آقا ضیاء عراقی

آقا ضیاء عراقی
فقیه و اصولی شیعه
اطلاعات فردی
نام کامل	ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی
لقب	آقاضیاءِ عِراقی
تاریخ تولد	۱۲۷۸ق
زادگاه	سلطان‌آباد اراک
تاریخ وفات	۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق(۱۶ آذر ۱۳۲۱ش
محل دفن	حرم امام علی(ع)
شهر وفات	نجف اشرف
اطلاعات علمی
استادان	سید محمد فشارکی• حسین خلیلی تهرانی • محمدکاظم خراسانی • سید محمدکاظم طباطبایی یزدی • فتح‌الله غروی اصفهانی
شاگردان	سید محسن طباطبائی حکیم • محمد کوهستانی مازندرانی • سید محمدتقی خوانساری • سید احمد خوانساری • سید ابوالقاسم خویی • سید عبدالاعلی سبزواری • سید محمدهادی میلانی و …
محل تحصیل	اراک، اصفهان، نجف
تألیفات	مقالات الاصول و …

ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی معروف به‌ آقاضیاءِ عِراقی؛ (۱۲۷۸-۱۳۶۱ق) فقیه و اصولی قرن چهاردهم قمری بود. وی نزد اساتیدی چون سید محمد فشارکی، آخوند خراسانی و سید محمدکاظم یزدی تحصیل کرد. آقاضیاء را از استادان مشهور اصول فقه و از احیاکنندگان این علم به‌شمار آورده‌اند. سید محمدتقی خوانساری، سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و میرزا هاشم آملی برخی از شاگردان اویند.

زندگی

آقاضیاء عراقی در سال ۱۲۷۸ق در اراک (سلطان‌آباد) به دنیا آمد. پدرش ملا محمدکبیر کزازی عراقی (اراکی) معروف به آخوند کبیر بود. آقامحسن اراکی فقیه، واقف و احیاگر اراک و آقاضیاءالدین اراکی که مسجد و مدرسه علمیه آقاضیاء در اراک به نام او است، دو تن از دایی‌های او هستند.

وی در شب دوشنبه ۲۸ ذی‌القعده ۱۳۶۱ق/ ۱۶ آذر ۱۳۲۱ش^[۱] در نجف اشرف درگذشت و در ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین در حجره دوم سمت چپ ورودی باب غربی معروف به باب العماره به خاک سپرده شد.^[۲]

تحصیل

آقاضیاء مقدمات علوم دینی را در زادگاهش، نزد پدر و چند تن دیگر از فضلای آن دیار فرا گرفت. سپس به اصفهان رفت و از آقا سید محمدهاشم چهارسوقی، جهانگیرخان قشقایی، ابوالمعالی کلباسی استفاده کرد. سرانجام به عراق رفت و در سامرا و نجف به ادامه تحصیل پرداخت. برخی از اساتید او عبارتند از:

آقاضیاء مورد احترام استادان خود بود و از شاگردان ممتاز آخوند ملامحمدکاظم شناخته می‌شد. او با عبدالکریم حائری یزدی هم سن و هم بحث بود.^[۳]

تدریس

آقاضیاء حدود ۶۰ سال در نجف درس خارج فقه و اصول تدریس کرد. بعد از وفات استادش آخوند خراسانی(۱۳۲۹ق) تعدادی از شاگردان آخوند در مجلس درس وی حضور می‌یافتند. مطهری(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش.) براین باور است که در زمان ریاست سید ابوالحسن اصفهانی از نظر تدریس و علمیت دو نفر حوزه نجف را مدیریت می‌کردند یکی محمدحسین غروی و دیگری آقاضیاء عراقی. ^[۴]سید موسی شبیری زنجانی از پدرش سید احمد زنجانی چنین نقل کرده‌است که دو نفر را دیدم که از نظر بیان نظیر نداشتند که یکی از آنها آقاضیاء بود.^[۵] به گفته آیة‌الله شبیری زنجانی با آنکه شاگردان آقاضیاء عراقی مرجع شدند ولی خودش به مرجعیت نرسید.^[۶]

شاگردان

ده‌ها نفر از طلّاب در محضر وی دانش آموختند و به درجه اجتهاد رسیدند. شاگردان مشهور وی عبارت‌اند از:

بنابر نقل سید موسی شبیری زنجانی، اعلم شاگردانش، شیخ محمدحسن عَلّامی و سید محمدتقی خوانساری بودند و بعد از آنها سید علی یثربی کاشانی و سید احمد خوانساری نسبت به دیگران برجسته بودند.^[۱۰]

آثار علمی

آقاضیاء آثاری در زمینه فقه و اصول تألیف کرده‌است که مهم‌ترین آنها مقالات الأصول است. آثار او به قرار زیر است:

تألیفات

مقالات الاصول
حاشیه فوائد الأصول
الحاشیة علی بیع‌المکاسب
تعلیقة استدلالیة علی العروة الوثقی
رسالة فی استصحاب‌العدم‌الازلی
رسالة فی‌ اللباس‌المشکوک
روائع‌الامالی فی فروع‌العلم‌الاجمالی
شرح تبصرة المتعلمین علامه حلی (کتاب‌البیع)
شرح تبصرة المتعلّمین علامه (در معاملات)
کتاب القضاء شرح تبصرة المتعلمین
احکام الرضاع

تقریرات

تقریراتی از دروس فقه و اصول آقاضیاء نوشته شده‌است. مهم‌ترین آن‌ها نهایة الأفکار است که شیخ‌ محمدتقی بروجردی(درگذشت:۱۳۹۱ق)^[۱۱] این کتاب را به پشتوانه ۴ دوره حضور در درس اصول آقا ضیاء نوشته‌ است. سایر تقریرات عبارتند از:

الأصول، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
الرسائل الفقهیة، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
حاشیة المکاسب، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
کتاب القضاء، نوشته ابوالفضل نجم‌آبادی
بدائع الافکار فی الأصول، نوشته میرزا هاشم آملی
المحاضرات فی فقه الرهن، نوشته میرزا هاشم آملی
تحریر الأصول، نوشته مرتضی مظاهری نجفی
منهاج الأصول، نوشته محمدابراهیم کرباسی

پانویس

↑ عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.
↑ عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸
↑ مطهری، نبوت، ص۱۹۲. پورتال جامع شهید مطهری
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۲۹
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸
↑ آل‌محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۶۰۳.
↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص ۱۲۷
↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۵۵.
↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۳۰
↑ https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/62105/بروجردی،-محمدتقی

منابع

شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی، ۱۳۸۹ش.
شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، نشر کتابفروشی اسلاميه، ۱۳۷۰ش.
عراقی، ضیاء‌الدین، مقالات الاصول، قم، مجمع فکر اسلامی، ۱۳۹۹ش.
پورتال جامع استاد شهید مطهری؛https://lms.motahari.ir/book-page/52/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AA?page=192

پیوند به بیرون

منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی
زندگی و حیات علمی آقا ضیاء عراقی

[1] عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.

[2] عراقی، مقالات الاصول، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۵.

[3] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸

[4] مطهری، نبوت، ص۱۹۲. پورتال جامع شهید مطهری

[5] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۲۹

[6] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۲۸

[7] آل‌محبوبه، ماضی النجف وحاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۶۰۳.

[8] شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص ۱۲۷

[9] شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۷، ص۱۵۵.

[10] شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۴۳۰

[11] ttps://hawzah.net/fa/Mostabser/View/62105/بروجردی،-محمدتقی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

ن ب و فقیهان شیعه (قرن ۱۴ قمری) بر اساس سال درگذشت
ساکن ایران	احمد خوئینی(۱۳۰۷ق) • سید محمدباقر خوانساری(۱۳۱۳ق) • سید علی‌اصغر جاپلقی(۱۳۱۳ق) • محمدباقر فشارکی(۱۳۱۴ق) • سید محمد فشارکی(١٣١۶ق) • محمد اشرفی مازندرانی (حجت اشرفی)(۱۳۱۵ق) • ابوالفضل تهرانی(۱۳۱۷ق) • سید محمدهاشم خوانساری(۱۳۱۸ق) • علی شریعتمدار استرآبادی(۱۳۱۸ق) • محمدحسن آشتیانی(۱۳۱۹ق) • سید محمدمهدی خوانساری(۱۳۲۴ق) • حبیب‌الله خویی(۱۳۲۴ق) • حسنعلی تهرانی(۱۳۲۵ق) • شیخ فضل‌الله نوری(۱۳۲۷ق) • حبیب خراسانی(۱۳۲۷ق) • ملا قربانعلی زنجانی(۱۳۲۸ق) • محمدشفیع بوشهری(۱۳۲۹ق) • محمدتقی آقانجفی اصفهانی(۱۳۳۲ق) • حبیب‌الله شریف کاشانی(۱۳۴۰ق) • محمد ارباب قمی(۱۳۴۱ق) • سید محمدباقر درچه‌ای(۱۳۴۲ق) • جواد ملکی تبریزی(۱۳۴۳ق) • نورالله نجفی اصفهانی(۱۳۴۶ق) • صادق آقا تبریزی(۱۳۵۱ق) • محمدباقر آیتی(۱۳۵۲ق) • سید ابوالقاسم دهکردی(۱۳۵۳ق) • عبدالکریم حائری یزدی(۱۳۵۵ق) • سید ابوالحسن انگجی تبریزی(۱۳۵۷ق) • سید حسن مدرس(۱۳۵۷ق) • ابوعبدالله زنجانی(۱۳۶۰ق) • محمدرضا مسجدشاهی(۱۳٦٢ق) • آقا نجفی قوچانی(۱۳۶۳ق) • یحیی خویی(۱۳۶۴ق) • مهدی اصفهانی(۱۳۶۵ق) • میرزا محمد فیض قمی (۱۳۷۰ق) • سید محمدتقی خوانساری(۱۳۷۱ق) • عبدالکریم خوئینی زنجانی(۱۳۷۱ق) • سید محمد حجت کوه‌کمری(۱۳۷۲ق) • مهدی آشتیانی(۱۳۷۲ق) • سید صدرالدین صدر(۱۳۷۳ق) • محمدجواد انصاری همدانی(۱۳۷۹ق) • سید حسین طباطبایی بروجردی(۱۳۸۰ق) • فاضل تونی(۱۳۸۰ق) • سید ابوالقاسم کاشانی(١٣٨١ق) • هاشم قزوینی (۱۳۸۱ق) • سید محمد بهبهانی(۱۳۸۳ق) • میرزا حسین فقیه سبزواری(۱۳۸۶ق) • مجتبی قزوینی(۱۳۸۶ق) • سید محمد محقق داماد(۱۳۸۸ق) • محمدتقی آملی(۱۳۹۱ق) • محمدصالح حائری مازندرانی(۱۳۹۱ق) • محمد کوهستانی مازندرانی (۱۳۹۲ق) • سید احمد شبیری زنجانی(۱۳۹۳ق) • ابوالحسن شعرانی(۱۳۹۳ق) • سید ابوالحسن رفیعی قزوینی(۱۳۹۵ق) • سید محمدهادی میلانی(۱۳۹۵ق) • میرزا احمد آشتیانی(۱۳۹۵ق) • رحیم ارباب(۱۳۹۶ق) • علی معصومی همدانی(۱۳۹۸ق) • عبدالرحیم ربانی شیرازی(۱۴۰۱ق) • سید محمدحسین طباطبائی(۱۴۰۲ق) • سید عبدالحسین دستغیب(۱۴۰۲ق) • سید اسدالله مدنی(۱۴۰۲ق) • محمد صدوقی(۱۴۰۲ق) • عطاءالله اشرفی اصفهانی(۱۴۰۲ق) • سیده نصرت امین(۱۴۰۳ق) • سید محمدکاظم شریعتمداری(۱۴۰۶ق) • محمدباقر اصطهباناتی (۱۳۲۶ق) • سید یونس موسوی اردبیلی (۱۳۷۷ق)
ساکن عراق	زین‌العابدین مازندرانی(۱۳۰۹ق) • حسین‌قلی همدانی(۱۳۱۱ق) • سیدمحمدحسن شیرازی (میرزای شیرازی)(۱۳۱۲ق) • سیدمحمدحسین شهرستانی (شهرستانی ثانی)(۱۳۱۵ق) • محمدحسن مامقانی(۱۳۲۰ق) • محمدهادی تهرانی(۱۳۲۱ق) • محمدطه نجف(۱۳۲۳ق) • حسین خلیلی تهرانی(۱۳۲۶ق) • محمدکاظم خراسانی (آخوند خراسانی)(۱۳۲۹ق) • عبدالله مازندرانی(۱۳۳۰ق) • سید محمدسعید حبوبی (حَبّوبی کبیر)(۱۳۳۳ق) • سید اسماعیل صدر(۱۳۳۸ق) • سید علی داماد(۱۳۳۶ق) • سید محمدکاظم طباطبایی(۱۳۳۷ق) • محمدتقی شیرازی (میرزای دوم)(۱۳۳۸ق) • فتح‌الله غروی اصفهانی (شیخ الشریعة)(۱۳۳۹ق) • مهدی خالصی(۱۳۴۳ق) • ابوتراب خوانساری(۱۳۴۶ق) • شعبان گیلانی(۱۳۴۸ق) • سید حسن صدر(۱۳۵۴ق) • محمدحسین نائینی(۱۳۵۵ق) • ابوالحسن مشکینی(۱۳۵۸ق) • محمدحسین غروی اصفهانی(۱۳۶۱ق) • آقا ضیاء عراقی(۱۳۶۱ق) • سید ابوالحسن اصفهانی(۱۳۶۵ق) • محمد حرزالدین(۱۳۶۵ق) • سید علی قاضی طباطبایی(۱۳۶۶ق) • محمدحسین کاشف‌الغطاء(۱۳۷۳ق) • سید حسین آل‌علی شاهرودی(۱۳۷۳ق) • محمدحسن مظفر(۱۳۷۵ق) • سید عبدالحسین شرف‌الدین(۱۳۷۷ق) • سید جمال‌الدین گلپایگانی(۱۳۷۷ق) • محمدعلی غروی اردوبادی(۱۳۸۰ق) •سیدمحمدحسن حائری(۱۳۸۰ق) • سید عبدالهادی شیرازی(۱۳۸۲ق) • محمدرضا مظفر(۱۳۸۳ق) • محمد خالصی‌زاده(۱۳۸۳ق) • آقابزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق) • عبدالحسین امینی(۱۳۹۰ق) • سید محسن حکیم (۱۳۹۰ق) • سید محمود حسینی شاهرودی(۱۳۹۴ق) • حسین حلی(۱۳۹۴ق) • سید حسن موسوی بجنوردی(۱۳۹۶ق) • سید مصطفی خمینی(۱۳۹۷ق) • سید محمدباقر صدر(۱۴۰۰ق)
ساکن هند	سیدعلی‌محمد نقوی (تاج‌العلماء)(۱۳۱۲ق)
ساکن عربستان	علی بن حسنعلی خنیزی(۱۳۶۲ق) • علی بن حسن خنیزی(۱۳۶۳ق)
ساکن سوریه	سید محسن امین(۱۳۷۱ق)
ساکن افغانستان	سید محمدسرور واعظ بهسودی(۱۳۹۸ق)
مراجع تقلید شیعه / رجالیان شیعه / متکلمان شیعه / مفسران شیعه / فقیهان شیعه