الاتحاف بحب الاشراف (کتاب)

الاتحاف بحب الاشراف

اطلاعات کتاب
نویسنده	عبدالله بن محمد بن عامر ‏شبراوى
تاریخ نگارش	قرن دوازدهم
موضوع	تاریخ و فضائل اهل بیت
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	دار الکتاب الاسلامی

الإتْحاف بِحُبّ الأشْراف، کتابی در شرح حال خاندان پیامبر(ص) و ائمه معصومین تألیف جمال‌الدین شبراوی از عالمان اهل سنت الازهر قاهره. او در این کتاب، نام ائمه معصومین و ابواب مختص به هر امام را به شیوه‌ای خاص بیان می‌کند. همین موضوع موجب شده تا این کتاب را جزء کتاب‌هایی بدانند که با گرایش تسنن دوازده‌امامی به نگارش درآمده است.

درباره مؤلف

جمال‌الدین ابومحمد عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی (۱۰۹۲ - ۱۱۷۲ق) از فقها و اصولیون مذهب شافعی و مورخ، محدث و ادیب و شاعر بود. شبراوی در جامع الازهر تدریس می‌کرد و مدتی ریاست آن را عهده‌دار بود. او به درجه‌ای رسید که موقعیتی نزد حکومت یافت و به همین دلیل، در دوره او اهل علم نیز به موقعیت والایی دست یافتند.

شبراوی را به دلیل رویکردش در کتاب الاتحاف، در یادکردن از تاریخ ائمه شیعه(ع) در کتابش در کنار تاریخ خلفا، جزء سنیان دوازده‌امامی شمرده‌اند.

انگیزه و اعتقادات مؤلف

وی از دوستداران ائمه و اهل‌بیت پیامبر است و در مقدمه کتاب الاتحاف می‌گوید:

«از کودکی به خاندان پیامبر عشق و محبت داشتم و علاقه داشتم اخبار آنان را بشنوم.»

با آنکه وی در مذهب فقهی پیرو شافعی است اما مذهب کلامی او روشن نیست، زیرا در کتاب الاتحاف، هنگام شرح حال دوازده امام، حضرت علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) را جزو امامان نشمرده و پس از بیان زندگی آن دو می‌نویسد:

«اولین نفر از ائمه، حسین بن علی(ع)، دومین نفر از ائمه، زید بن حسن بن علی، سومی حسن بن حسن بن علی و چهارمی علی زین العابدین است.»

سپس بقیه ائمه را طبق نظر شیعه بیان کرده و درباره امام دوازدهم می‌گوید: شیعه معتقد است که او مهدی است ولی چنین نیست.

گویا شبراوی قصد شمارش و شرح حال دوازده امام شیعه را داشته ولی در بیان آنها به اشتباه افتاده است؛ چون کسی به امامت حسن بن زید و حسن مثنی در کنار ائمه شیعه و با ترتیبی که وی بیان می‌کند معتقد نیست و زیدیه هم این‌گونه شمارش نمی‌کنند.

محتوای کتاب

مؤلف ابتدا به بیان احادیثی درباره مقام و منزلت اهل بیت و ذریه پیامبر(ص) می‌پردازد. سپس شرح حال امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را محور قرار داده و به صورت مفصل درباره آن دو امام سخن گفته است. در ادامه، فصلی را به بیان جواز و عدم جواز لعن یزید اختصاص داده و با نقل قول گروهی از عالمان اهل سنت از کنار آن گذشته و در همان باب، تاریخ کربلا را پی می‌گیرد.

مؤلف به جهت سکونت در قاهره و اهمیت راس الحسین و کرامات مقام منسوب به سرِ مقدس امام حسین(ع) بابی را به این محل اختصاص داده است.

باب پنجم کتاب درباره بقیه خانواده پیامبر(ص) و ائمه سخن می‌گوید و مؤلف همه را ذیل یک باب جمع کرده است. او درباره پدر، مادر، همسر و دختر پیامبر(ص)، حسنین، زید بن حسن، حسن مثنی، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و به ترتیب ائمه شیعه(ع) تا امام زمان(عج) سخن گفته است. که در این کتاب ذیل بحث از امام دوازدهم با عنوان حجت و به قول شیعه، مهدی منتظر(عج) یاد شده ولی مؤلف می‌گوید این نظر شیعه درست نیست و او مهدی نیست. مهدی اگر چه از اهل بیت است ولی عمر طولانی ندارد و بعداً متولد خواهد شد. نخستین روایت کتاب در آغاز باب اول از پیامبر(ص) است که فرمود: هیچ یک از شما ایمان (حقیقی) نیاورده است مگر این که من در نزد او از فرزندان وپدر و مادر و تمام مردم محبوب‌تر باشم. مطلب پایانی کتاب داستانی از یکی از پادشاهان یونان است که تحت تأثیر موعظه‌ای از کنیزش دست از سلطنت کشید و در زمره زاهدان گمنام در آمد و دیگری خبری از او نشد. نویسنده درفراز پایانی کتابش عبرت گرفتن از دنیا را راه نجات و نابودی را نتیجه فریب خوردن از آن دانسته است. طبق تصریح نویسنده، نوشتن این کتاب را در اواخر ذی حجه سال ۱۱۵۴ هجری قمری به پایان برده است.

منابع کتاب

مؤلف به ذکر منابع خود مقید نبوده، گرچه در موارد زیادی به منبع یا راوی اشاره کرده است. وی حتی در بخش آخر که سخنانی از معصومین را نقل می‌کند، منبعی ارائه نمی‌دهد. البته محقق کتاب (سامی الغریری) به طور مفصل، مآخذ مؤلف را استخراج کرده و در پاورقی آورده است.