مشهد النقطة یا مشهد الحسین از زیارتگاه‌های شیعیان در شهر حلب در سوریه است. این زیارتگاه در مکانی ساخته شده که گفته می‌شود سر امام حسین(ع) به هنگام انتقال از کربلا به دمشق در آنجا، بر سنگی قرار داشته و چند قطره از خون سر حضرت بر آن سنگ جاری شده است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | سیف الدوله حمدانی |
| تأسیس | ۳۵۰ق |
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | حلب |
| نام‌های دیگر | مسجد النقطه • مشهد الحسین |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
ماجرا و انگیزه بنا
گفته شده است هنگامی که کاروان اسرا و سرهای شهدای کربلا از عراق به حلب رسیدند، در غرب این شهر در کنار کوه جوشن و معبد «مارت مروثا» منزل کردند. آنان سر امام حسین(ع) را بر صخره‌ای گذاشتند. هنگامی که آن را برداشتند، چند قطرۀ از خون آن بر صخره جاری شده بود.[۱] پس از آن اهل حلب بر روی آن سنگ زیارتگاهی ساختند.[۲]
در برخی منابع برای پیدایش این بنا عوامل و انگیزه‌های دیگری بیان شده است؛[۳] ابن عدیم علت بنای این زیارتگاه را دیده شدن امام حسین(ع)[۴] یا امام علی(ع)[۵] در خواب در این محل دانسته است. برخی از پژوهشگران متأخر زیارتگاه را مکان دیر راهب مسیحی دانسته‌اند که یک شب سر امام را نزد خود نگهداری کرد؛ اما ابن عدیم میان دیر و زیارتگاه تمایز قائل شده و مکان دیر را در شمال این زیارتگاه ذکر کرده است.[۶]
تاریخچه بنا
سیف الدوله حمدانی در سال ۳۵۰ق بر مکان سنگی که خون سر امام جاری شده بود، حجره و مسجدی ساخت و آن را مسجدالنقطه نامید.[۷] اما برخی از پژوهشگران تاریخچه این بنا را به قرن اول قمری -دوران عبدالعزیز اموی- بر گردانده‌اند. آنان گزارش‌های مربوط به احداث آن در دوران سیف الدوله حمدانی-قرن چهارم- و ملک صالح اسماعیل -قرن ششم- را ناظر بر توسعه و بازسازی آن دانسته‌اند.[۸]
صلاح الدین ایوبی (۵۶۵-۵۸۹) از این زیارتگاه دیدن کرده و مبلغی برای توسعه آن اختصاص داده است. پس از او فرزندش ملک الظاهر غازی آسیابی وقف آن کرد او همچنین شمس الدین ابوعلی حسین بن زهره را که در آن زمان نقیب سادات حلب بود متولی این بنا کرد. در این دوره چهار اتاق در شمال زیارتگاه ساخته شد.
در سال ۶۵۸ق مغولان به این زیارتگاه حمله کردند و اموال وقفی آن را بردند. پس از این حادثه سلطان ملک الظاهر بیبرس مملوکی آن را بازسازی کرد و برای آن امام جماعت، مؤذن و متولی قرار داد.[۹]
در دوره عثمانی مدتی به این زیارتگاه توجهی نشد. اما از نیمه دوم قرن سیزدهم قمری در ایام عاشورا اهالی حلب در این زیارتگاه مراسمی برگزار می‌کردند و در این مراسم داستان ولادت پیامبر اکرم خوانده و نذری پخش می‌شد. سلطان عبدالحمید عثمانی بخش‌هایی از آن را بازسازی کرد و هزینه‌های آن را از صندوق املاک سلطان عبدالحمید تآمین می‌شد. در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸م) مشهدالحسین به انبار سلاح و مهمات جنگی تبدیل شد.[۱۰] در سال ۱۳۳۷ق برابر با ۱۹۱۸م بر اثر انفجاری ساختمان زیارتگاه تخریب شد اما سنگی که حاوی آثار خون سر امام حسین بود در این حادثه آسیبی ندید و به مشهدالمحسن منتقل شد.[۱۱]
در سال ۱۳۳۹ش/۱۹۶۰م مؤسسه بازسازی و احسان اسلامی جعفری برای بازسازی مشهدالنقطه تأسیس شد. این مؤسسه طی سال‌های ۱۹۶۱م تا ۱۹۶۷م کار بازسازی زیارتگاه را انجام داد و در سال ۱۹۷۹م ده اتاق در صحن خارجی آن ساخت و در سال ۱۳۶۹ش/۱۹۹۰م برابر با ۱۴۱۰ق سنگی که خون سر امام بر آن جاری شده بود به محل اصلی خود بازگردانده شد.[۱۲]
موقعیت
این زیارتگاه در دامنۀ کوه جوشن در غرب حلب قرار دارد[۱۳] در نزدیکی آن، مشهدالسقط و قبور برخی علمای شیعه مانند ابن زهره (۵۸۵ق)، ابن شهرآشوب و احمد بن منیر طرابلسی (۵۴۸ق) قرار دارد.[۱۴] برخی مورخان، علت نام‌گذاری کوه جوشن را منزل کردن شمر بن ذی الجوشن همراه اسیران و سرهای شهدای کربلا در آنجا ذکر کرده‌اند.[۱۵]
وضعیت
منطقه مسجدالنقطه در حلب به «حی الانصاری» مشهور است. این مکان در نزدیکی مشهدالسقط قرار دارد و بر سردر آن نام چهارده معصوم حک شده است.[۱۶]
این بنا دارای شبستانی است که در انتهای آن ایوانی قرار دارد و کنار آن ضریحی کوچک است که در داخل آن سنگی بر روی استوانه‌ای قرار داده شده است گفته می‌شود این مکانی است که سر امام حسین بر آن گذاشته شده و قطره‌هایی از خون سر حضرت بر آن ریخته است.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۶.
- ↑ غزی، نهرالذهب، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۱۲.
- ↑ غزی، نهرالذهب، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۱۱.
- ↑ ابن عدیم، بغیة الطلب، بیروت، ج۱، ص۴۱۲.
- ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ ابن عدیم، بغیه الطلب، بیروت، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۳.
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ ن. ک: خامه یار، آثار پیامبر و زیارتگاه‌های اهل بیت در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۲-۱۴۵.
- ↑ خامه یار، آثار پیامبر و زیارتگاه‌های اهل بیت در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۲-۱۴۹.
- ↑ غزی، نهرالذهب، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۱۳.
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۷-۲۳۸.
- ↑ خامه یار، آثار پیامبر و زیارتگاه‌های اهل بیت در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۲-۱۴۹.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۸۶.
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۴-۲۳۵.
- ↑ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۸۶.
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۳۴-۲۳۷.
- ↑ خامه یار، آثار پیامبر و زیارتگاه‌های اهل بیت در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۹-۱۵۵.
منابع
- ابن عدیم، عمر بن احمد بن ابی‌جراده، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.
- حسینی جلالی، محمدحسین، مزارات اهل البیت و تاریخها، مؤسسه اعلمی، بیروت،الطبعة الثالثه، ۱۴۱۵ق؛۱۹۹۵م.
- حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، دارصادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
- خامه یار، احمد، آثار پیامبر و زیارتگاه‌های اهل بیت در سوریه، نشر مشعر، ۱۳۹۳ش.
- غزی، کامل بالی حلبی، نهرالذهب فی تاریخ حلب، دارالقلم، حلب، ۱۴۱۹ق.