خاتم‌بخشی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Ali.jafari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
M.hasanzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
برخی از فقیهان [[شیعه]]، با استناد به خاتم‌بخشی امام علی(ع) گفته‌اند: حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند. عده‌ای اشکال کرده‌اند که شنیدن صدای دیگران در نماز، با حالات عرفانی‌ای که هنگام نماز از حضرت علی(ع) نقل شده است، سازگار نیست. در پاسخ گفته‌اند که هم [[نماز]] حضرت علی(ع) و هم [[انفاق]] او برای خدا بوده است؛ از این رو منافاتی میان آن دو نیست. | برخی از فقیهان [[شیعه]]، با استناد به خاتم‌بخشی امام علی(ع) گفته‌اند: حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند. عده‌ای اشکال کرده‌اند که شنیدن صدای دیگران در نماز، با حالات عرفانی‌ای که هنگام نماز از حضرت علی(ع) نقل شده است، سازگار نیست. در پاسخ گفته‌اند که هم [[نماز]] حضرت علی(ع) و هم [[انفاق]] او برای خدا بوده است؛ از این رو منافاتی میان آن دو نیست. | ||
== ماجرا== | ==ماجرا== | ||
بر اساس برخی روایات، روزی فقیری وارد [[مسجدالنبی |مسجد پیامبر]] شد و تقاضای کمک کرد؛ اما کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به‌سوی آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم؛ اما کسی به من چیزی نداد. در همین حال، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] که در حال [[رکوع]] بود، به انگشت کوچک دست راست خود، اشاره کرد، فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.</ref> [[شیخ مفید]] تاریخ این ماجرا را [[۲۴ ذی‌الحجه]] دانسته است.<ref>شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۴۱.</ref> بنا به روایت دیگری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، امام علی را به [[یمن]] فرستاده بود وقتی که به مکه رسید در رکوع نماز بود که انگشترش را به فقیر داد.<ref>ابن‌طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۵۴.</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] (درگذشت ۱۰۹۱ق) احتمال داده که نزول آیه بعد از بخشیدن دومین انگشتر نازل شده باشد.<ref>فیض کاشانی، تفسیر صافی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۶.</ref> | بر اساس برخی روایات، روزی فقیری وارد [[مسجدالنبی |مسجد پیامبر]] شد و تقاضای کمک کرد؛ اما کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به‌سوی آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم؛ اما کسی به من چیزی نداد. در همین حال، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] که در حال [[رکوع]] بود، به انگشت کوچک دست راست خود، اشاره کرد، فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.</ref> [[شیخ مفید]] تاریخ این ماجرا را [[۲۴ ذی‌الحجه]] دانسته است.<ref>شیخ مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۴ق، ص۴۱.</ref> بنا به روایت دیگری [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، امام علی را به [[یمن]] فرستاده بود وقتی که به مکه رسید در رکوع نماز بود که انگشترش را به فقیر داد.<ref>ابن‌طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۵۴.</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] (درگذشت ۱۰۹۱ق) احتمال داده که نزول آیه بعد از بخشیدن دومین انگشتر نازل شده باشد.<ref>فیض کاشانی، تفسیر صافی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۶.</ref> | ||
شاعران درباره ماجرای خاتم‌بخشی شعر سروده‌اند، [[سید محمدحسین شهریار|محمدحسین شهریار]] در بیتی از شعر معروفش به خاتم‌بخشی حضرت علی (ع) اشاره کرده است: | شاعران درباره ماجرای خاتم‌بخشی شعر سروده‌اند، [[سید محمدحسین شهریار|محمدحسین شهریار]] در بیتی از شعر معروفش به خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) اشاره کرده است: | ||
{{شعر جدید | {{شعر جدید | ||
| جداکننده = \\ | | جداکننده = \\ | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
گر تو جز او را به جای او بنشاندی\\والله والله که بر طریق خطائی<ref>[https://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh230 «ناصرخسرو، دیوان اشعا، قصاید»]، سایت گنجور.</ref>}} | گر تو جز او را به جای او بنشاندی\\والله والله که بر طریق خطائی<ref>[https://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh230 «ناصرخسرو، دیوان اشعا، قصاید»]، سایت گنجور.</ref>}} | ||
== نزول آیه ولایت== | ==نزول آیه ولایت== | ||
{{اصلی|آیه ولایت}} | {{اصلی|آیه ولایت}} | ||
مفسران [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه «إِنّما وَلیکُمُ اللهُ و رَسولُهُ والّذینَ ءَامَنوا الَّذینَ یقِیمُونَ الصَّلوةَ و یؤتُونَ الزَّکوة و هُم راکِعونَ؛ ولیِّ شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته، در رکوع زکات می‌دهند.»<ref>سوره مائده، آيه۵۵.</ref> مشهور به آیه ولایت را ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) می‌دانند.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.</ref> به گفته قاضی [[عضدالدین ایجی]] از متکلمان اهل‌سنت، مفسّران بر نزول این آیه در شأن علی(ع) [[اجماع]] دارند؛<ref> ایجی، شرح المواقف، عالم الکتب، ص۴۰۵.</ref> هرچند در برخی تفاسیر [[اهل سنت و جماعت |اهل‌سنت]] آمده است که آیه ولایت درباره افراد دیگری نازل شده است.<ref> نگاه کنید به طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۴۲۵.</ref> | مفسران [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه «إِنّما وَلیکُمُ اللهُ و رَسولُهُ والّذینَ ءَامَنوا الَّذینَ یقِیمُونَ الصَّلوةَ و یؤتُونَ الزَّکوة و هُم راکِعونَ؛ ولیِّ شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته، در رکوع زکات می‌دهند.»<ref>سوره مائده، آيه۵۵.</ref> مشهور به آیه ولایت را ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) می‌دانند.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹.</ref> به گفته قاضی [[عضدالدین ایجی]] از متکلمان اهل‌سنت، مفسّران بر نزول این آیه در شأن علی(ع) [[اجماع]] دارند؛<ref> ایجی، شرح المواقف، عالم الکتب، ص۴۰۵.</ref> هرچند در برخی تفاسیر [[اهل سنت و جماعت |اهل‌سنت]] آمده است که آیه ولایت درباره افراد دیگری نازل شده است.<ref> نگاه کنید به طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۴۲۵.</ref> | ||
بسیاری از [[صحابه]] مانند [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]]،<ref> حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۳۲.</ref> [[عمار یاسر|عمار]]،<ref> سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۶.</ref> [[ابوذر غفاری|ابوذر]]،<ref> ابن‌تیمیه، تفسیر الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۲۶.</ref> انس بن مالک،<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۵.</ref> ابورافع مدنی<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، بی‌تا، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱، ح۹۵۵۹.</ref> و [[مقداد بن عمرو|مقداد]]<ref> حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref> نزول آیه ولایت را در شأن حضرت علی و پس از خاتم‌بخشی او دانسته‌اند. | بسیاری از [[صحابه]] مانند [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]]،<ref> حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۳۲.</ref> [[عمار یاسر|عمار]]،<ref> سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۶.</ref> [[ابوذر غفاری|ابوذر]]،<ref> ابن‌تیمیه، تفسیر الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۲۶.</ref> انس بن مالک،<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۵.</ref> ابورافع مدنی<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، بی‌تا، ج۱، ص۳۲۰-۳۲۱، ح۹۵۵۹.</ref> و [[مقداد بن عمرو|مقداد]]<ref> حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref> نزول آیه ولایت را در شأن حضرت علی و پس از خاتم‌بخشی او دانسته‌اند. | ||
ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی (ع) در کتاب‌های روایی و تفسیری شیعه و سنی آمده است.<ref> سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۵؛ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۱۶۲؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ج۶، ص۳۹۰.</ref> | ماجرای خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) در کتاب‌های روایی و تفسیری شیعه و سنی آمده است.<ref> سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۰۵؛ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۱۶۲؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ج۶، ص۳۹۰.</ref> | ||
== خصوصیات انگشتر== | ==خصوصیات انگشتر== | ||
از [[امام صادق علیه‌السلام |امام صادق(ع)]] روایت کرده که وزن حلقه [[انگشتر|انگشتری]] که حضرت علی(ع) به فقیر داد، چهار مثقال و وزن نگین آن پنج مثقال و جنس آن نگین، یاقوت سرخ بوده و بهای آن با مالیات [[شام]] (۳۰۰ بار شتر نقره و ۴ بار شتر طلا) برابری می‌کرده است. این انگشتر برای مروان بن طوق بود که در جنگ به دست حضرت علی(ع) کشته شد. حضرت علی انگشتر آن را به عنوان [[غنیمت]] جنگی نزد پیامبر (ص) برد. پیامبر نیز آن را به او هدیه داد.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۲۶-۳۲۷؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref>{{یاد|برخی درباره این گزارش بر این باورند که: اولاً حدیث [[حدیث مرسل|مرسل]] است و سند ندارد، ثانیاً در جنگ‌های تاریخی کسی به عنوان مروان بن طوق وجود ندارد و سوم اینکه از حضرت امیرالمؤمنین(ع) با آن [[زهد|زهدی]] که داشته و با آن توجهی که به مردم داشته بعید است که چنین انگشتری در انگشت داشته باشد.<ref>[https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/noori/feqh/87/870716 «درس خارج فقه آیت‌الله نوری همدانی»]، مدرسه فقاهت.</ref>}} درباره ارزش انگشتری که امام علی(ع) انفاق کرده است. در روایتی در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] درباره جنس انگشتر فقط به نقره بودنش اکتفا شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۶۳.</ref> | از [[امام صادق علیه‌السلام |امام صادق(ع)]] روایت کرده که وزن حلقه [[انگشتر|انگشتری]] که حضرت علی(ع) به فقیر داد، چهار مثقال و وزن نگین آن پنج مثقال و جنس آن نگین، یاقوت سرخ بوده و بهای آن با مالیات [[شام]] (۳۰۰ بار شتر نقره و ۴ بار شتر طلا) برابری می‌کرده است. این انگشتر برای مروان بن طوق بود که در جنگ به دست حضرت علی(ع) کشته شد. حضرت علی انگشتر آن را به عنوان [[غنیمت]] جنگی نزد پیامبر(ص) برد. پیامبر نیز آن را به او هدیه داد.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۲۶-۳۲۷؛ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۲۵۹-۲۶۰.</ref>{{یاد|برخی درباره این گزارش بر این باورند که: اولاً حدیث [[حدیث مرسل|مرسل]] است و سند ندارد، ثانیاً در جنگ‌های تاریخی کسی به عنوان مروان بن طوق وجود ندارد و سوم اینکه از حضرت امیرالمؤمنین(ع) با آن [[زهد|زهدی]] که داشته و با آن توجهی که به مردم داشته بعید است که چنین انگشتری در انگشت داشته باشد.<ref>[https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/noori/feqh/87/870716 «درس خارج فقه آیت‌الله نوری همدانی»]، مدرسه فقاهت.</ref>}} درباره ارزش انگشتری که امام علی(ع) انفاق کرده است. در روایتی در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] درباره جنس انگشتر فقط به نقره بودنش اکتفا شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۶۳.</ref> | ||
== استفاده‌های فقهی == | ==استفاده‌های فقهی== | ||
برخی از فقیهان شیعه برای اثبات اینکه حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند، به خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) در حال [[رکوع]] استناد کرده‌اند؛<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، مرتضوی، ج۱، ص۲۴۴.</ref> برخی نیز برای اثبات اینکه [[نیت]]، عملی قلبی است و لازم نیست به زبان بیاید، به آن استدلال کرده‌اند؛<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱؛ استرآبادی، آیات الاحکام، ۱۳۹۴ق، ص۲۴۴.</ref> همچنین با توجه به اینکه آیه از خاتم‌بخشی با عنوان زکات یاد کرده است، از این ماجرا نتیجه گرفته‌اند که [[زکات]] شامل صدقه [[مستحب|مستحبی]] نیز می‌شود.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | برخی از فقیهان شیعه برای اثبات اینکه حرکات جزئی بدن، [[نماز]] را باطل نمی‌کند، به خاتم‌بخشی حضرت علی(ع) در حال [[رکوع]] استناد کرده‌اند؛<ref> فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸؛ فاضل کاظمی، مسالک الافهام، مرتضوی، ج۱، ص۲۴۴.</ref> برخی نیز برای اثبات اینکه [[نیت]]، عملی قلبی است و لازم نیست به زبان بیاید، به آن استدلال کرده‌اند؛<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱؛ استرآبادی، آیات الاحکام، ۱۳۹۴ق، ص۲۴۴.</ref> همچنین با توجه به اینکه آیه از خاتم‌بخشی با عنوان زکات یاد کرده است، از این ماجرا نتیجه گرفته‌اند که [[زکات]] شامل صدقه [[مستحب|مستحبی]] نیز می‌شود.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | ||
برخی گفته‌اند، توجه به فقیر و شنیدن صدای او در نماز، با حالات عرفانی‌ای که هنگام نماز از حضرت علی(ع) نقل شده است، سازگار نیست. در پاسخ گفته‌اند که هم نماز حضرت علی و هم انفاق او برای خدا بوده است؛ از این‌رو منافاتی وجود ندارد که در حال نماز صدای فقیر را بشنود و برای رضای خدا به او [[انفاق]] کند؛ همان‌گونه که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] هر گاه در حال نماز صدای گریه کودکی را می‌شنید نماز را زودتر از همیشه به پایان می‌برد تا مادر کودک به سراغ او برود.<ref>طبسی، نشان ولایت و جریان خاتم‌بخشی، ۱۳۷۹ش، ص۴۹؛ صدوق، علل الشرایع، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعتها فی النجف، ج۲، ص۳۴۴؛ طباطبایی، سنن النبی، ۱۴۱۶ق، ص۳۰۷.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] گفته است که توجه به عبادت دیگری در [[نماز]]، منافاتی با کمال نماز و [[حضور قلب]] در آن ندارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱.</ref> | برخی گفته‌اند، توجه به فقیر و شنیدن صدای او در نماز، با حالات عرفانی‌ای که هنگام نماز از حضرت علی(ع) نقل شده است، سازگار نیست. در پاسخ گفته‌اند که هم نماز حضرت علی و هم انفاق او برای خدا بوده است؛ از این‌رو منافاتی وجود ندارد که در حال نماز صدای فقیر را بشنود و برای رضای خدا به او [[انفاق]] کند؛ همان‌گونه که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] هر گاه در حال نماز صدای گریه کودکی را می‌شنید نماز را زودتر از همیشه به پایان می‌برد تا مادر کودک به سراغ او برود.<ref>طبسی، نشان ولایت و جریان خاتم‌بخشی، ۱۳۷۹ش، ص۴۹؛ صدوق، علل الشرایع، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعتها فی النجف، ج۲، ص۳۴۴؛ طباطبایی، سنن النبی، ۱۴۱۶ق، ص۳۰۷.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] گفته است که توجه به عبادت دیگری در [[نماز]]، منافاتی با کمال نماز و [[حضور قلب]] در آن ندارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۱، ص۲۸۱.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسندا عن رسول الله والصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۱۹ق. | * ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسندا عن رسول الله والصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۱۹ق. | ||