خطیب کرمانشاهی
| واعظ و فقیه امامی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد زکی بن ابراهیم |
| تاریخ شهادت | ۱۱۵۹ قمری به دستور نادرشاه |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | الرد علی رسالة نجاسة غیر الامامی • تجویدالقرآن |
| سایر | از شهدای فضیلت |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | منصب شیخ‌الاسلام، امام جمعه کرمانشاه و اصفهان • قاضی لشکر نادرشاه |
محمد زکی بن ابراهیم معروف به خطیب کرمانشاهی (درگذشت ۱۱۵۹ ق) واعظ و فقیه امامی قرن دوازدهم است.
پدر و مادر او از اهل سنت بودند؛ ولی او در ۸سالگی از آنها گریخت و به اسماعیل‌خان حاکم همدان پناهنده شد. خطیب، تحت تربیت اسماعیل‌خان، پس از طی مراتب علمی، شیخ‌الاسلام و امام جمعه کرمانشاه و اصفهان شد و گفته‌اند که جمع بسیاری در اثر مواعظ او هدایت یافتند. در اواخر عمر به امر نادرشاه، قاضی لشکر بود و پس از مدتی بر اثر بدگویی برخی مقامات، به دستور شاه کشته شد.علامه امینی نام او را در کتاب شهیدان فضیلت در قرن دوازدهم آورده است.
زندگینامه
تاریخ تولد خطیب کرمانشاهی در دست نیست؛ پدر و مادر خطیب کرمانشاهی از اهل سنّت بودند، او ـ که در هفت یا هشت سالگی به تشیع گراییده بود ـ از نزد آنان گریخت و به حاکم همدان، اسماعیل خان، پناه برد.[۱] اسماعیل خان او را نزد خود نگاه داشت و به معلّم سپرد.
خطیب پس از گذراندن تحصیلات عالی به منصب شیخ الاسلامی کرمانشاه رسید و امور شرعی آن سامان به او واگذار شد.[۲] او همچنین مدتی امام جمعه کرمانشاه و سپس امام جمعه اصفهان شد.[۳] نادرشاه پس از شنیدن وصف خطیب، او را به سمت قاضی لشکر منصوب کرد.[۴] در کتاب حدیث نادرشاهی از فردی به نام میرزا زکی که مشاور موثق نادرشاه بوده، نامبرده شده[۵] که ظاهراً همین خطیب کرمانشاهی است.
خطیب در ۱۱۵۹ بر اثر اتهام و سخن چینی ملاعلی مدد، ملقب به امام افندی، و به امر نادرشاه به قتل رسید.[۶]علامه امینی نام او را در شمار شهیدان فضیلت در قرن دوازدهم آورده است.[۷]
خصوصیات و آثار
سید عبدالله جزایری و عبدالنبی قزوینی، که با او مصاحبت داشته‌اند، مقام علمی و شخصیت وی را ستوده‌اند.[۸] خطیب کرمانشاهی واعظی چیره دست بود و بسیاری به سبب مواعظ او هدایت شدند.[۹]
تنها اثری که شرح حال نویسان از او یاد کرده‌اند کتابی است با نام الرد علی رسالة نجاسة غیر الامامی که ردی است بر رساله تنجیس غیرامامی و اخراج آنها از اسلام، نوشته حیدرعلی شیروانی[۱۰] با این حال، نسخه خطی کتابی با نام تجویدالقرآن نیز به نام او در مدرسه باقریه مشهد موجود بوده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ ر.ک:قزوینی، ص۱۶۶؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷
- ↑ قزوینی، ص۱۶۸؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷؛ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ حدیث نادرشاهی، ص۱۸۱، ۲۱۳، ۲۳۹
- ↑ مدرس تبریزی، ج۲، ص۱۵۰
- ↑ امینی، ص۲۴۰ـ۲۴۲
- ↑ جزایری، ص۱۴۰؛ قزوینی، ص۱۶۶
- ↑ قزوینی، ص۱۶۷
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۱۰، ص۱۹۹؛ امین، ج۷، ص۶۸؛ ر.ک: قزوینی، ص۱۶۸
- ↑ ر.ک:فاضل، ص۹۵
منابع
- *آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، دار‌الأضوا، بیروت ۱۴۰۳ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- امینی، عبدالحسین، شهداءالفضیلة، قم، ۱۳۵۲ش.
- جزایری، عبدالله بن نورالدین، الاجازةالکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۰۹.
- حدیث نادرشاهی، چاپ رضا شعبانی، تهران، بعثت، ۱۳۷۶ش.
- فاضل، محمود، فهرس مخطوطات المدرسةالباقریة، مشهدالمقدسة، تراثنا، سال ۶، ش ۴ (شوال ـ ذیحجه ۱۴۱۱).
- قزوینی، عبدالنبی بن محمدتقی، تتمیم املال آمل، چاپ احمد حسینی، قم، ۱۴۰۷.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تهران، بی‌نا، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام