شیخ حسین حلّی فقیه شیعه قرن چهاردهم، از شاگردان میرزا محمدحسین نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی بود. او استاد سید محمدتقی حکیم، سید محمدسعید حکیم و سید رضی شیرازی بوده است.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| زادروز | ۱۳۰۹ق |
| شهر تولد | نجف |
| کشور تولد | عراق |
| تاریخ درگذشت | ۴ شوال ۱۳۹۴ق |
| آرامگاه | نجف |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | آقا ضیاء عراقی و میرزا محمدحسین نائینی |
| شاگردان | سید علی سیستانی، سید محمدسعید حکیم، سید محمدتقی حکیم، حسن سعید تهرانی و... |
| تألیفات | اصول الفقه، رسالة فی اخذ الاجرة علی الواجبات، رسالة فی الحاق ولد الشبهة بالزواج الدائم، رسالة فی حکم بیع جلد الضب و طهارته و قبوله التذکیة و... |
زندگی‌نامه
حسین در حدود ۱۳۰۹ق در نجف به دنیا آمد. وی اهل عیفار (منطقه‌ای در عراق، در نزدیکی حلّه) و از طایفه طُفَیل بود. پدرش، علی بن حسین حلی (متوفی ۱۳۴۴ق) عالمی پرهیزکار بود که در جوانی حلّه را ترک کرده، در نجف سکونت گزید.[۱] حسین برادر شاعر و فاضلی به نام حسن داشت که از وی بزرگ‌تر بود و در ۱۳۳۵ قمری در جوانی براثر بیماری در حله درگذشت. از او دو اثر، کتاب فی علم‌الصرف و دیوان شعر، باقی مانده است.[۲]
حسین حلّی در ۴ شوال سال ۱۳۹۴ق[۳] در نجف درگذشت.[۴] قبر وی در حجره شماره ۲۱ صحن حرم امام علی(ع) قرار دارد.[۵] او را پرهیزکار، خوش‌خلق و متواضع توصیف کرده و گفته‌اند که از ریاست و زعامت دوری می‌جست.[۶]
فعالیت‌های علمی و فضایل اخلاقی
حسین از کودکی به تحصیل علوم حوزوی روی آورد و پس از طی دوره مقدمات، به تحصیل در دوره سطوح عالی مشغول شد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین استاد او در این مرحله میرزا محمدحسین نائینی بود که حلّی مدتی طولانی در جلسات درس وی حضور یافت و از شاگردان برجسته و نزدیک او بود. حلّی مدتی نیز در جلسات درس آقا ضیاء الدین عراقی شرکت کرد.[۷]
وی فردی دقیق، مسلط بر مبانی فقهی و اصولی گوناگون و خوش‌بیان بود و بسیار عمیق و محققانه و به شکل دسته‌بندی شده و منظم تدریس می‌کرد.[۸]
آية الله حاج شيخ حسين حلّى مرد علم و عمل بود...دنيا گريز بود و قدمى به‌سوى رياست بر نمی‌داشت...ايشان واقعا آيتى بود الهى، و استوانه علم و تقوى و درايت، وتحقيقا نمونه علاّمه حلّى در وسعت علم و اطّلاع. و حقّا در فقه و اصول در نجف بی‌نظير بود... از منفردين و متفرّدين در علم و تقوى و زهد و اعراض از رياستهاى دنيوى بود. مرد محقّق و شاخصى بود كه همه علماء به علم و فهم و درايت او نيازمند بودند. [۹]علامه طهرانی از شاگردان شیخ حسین حلی نقل کرده که پدر ایشان در صحن مطهّر أمیر المؤمنین علیه السّلام در نجف أشرف إقامه نماز جماعت مى‌كرد و پس از فوت او از اقامه جماعت خودداری کرد و استاد خود، مرحوم نائینى را مقدّم داشت و پس از مرحوم آیة الله نائینى با آن‌که از بهترین شاگردان او بود، اما اقامه نماز را بجاى مرحوم نائینى قبول نکرد و آیة الله سید محسن طباطبائی حکیم إقامة جماعت نمودند. [۱۰]
شاگردان
حلّی شاگردان بسیاری پرورش داد، از جمله:
- سید علی حسینی سیستانی[۱۱]
- علی بن اسدالله غروی تبریزی
- سید عزالدین بن علی بحرالعلوم
- محمدآصف محسنی قندهاری[۱۲]
- سید رضی شیرازی
- جعفر بن باقر آل محبوبه
- سید محمدمهدی بجنوردی
- سید عبدالرسول جهرمی شیرازی
- ابراهیم بن صفرعلی مشکینی
- حسن سعید تهرانی
- محمدتقی حکیم
- محمدسعید حکیم
- سیدحسن مرتضوی شاهرودی
- سید محمدحسین حسینی تهرانی
- سید محمدحسین فضل‌الله
آثار
حلّی چندین اثر در فقه و اصول تألیف کرده است. برخی آثار فقهی او که تعدادی از آنها درباره موضوعات جدید است، عبارت‌اند از:
- اصول الفقه
- رسالة فی اخذ الاجرة علی الواجبات
- رسالة فی الحاق ولد الشبهة بالزواج الدائم
- رسالة فی حکم بیع جلد الضَبّ و طهارته و قبوله التذکیة
- رسالة فی عمل اهل کل اُفق علی افقهم و حکم المسافر بالطائرة من بلاد الی اخری
- رسالة فی معاملة الدینار بأزیدَ مِنه
- رسالة فی معاملة الیانَصیب و البیمة الشائعة فی هذا العَصْر
- رسالة فی الوضع
- رسالة فی قاعدة الفراش
- رسالة فی قاعدة مَن مَلَک
نوشته دیگر وی السؤال و الجواب است. این اثر دو جلدی، درباره موضوعات گوناگون از جمله تفسیر، فقه، اصول فقه، لغت و ادبیات است. حلّی بر برخی آثار مهم نیز حاشیه نوشته است.[۱۳]
تقریرات درس حلی
شماری از شاگردان حلّی تقریرات درس‌های فقه و اصول او را تنظیم کرده‌اند.
- مشهورترین آنها بُحُوث فقهیة، اثر عزالدین بحرالعلوم است. این اثر حاصل درس‌های حلّی درباره برخی مسائل جدید فقهی، از جمله بیمه، بلیت بخت‌آزمایی، اوراق نقدی، عملیات بانکی، سرقفلی، احداث راه‌ها و خیابان‌های جدید، قاعده الزام و حقوق زوجیت و آثار وضعی آن است. مؤلف با بهره‌گیری از منابع جدید، نکاتی را به دروس حلّی افزوده و پاره‌ای از مباحث کتاب را با پرسش و استفتاء از حلّی تألیف کرده است.[۱۴] این اثر نخستین‌بار در ۱۳۸۴/ ۱۳۴۳ش در نجف و پس از آن، بارها در عراق، لبنان و ایران چاپ شد.
- دلیل العروة الوثقی، اثر حسن سعید تهرانی، یکی دیگر از تقریرات دروس حلّی در مبحث طهارت است که بارها در عراق و ایران چاپ شده است.[۱۵]
- بخش هشتم کتاب نموذج فی الفقه الجعفری،[۱۶] اثر سید عباس مدرسی یزدی هم به تقریرات درس حلّی در مبحث بیع اختصاص دارد.
پانویس
- ↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳-۲۸۴؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر، قسم ۴، ص۱۴۲۳-۱۴۲۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر، قسم ۱، ص۴۱۴-۴۱۵؛آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۹، قسم ۱، ص۲۴۱؛حلّی، قسم ۲، ص۲۰۲-۲۰۳.
- ↑ خدمات دینی و اجتماعی مدرسه شیخ حسین حلی.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ فتلاوی، مشاهیر المدفونین فی الصحن العلوی الشریف، ص۱۱۶-۱۱۷.
- ↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم۲، ص۶۰۳؛ طباطبائی‌حکیم، ج۳، ص۵۴.
- ↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ آیت نور، یادنامه علامه طهرانی، ۱۳۹۰ش. نشر علامه طباطبایی، ص۱۵۷
- ↑ طهرانی، ولایت فقیه در حکومت اسلام، ج۲، ص۳۴.https://maktabevahy.org/Document/Book/Details/53/ولایت-فقیه-در-حکومت-اسلام-ج2?page=32&search=شیخ%20حسین%20حلی
- ↑ «زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی»..
- ↑ مهدیزاده کابلی، ««محسنی، محمدآصف»،دانشنامه آریانا.
- ↑ آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳-۲۸۴؛ نیز رجوع کنید به موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۴، قسم ۱، ص۲۲۲-۲۲۳.
- ↑ بحرالعلوم، ص۱۱-۱۲.
- ↑ امینی، ۱۳۸۵ش، ص۱۷۰؛عواد، ج۱، ص۳۴۳.
- ↑ چاپ ۱۴۱۰/ ۱۳۶۸ش، قم.
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، قسم ۱۴، ۱۴۰۴.
- آل‌محبوبه، جعفربن باقر، ماضی النجف و حاضر‌ها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- امینی، محمدهادی، معجم‌المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
- امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
- بحرالعلوم، عزالدین، بحوث فقهیة من محاضرات آیة‌اللّه العظمی الشیخ حسین الحلّی، بغداد ۱۴۱۰.
- حکیم، محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
- حلّی، یوسف، تاریخ‌الحلة، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۳۷۲ش.
- سبحانی، جعفر و دیگران، موسوعة طبقات الفقهاء، قم: مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸۱۴۲۴.
- فتلاوی، کاظم عبود، مشاهیر المدفونین فی الصحن العلوی الشریف، قم، الاجتهاد، ایران، ۱۴۲۷ق.
- طباطبائی حکیم، محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، قم ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
- عواد، کورکیس، معجم‌المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد ۱۹۶۹.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام