری وارد قم شد در خانه او مهمان شد.[۲] پس از آن اعلام کرد که مردم همچنان وجوهات شرعی خود را به آن دو نفر بپردازند.[۳]
آیت‌الله مرعشی نجفی او را یکی از حسنات روزگار دانسته است که مردم کراماتی بدو نسبت می‌دادند[۴] و در مشکلات زندگی و نیز دعاوی حقوقی به او مراجعه می‌کردند.[۵] او بین مردم قضاوت می‌کرد و حدود شرعی اجرا می‌نمود.[۶]
زندگینامه و خاندان
مهدی حِکَمی در سال ۱۲۸۱ق در قم به دنیا آمد.[۷] او معروف به پائین‌شهری است.[۸] تحصیل علم را در زادگاهش آغاز کرد. پس از طی مقدمات علوم دینی راهی تهران شد و به فراگیری علوم فلسفی پرداخت به حدی که او را حکیم مهدی حَکَمی خطاب کردند. وی پس از آن به سامرا هجرت کرد و حدود دو سال در آنجا درس خواند. سپس به نجف رفت و پای درس فقها نشست. حکمی حدود ده سال در نجف به تحصیل و تألیف مشغول شد و اجازه اجتهاد گرفت و در سال ۱۳۲۲ق به زادگاهش بازگشت.[۹]
حکمی در قم به تدریس فقه و اصول و نیز درس اخلاق پرداخت[۱۰] و مدرسه رضویه را که به مخروبه تبدیل شده بود، مرمت کرده و سرپرستی آن را بر عهده گرفت.[۱۱]
حکمی با دختر سید ابوالحسن طالقانی ازدواج کرد، اما مدتی بعد متارکه نمود. سید محمود طالقانی برادر همسر وی بوده است و علی‌اکبر حکمی‌زاده نویسنده کتاب اسرار هزار ساله،[۱۲] حاصل این ازدواج است.[۱۳]
مهدی حکمی در سال ۱۳۶۰ق که برای تعطیلات تابستانی در محلات بود، درگذشت.[۱۴] بدن او را در حرم حضرت معصومه(س) دفن کردند.[۱۵]
پدر مهدی حکمی، علی‌اکبر حکمی یزدی(درگذشت ۱۳۴۴ق) معروف به حکمی[۱۶] از عالمان ساکن در قم بود. شرح شواهد الربوبیه صدر المتالهین شیرازی از نگاشته‌های اوست.[۱۷]
درباره او نقل شده است که عده‌ای بارها به چشم خود دیده‌اند که وقتی مارگزیده یا عقرب گزیده‌ای را پیش حکمی می‌آوردند، وی انگشت یا انگشتر خود را به محل گزیدگی می‌گذاشت و درد آن فورا التیام می‌یافت.[۱۸]
اساتید
حکمی در تهران، سامرا و نجف از اساتید زیر بهره برد:
- میرزا ابوالحسن جلوه؛[۱۹]
- میرزا محمدحسن شیرازی (درگذشت۱۲۳۰ق)؛[۲۰]
- میرزا محمدتقی شیرازی (درگذشت۱۳۳۸ق)؛[۲۱] وی به حکمی اجازه روایت داده بود.[۲۲]
- سید محمد طباطبایی اصفهانی(درگذشت۱۲۵۳ق)؛[۲۳]
- میرزا محمدحسین خلیلی تهرانی(درگذشت۱۳۲۶ق)؛[۲۴]
- آخوند خراسانی (۱۳۲۹ق)؛[۲۵]
- میرزا حسین نوری (درگذشت۱۳۲۰ق)؛ وی استاد علم حدیث مهدی حکمی بود[۲۶] و به او اجازه روایت داد.[۲۷] حکمی در تالیف کتاب مستدرک الوسائل به این استاد خود کمک نمود.[۲۸]
- سید مرتضی رضوی کشمیری (درگذشت۱۳۳۳ق)؛ وی به حکمی اجازه روایت داده بود.[۲۹]
- شیخ الشریعه اصفهانی؛ مهدی حکمی از وی اجازه روایت داشت.[۳۰]
- سید محمد فشارکی
شاگردان و راویان
- ابوالفضل واعظ قمی (درگذشت۱۳۹۸ق)؛ مولف ارغام الکفره فی سورة البقره.[۳۱]
- عبدالحسین قمی؛ مولف اصول اجتماعی در اسلام.[۳۲]
- آیت‌الله مرعشی نجفی؛ وی از مهدی حکمی اجازه روایت داشت.[۳۳]
- میرزا علی بن حسین نوری؛ او نیز از حکمی اجازه روایت داشت.[۳۴]
- سید مصطفی صفائی خوانساری؛ حکمی به او اجازه روایت داده بود.[۳۵]
- سید مرتضی عسکری(درگذشت۱۳۸۶ش)؛[۳۶]
تالیفات
- حاشیه بر کفایة الاصول؛[۳۷]
- حاشیه بر مطارح الانظار؛[۳۸]
- خواص الاعمال؛[۳۹]
پانویس
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۵.
- ↑ گفتگو با آیت‌الله حسین بدلا، ۱۳۷۶ش، ص۶.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۹۶۰.
- ↑ مرعشی نجفی، المسلسلات فی الاجازات، ۱۴۱۶، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۸.
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲ بخش۱، ص۳۳۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۵
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲ بخش۱، ص۳۳۵.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۱۹۳۳.
- ↑ گفتگو با آیت‌الله حسین بدلا، ۱۳۷۶ش، ص۶.
- ↑ جمعی از محققین، دانشنامه امام خمینی، قم، ج۱، ص۱۰۴۷۰ ؛ ج۲، ص۸۵۴۵.
- ↑ ملائی توانی، زندگینامه سیاسی آیت‌الله طالقانی، ۱۳۸۹ش، ص۵۹.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲، بخش۱، ص۳۳۷.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۰۶۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۱۶۰۷-۱۶۰۸.
- ↑ حسینی، مردان علم در میدان عمل، قم، ۱۳۷۶ش، ص۳۳۸.
- ↑ مرعشی نجفی، المسلسلات فی الاجازات، ۱۴۱۶، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۸.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۹.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۸.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۶۵۴.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۹.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۸.
- ↑ مجمع الفکر الإسلامی، موسوعة مؤلفی الامامیة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۵۲۶.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۵۴.
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲ بخش۱، ص۳۳۶.
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲ بخش۱، ص۳۳۶.
- ↑ حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، ۱۴۳۶ق، ج۲ بخش۱، ص۳۳۶.
- ↑ سلیمانی آشتیانی، مدافع بیدار، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۸.
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ طبقات اعلام الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۴۶۶
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۲۰۸۹.
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۰۳ق.
- جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ق.
- جمعی از محققین، دانشنامه امام خمینی، قم، بی‌نا، بی‌تا.
- جعفریان، رسول، علی‌اکبر حکمی‌زاده در چهار پرده، قم، نشر مورخ، ۱۳۹۸ش.
- حسینی اشکوری، المفصل فی تراجم الاعلام، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۴۳۶ق.
- حکمی‌زاده، علی‌اکبر، فداکاری برای دین، در مجله همایون، ۱۳۱۴ش اردیبهشت، ش۸.
- حکمی‌زاده، علی‌اکبر، بت پرستی، در مجله همایون، مهر ۱۳۱۳ش، ش۱.
- سلیمانی آشتیانی، مهدی، مدافع بیدار، در مجله حضور، ش۶۴، ۱۳۸۷ش.
- مرعشی نجفی، سید محمود، المسلسلات فی الاجازات، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۱۶ق.
- گفتگو با آیت‌الله سید حسین بدلا، مجله فرهنگ کوثر، ۱۳۶۷ش، ش۷.
- ملائی توانی، علیرضا، زندگینامه سیاسی آیت الله طالقانی، تهران، نشر نی، ۱۳۸۹ش.
- حسینی، نعمت‌الله، مردان علم در میدان عمل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ۱، ۱۳۷۶ش.