دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Zakeri |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز تمیزکاری |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
| سیاسی = | | سیاسی = | ||
}} | }} | ||
'''دُومَةُ الجَنْدَل'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] که در قدیم جزو [[شام]] بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه [[حجاز]]، [[عراق]] و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] در [[جنگ صفین]]، باعث شده | '''دُومَةُ الجَنْدَل'''، شهری در استان جوف [[عربستان]] که در قدیم جزو [[شام]] بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه [[حجاز]]، [[عراق]] و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و [[حکمیت|ماجرای حکمیت]] در [[جنگ صفین]]، باعث شده تا منابع تاریخ [[اسلام]] بسیار از آن یاد کنند. | ||
== موقعیت جغرافیایی == | == موقعیت جغرافیایی == | ||
دومة الجندل، از شهرهای استان جوف واقع در شمال غرب عربستان سعودی است.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> | دومة الجندل، از شهرهای استان جوف واقع در شمال غرب عربستان سعودی است.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> دومة الجندل در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سکاکا، مرکز استان جوف و ۱۰۰ کیلومتری مرز اردن قرار دارد.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> فاصله دومة الجندل تا ریاض پایتخت عربستان، ۹۰۰ کیلومتر و تا [[مکه]]، حدود ۱۲۲۰ کیلومتر است.{{مدرک}} بنابر سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمیعت دومة الجندل ۴۹۶۴۶ نفر بوده است.{{مدرک}} | ||
==نامگذاری و تاریخچه== | ==نامگذاری و تاریخچه== | ||
{{تاریخ صدر اسلام}} | {{تاریخ صدر اسلام}} | ||
بنابر روایتی که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که این شهر را بنیان گذاشت.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از [[عراق]] و [[حجاز]] به [[شام]] و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است.{{مدرک}} آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.<ref>http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf </ref> | بنابر روایتی که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که این شهر را بنیان گذاشت.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از [[عراق]] و [[حجاز]] به [[شام]] و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است.{{مدرک}} آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.<ref>http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf </ref> | ||
دومة الجندل را جوف یا جوف | دومة الجندل را جوف یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند. این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود زمین پست را جوف می‌گویند.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details/7668 دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف]</ref> | ||
==وقایع تاریخی== | ==وقایع تاریخی== | ||
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بوده و مردمان آن غالبا بر آیین مسیحی بوده‌اند و برخی نیز بتی به نام ود را | دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بوده و مردمان آن غالبا بر آیین مسیحی بوده‌اند و برخی نیز بت‌پرست بودند و بتی به نام ود را می‌پرستیدند. حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی، <ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.</ref> کیش مسیحی داشت و این منطقه زیر سلطه پادشاه روم بود.<ref>مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.</ref> در این منطقه وقایعی رخ داد که سبب شد که از دومه الجندل در منابع تاریخ اسلام یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از: | ||
=== غزوه دومة الجندل === | === غزوه دومة الجندل === | ||
در سال پنجم هجری به [[پیامبر اکرم]] خبر رسید که گروهی در دومة الجندل که گذرگاه بازرگانان بود، کمین می‌کنند و بر رهگذران ستم می‌کنند. پیامبر روز [[۲۵ ربیع‌الاول]] با ۱۰۰۰ تن از [[مسلمانان]] به سوی منطقه به راه افتاد<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.</ref> | در [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم قمری]] به [[پیامبر اکرم]] خبر رسید که گروهی در دومة الجندل که گذرگاه بازرگانان بود، کمین می‌کنند و بر رهگذران ستم می‌کنند. پیامبر روز [[۲۵ ربیع‌الاول]] با ۱۰۰۰ تن از [[مسلمانان]] به سوی منطقه به راه افتاد<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.</ref> راهزنان با اطلاع از ماجرا متواری شدند. وقتی سپاه اسلام به منطقه رسید، فقط چارپایان و شبانان آنان مانده بودند و اهل دومة الجندل پراکنده شده بودند از این رو پیامبر(ص) به [[مدینه]] بازگشت. از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، این را اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته‌اند.<ref> مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.</ref> | ||
=== سریه عبدالرحمن بن عوف === | === سریه عبدالرحمن بن عوف === | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
=== سریه خالد بن ولید === | === سریه خالد بن ولید === | ||
در سال هفتم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] هنگام بازگشت از [[غزوه تبوک|تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد؛ زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبد الملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. در درگیری که | در سال هفتم هجری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] هنگام بازگشت از [[غزوه تبوک|تبوک]]، [[خالد بن ولید]] را به سوی دومة الجندل فرستاد؛ زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبد الملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. در درگیری که میان خالد و اکیدر، حسان، برادر اکیدر کشته و اکیدر تسلیم شد، خالد او را به مدینه نزد پیامبر برد. اکیدر [[اسلام]] آورد و پیامبر(ص) قراردادی با او نوشت و حاکمیتش را بر دومة الجندل، امضا کرد.{{مدرک}} بنابر برخی دیگر از منابع، اکیدر اسلام نیاورد و پیامبر برای او [[جزیه]] تعیین کرد.{{مدرک}} هر دو منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت [[زکات]] یا [[جزیه]] سرپیچید و در دوره خلافت ابوبکر وقتی که خالد از [[عراق]] به سوی [[شام]] می‌رفت، او را محاصره کرد و کشته شد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.</ref> | ||
=== حکمیت در جنگ صفین === | === حکمیت در جنگ صفین === | ||
نسخهٔ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۱۹
 موقعیت جغرافیایی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان سعودی |
| استان | جوف |
| جمعیت کل | ۴۹۶۴۶ (۲۰۱۰م) |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | پیش از اسلام |
| وقایع مهم | غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت |
دُومَةُ الجَنْدَل، شهری در استان جوف عربستان که در قدیم جزو شام بوده و به سبب موقعیت جغرافیایی‌اش بر سر راه حجاز، عراق و شام اهمیت داشته است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت در جنگ صفین، باعث شده تا منابع تاریخ اسلام بسیار از آن یاد کنند.
موقعیت جغرافیایی
دومة الجندل، از شهرهای استان جوف واقع در شمال غرب عربستان سعودی است.[۱] دومة الجندل در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سکاکا، مرکز استان جوف و ۱۰۰ کیلومتری مرز اردن قرار دارد.[۲] فاصله دومة الجندل تا ریاض پایتخت عربستان، ۹۰۰ کیلومتر و تا مکه، حدود ۱۲۲۰ کیلومتر است. بنابر سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمیعت دومة الجندل ۴۹۶۴۶ نفر بوده است.
نامگذاری و تاریخچه
| شخصیت‌ها | |
|---|---|
| پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) • حمزة بن عبدالمطلب • سلمان فارسی • ابوذر غفاری • مقداد بن عمرو • جعفر بن ابی‌طالب • بلال حبشی • ابوبکر • عمر بن خطاب • عثمان بن عفان • صحابه | |
| جنگ‌ها غزوه‌ها و سریه‌ها | |
| جنگ بدر • جنگ احد• غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • سایر غزوه‌ها • سریه‌ها | |
| شهرها و مکان‌ها | |
| مکه• شعب ابی‌طالب • مدینه• طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع | |
| حوادث | |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه | |
| مفاهیم مرتبط | |
| اسلام• انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت | |
بنابر روایتی که در معجم البلدان نقل شده، بخش اول دومة الجندل برگرفته از نام «دوماء» فرزند اسماعیل پیامبر است که این شهر را بنیان گذاشت.[۳] کلمه جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء در منطقه پر از سنگ بنا نهاده است.[۴] دومة الجندل در روزگار قدیم، گذرگاه کاروان‌های تجاری از عراق و حجاز به شام و بالعکس بوده و از این رو، اهمیت تجاری داشته است. آثار باستان‌شناسی کشف‌شده در استان جوف نشان می‌دهد جوف و اطراف آن، از هزاران سال پیش محل زندگی انسان بوده است.[۵]
دومة الجندل را جوف یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند. این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود زمین پست را جوف می‌گویند.[۶]
وقایع تاریخی
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بوده و مردمان آن غالبا بر آیین مسیحی بوده‌اند و برخی نیز بت‌پرست بودند و بتی به نام ود را می‌پرستیدند. حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی، [۷] کیش مسیحی داشت و این منطقه زیر سلطه پادشاه روم بود.[۸] در این منطقه وقایعی رخ داد که سبب شد که از دومه الجندل در منابع تاریخ اسلام یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از:
غزوه دومة الجندل
در سال پنجم قمری به پیامبر اکرم خبر رسید که گروهی در دومة الجندل که گذرگاه بازرگانان بود، کمین می‌کنند و بر رهگذران ستم می‌کنند. پیامبر روز ۲۵ ربیع‌الاول با ۱۰۰۰ تن از مسلمانان به سوی منطقه به راه افتاد[۹] راهزنان با اطلاع از ماجرا متواری شدند. وقتی سپاه اسلام به منطقه رسید، فقط چارپایان و شبانان آنان مانده بودند و اهل دومة الجندل پراکنده شده بودند از این رو پیامبر(ص) به مدینه بازگشت. از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، این را اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته‌اند.[۱۰]
سریه عبدالرحمن بن عوف
در سال ششم هجری، بار دیگر به پیامبر(ص) خبر رسید که در منطقه دومة الجندل، ناامنی‌هایی برای بازرگانان رهگذر پدید آمده است. پیامبر عبدالرحمن بن عوف را به آنجا اعزام کرد و از او خواست تا ضمن رسیدگی به مسئله، مردمان آن منطقه را به اسلام فرا بخواند. ماجرا با اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی که از بزرگان منطقه بود و ازدواج عبدالرحمن با دختر او خاتمه یافت.[۱۱]
سریه خالد بن ولید
در سال هفتم هجری پیامبر اکرم(ص) هنگام بازگشت از تبوک، خالد بن ولید را به سوی دومة الجندل فرستاد؛ زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبد الملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. در درگیری که میان خالد و اکیدر، حسان، برادر اکیدر کشته و اکیدر تسلیم شد، خالد او را به مدینه نزد پیامبر برد. اکیدر اسلام آورد و پیامبر(ص) قراردادی با او نوشت و حاکمیتش را بر دومة الجندل، امضا کرد. بنابر برخی دیگر از منابع، اکیدر اسلام نیاورد و پیامبر برای او جزیه تعیین کرد. هر دو منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت زکات یا جزیه سرپیچید و در دوره خلافت ابوبکر وقتی که خالد از عراق به سوی شام می‌رفت، او را محاصره کرد و کشته شد.[۱۲]
حکمیت در جنگ صفین
بنابر برخی منابع تاریخی، ماجرای حکمیت در جنگ صفین که ابوموسی اشعری و عمرو بن عاص از سوی سپاه امام علی و معاویة بن ابی‌سفیان مامور به مذاکره و حکم کردن به نفع یکی از طرفین شدند، در منطقه دومة الجندل رخ داده است.[۱۳]
پانویس
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، تاریخ الإسلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدْء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.
- ↑ http://www.scta.gov.sa/en/Antiquities-Museums/Researches/Documents/Archeological_Sites_in_AlJouf.pdf
- ↑ دانشنامه جهان اسلام مدخل جوف
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.
- ↑ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۵۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۱ش، ص۲۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۹.