محمدرضا مظفر (۱۳۲۲- ۱۳۸۳ق) مشهور به علامه مظفر عالم و نویسنده شیعه قرن چهاردهم قمری. او تحصیلاتش را در حوزه علمیه نجف آغاز کرد و از درس محمد حسین نائینی، آقا ضیاء عراقی، قاضی طباطبایی بهره برد و خود نیز شاگردانی را تربیت کرد. مظفر با استفاده از موقعیتش در حوزه نجف و برای تحقق اندیشه‌هایش دست به تأسیس مراکز علمی و فرهنگی متعددی از جمله جمعیت منتدی النشر زد و در تقریب بین مذاهب و شیعه و سنی گام برداشت. تألیفات او به شیوه نو و ساده، نگارش شده و برخی کتاب‌هایش مثل اصول الفقه و المنطق از منابع درسی حوزه‌های علمیه است.
| فقیه و نویسنده شیعه | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | علامه مظفر |
| نسب | آل مظفر |
| تاریخ تولد | ۵ شعبان سال ۱۳۲۲ق |
| زادگاه | نجف |
| تاریخ وفات | ۱۶ رمضان ۱۳۸۳ق |
| شهر وفات | نجف |
| خویشاوندان سرشناس | محمدحسن مظفر(برادر) • محمدحسین مظفر(برادر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمدحسین نایینی • آقا ضیاءالدین عراقی • سید عبدالهادی شیرازی • سید علی قاضی طباطبایی • محمدحسین غروی اصفهانی |
| شاگردان | عبدالهادی فضلی • سیدمحمد صدر • محمدعلی تسخیری • محمدمهدی آصفی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه نجف |
| تألیفات | اصول الفقه • عقائد الامامیة • سایر آثار ... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی • تأسیس جمعیت منتدی النشر • تأسیس دانشکده منتدی • تأسیس مدارس منتدی • تأسیس دانشکده فقه • تألیفات و تدوین کتاب‌های درسی |
زندگی‌نامه
محمدرضا مظفر در ۵ شعبان سال ۱۳۲۲ق پنج ماه پس از وفات پدرش در نجف به دنیا آمد.[۱] پدرش محمد بن عبدالله مظفر از سلسله آل مظفر و در زمره فقیهان و مجتهدان نجف بود.[۲] در آغاز برادر بزرگترش، شیخ عبدالنبی (درگذشت ۱۳۳۷ق) کفالت او را بر عهده گرفت.[۳] پس از درگذشت شیخ عبدالنبی، برادر دیگرش، شیخ محمدحسن مظفر (درگذشت ۱۳۷۵ق) سرپرستی او را عهده‌دار شد.[۴]
وفات
شیخ محمدرضا در شب ۱۶ رمضان ۱۳۸۳ق در نجف درگذشت و در کنار مزار برادرش شیخ محمدحسن به خاک سپرده شد.[۵]
تحصیلات
محمدرضا مظفر تحصیلات خود را در نجف آغاز کرد. او پس از فراگیری خواندن و نوشتن، در سیزده سالگی راهی مکتب علوم دینی شد و به آموختن مبانی و اصول ادبیات عرب پرداخت.[۶] او در این مقطع از درس شیخ محمد طه حویزی بهره برد. مظفر سپس دوره سطح فقه و اصول را سپری کرد و در جلسات دروس عالی استادان صاحب نام حاضر شد.[۷] برخی از استادان او عبارت‌اند از : محمدحسن مظفر (برادر بزرگش)، محمدحسین نایینی، آقا ضیاءالدین عراقی، سید عبدالهادی شیرازی، سید علی قاضی طباطبایی و محمدحسین غروی اصفهانی.[۸]
شاگردان
مظفر شاگردان بسیاری را در منتدى النشر، دانشکده فقه و مراکز آموزشی دیگر تربیت کرد. برخی از شاگردان او عبارت‌اند از: شیخ احمد وائلی، سیدجواد شُبَّر، عبدالهادی فضلی، سیدمحمد صدر، محمدعلی تسخیری، محمدمهدی آصفی و سیدهادی فیاض.[۹]
خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی
تأسیس جمعیت منتدی النشر
«منتدی النشر» به معنای فراخوانی یکدیگر در گسترش فرهنگ و علوم اسلامی است. مظفر با تشکیل جمعیت «منتدی النشر» کم‌کم به اهداف اصلاحی خود نزدیک‌تر شد. این تشکل علمی و مذهبی در سال ۱۳۵۳ق، از دولت وقت عراق مجوز فعالیت گرفت.[۱۰] در ماده ۴ اساسنامه جمعیت آمده است:
اهداف منتدی النشر عبارت است از عمومیت دادن فرهنگ اسلامی و علمی، و اصلاح اجتماعی به وسیله نشر، تألیف، و آموزش، با استفاده از شیوه‌های مشروع.[۱۱]
تأسیس دانشکده منتدی
مظفر در سال ۱۳۵۵ق به دنبال تحقق اهداف جمعیت منتدی النشر، مدرسه علوم دینی را تأسیس کرد که در آن، دروس فقه استدلالی، تفسیر، اصول فقه و فلسفه تدریس می‌شد. شیخ محمدجواد بلاغی، شیخ عبدالحسین دشتی و شیخ عبدالحسین حلی از استادان این دانشکده بودند.[۱۲]
تأسیس مدارس منتدی
تأسیس مدارس منتدی النشر گام بعدی مظفر بود که با استقبال بزرگان حوزه نجف و خاندان‌های مشهور این شهر مواجه شد و این اقبال عمومی در توسعه این مدارس کارگشا بود. در این مدارس، در طول چند دهه، مقاطع تحصیلی ابتدایی، متوسطه(ثانویه) و پیش دانشگاهی(اعدادیه) دایر بود و در مجموع، دروس جدید با گرایش ترویج فرهنگ دینی آموزش داده می‌شد.[۱۳]
تأسیس دانشکده فقه
مظفر در سال ۱۳۷۶ق دانشکده فقه را در نجف اشرف تأسیس کرد. وزارت فرهنگ عراق در سال ۱۳۷۷ق، آن را به رسمیت شناخت. مواد درسی این دانشکده عبارت بودند از: فقه امامیه، فقه تطبیقی، اصول فقه، تفسیر، حدیث، درایه، علوم تربیتی، روان‌شناسی، ادبیات، تاریخ ادبیات، جامعه شناسی، تاریخ اسلام، فلسفه اسلامی، فلسفه جدید، منطق، تاریخ جدید، اصول تدریس، نحو، صرف و زبان خارجی. محمدرضا مظفر در این دانشکده به تدریس فلسفه مشغول بود، و هم‌زمان با آن، کتاب اصول الفقه را آماده می‌کرد تا در دانشکده فقه تدریس شود. او همچنین سرپرستی دانشکده و نظارت بر کارهای تألیفی آن را بر عهده داشت.[۱۴]
تألیفات و تدوین کتاب‌های درسی
علامه مظفر تألیفات فراوانی دارد که به شیوه نو و ساده نگارش شده است. تدوین کتاب‌های المنطق، اصول الفقه و عقائد الامامیه گونه‌ای نوسازی در نگارش کتاب‌های درسی به شمار می‌رود. هم اکنون این کتاب‌ها از متون درسی حوزه قم به‌شمار می‌آید.[۱۵] آثار علامه مظفر در مجموعه‌ای با عنوان «موسوعة العلامة الشیخ محمد رضا المظفر» در ۱۰ جلد در انتشارات العتبة العباسیة المقدسة گردآوری شده است.[۱۶]
اصول الفقه: مظفر این اثر را به قصد تدریس در دانشکده فقه (نجف) و به منظور رفع خلأ موجود بین دو کتاب «معالم» و «کفایه» نوشته است. مظفر با تأسی از ابتکار استادش شیخ محمدحسین غروی اصفهانی - در دسته‌بندی مباحث - این اثر را تنظیم کرده است. اصول الفقه نیز همچون بسیاری از آثار او با قلمی ساده نگاشته شده و ویژگی اصلی آن ارائه مطالب پیچیده اصولی با بیانی روشن و قلم معیار علمی است.[۱۷]
عقاید الامامیه: این کتاب، مجموعه‌ای از عقاید اسلامی بر اساس روش اهل بیت(ع) بوده که به صورتی فشرده و رسا تنظیم شده است. مظفر پیشتر، این مطالب را در سال ۱۳۶۳ق در دانشکده دینی منتدی ارائه کرده بود و سپس آن را به این نام و همچنین به نام «عقاید الشیعه» به چاپ رساند و هدف او از نگارش آن، تقریب بین مذاهب اسلامی بود.[۱۸]
المنطق: این اثر مجموعه درس‌های ارائه‌شده مظفر در باب منطق، از سال ۱۳۵۷ق در دانشکده منتدی النشر است. این کتاب به عنوان متن درسی حوزه و دانشگاه، جایگاهی ویژه را به خود اختصاص داده است.[۱۹]
اشعار
مظفر از جوانی به سرودن شعر روی آورد. گفته‌اند جرقه‌های آغازین سرودن شعر نزد شیخ محمد طه حویزی زده شد. در «دیوان شعر» مظفر، نزدیک به پنج هزار بیت شعر وجود دارد.[۲۰]
پانویس
- ↑ خاقانی، شعراء الغری، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۴۵۱.
- ↑ مظفر، عقائد الامامیه، ص۲.
- ↑ مظفر، عقائد الامامیه، ص۲؛ تهرانی، نقباء البشر، ج۲، ص۷۷۲.
- ↑ الخاقانی، شعراء الغری، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۴۵۱.
- ↑ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۷۱؛ تهرانی، نقباء البشر، ج۲، ص۷۷۳.
- ↑ سلیمانی‌فر، راهکارهای تقریبی علامه محمدرضا مظفر، ۱۳۹۰ش.
- ↑ مظفر، عقائد الامامیه، ص۳.
- ↑ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۷۱.
- ↑ شیخ محمدرضا مظفر، سایت فرهیختگان.
- ↑ سلیمانی‌فر، راهکارهای تقریبی علامه محمدرضا مظفر، ۱۳۹۰ش.
- ↑ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۷۰.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۸۲.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۸۲.
- ↑ سلیمانی‌فر، راهکارهای تقریبی علامه محمدرضا مظفر، ۱۳۹۰ش.
- ↑ ابوالحسینی، شیخ محمدرضا مظفر «اصلاح‌گر حوزه‌ها»، ۱۳۸۴ش.
- ↑ موسوعة العلامة الشيخ المظفر، شبكة الكفيل العالمية.
- ↑ ابوالحسینی، شیخ محمدرضا مظفر «اصلاح‌گر حوزه‌ها»، ۱۳۸۴ش.
- ↑ ابوالحسینی، شیخ محمدرضا مظفر «اصلاح‌گر حوزه‌ها»، ۱۳۸۴ش.
- ↑ ابوالحسینی، شیخ محمدرضا مظفر «اصلاح‌گر حوزه‌ها»، ۱۳۸۴ش.
- ↑ مظفر، عقائد الامامیه، ص۶و۷؛ شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۷۰.
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، طبقات اعلام الشیعه نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، دارالمرتضی.
- خاقانی، علی، شعراء الغری، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
- شبر، جواد، ادب الطف او شعراء الحسین، بیروت، دار المرتضی، ۱۴۰۹ق.
- گلشن ابرار، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، نشر معروف، قم، ۱۳۸۵ش.
- مظفر، محمدرضا، عقائد الامامیه، حامد حفنی داود، قم، انصاریان.
- سلیمانی‌فر، ندا، راهکارهای تقریبی محمدرضامظفر، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره۲۶، زمستان۱۳۹۰ش.
- ابوالحسینی، رحیم، پیشگامان تقریب: شیخ محمد رضا مظفر «اصلاح گر حوزه ها» (۱۳۲۲-۱۳۸۳ق/ ۱۳۸۰-۱۳۴۲ش)، اندیشه تقریب، شماره ۴، پاییز ۱۳۸۴ش.
- شیخ محمدرضا مظفر، سایت فرهیختگان، تاریخ بازدید: ۲۸ آبان ۱۳۹۹ش.
- موسوعة العلامة الشيخ المظفر، شبكة الكفيل العالمية، تاریخ بازدید: ۲۸ آبان ۱۳۹۹ش.